دکتر علیرضا کشوردوست|
همه فرهنگ واژه های ایرانی( دهخدا، معین، مصاحب و… ) ، یلدا را واژه ای سریانی ( از سوریه = شام ) می دانند که به چمار ( معنا ) میلاد است و هدف، زاد روز زاده شدن عیسی مسیح ( ع) می باشد، در حالی که این واژه، ایرانی است.
یلدا از دو بخش ” یل ” و ” دا ” آمیزش یافته است. در زبان یا لهجه ی لری که از بازمانده های زبان هخامنشی است ، “یل ” به چمار بزرگ و ” دا ” را هم به چمار مادر و هم به چمار روز می دانند. هخامنشیان باور داشتند که از شب نخستین روز زمستان، روییدن دانه ی گیاهان آغاز می گردد؛ به همین سبب نخستین ماه زمستان را ” دی ” می گویند؛ پس یلدا به چمار : ” روز رویش بزرگ ” است. به سخنی دیگر ، به باور پژوهنده ، یل یا هل یا چل به چمار خورشید است و ” دا ” به چمار روز؛ همچون واژه ی فردا که از دو بخش ” فر، یا فرا ” به چمار جلوتر یا بالاتر و ” دا ” به چمار روز است = روز جلوتر یا روز آینده. با این باور، یلدا واژه ای است ایرانی و به چمار : روز خورشید.
شب چله هم به چمار شب چلیپا (= چلیپ = صلیب ) یا چهار پایه است و واژه چل یا چله هم به چمار خورشید می باشد که با دیگرگونی گرونه مهر و ستاره ای شدن آن، به نمای خورشید نمایان گردیده است. همه ی پژوهشگران چله را برای چهل روز آغاز زمستان می دانند (چله بزرگ ) که باید به نادرستی این دیدگاه، اندیشه کرد.
باید یادآور شد که در آغاز، یلدا، زاد روز مهر یا میترا بود و به مرور , زاده شدن خورشید نیز به آن افزوده شد. در زبان انگلیسی هم، day= دی، به چمار روز می باشد و چه نزدیک است واژه دی ایرانی و day انگلیسی که این یکی آغازگر بلندای روز و آن دیگری به چمار روز یا روشنایی است. در این جا باید به اثرگذاری واژه های ایرانی در باختر زمین را نیز یادآور شد . در دین زرتشتی، دی (=آفریننده، رادار، آفریدگار ) از ویژگی های اهورا مزدا است. یلدا ; چه جشن بزرگی , نه خونی بر زمین , نه کینی در جبین. زایش مهر است و دوستی; انار و هندوانه و آجیل, بیداری زمین پژمرده, آمدن دی , روز آفریدگار میترا و زایش خورشید ; برکناری اهریمن زشتی و پلشتی و تاریکی. شب مهر است و پای افشانی. یلدایتان پایدار و سفره ی شادیهایتان پردوام.
