باید ریسک ها با همکاری کلیه افراد درگیر در شرکت بیمه تعیین و فرایند مربوطه بومی شود چرا که جنگ قیمتی شرکت های بیمه و فقدان دانش فنی و از مفهوم ریسک یک چالش است.
به گزارش رتبه آنلاین، مفهوم بیمه با ریسک عجین است و از همین رو مدیریت ریسک یکی از ارکان شرکت بیمه است. مدیریت ریسك در شركتهای بیمه فرآیندی است سیستماتیك برای از بین بردن یا به حداقل رساندن عوارض ناشی از وقوع خطر و تاثیر آن بر فعالیتهای شرکت، كه ممكن است منافع شركت را در معرض خطر قرار دهد. این جملات را هادی اويارحسين عضو هيات مديره و مديرعامل بيمه پارسيان در توضیح مدیرت ریسک در صنعت بیمه توضیح می دهد تا بگوید که ریسک ها ماهیت وجودی یک شرکت را تهدید می کنداو با توضیح مکاتب مطرح به موضوع پویایی و پیچیدگی بیشتر محیط در دنیای حاضر اشاره داردو مفتثد است که ریسک کلان باید کنترل و مدیریت شود.در ادامه دیدگاه های هادی اويارحسين را به روایت این گفت وگو که با افق بیمه انجام شده است، می خوانید:
* در ابتدا از دیدگاهتان درباره نقش و جایگاه «مدیریت ریسك» و«علوم آكچوئرال» در نحوه عملكرد و مدیریت شركتهای بیمه توضیح دهید و بگویید چه رویکردی دارید؟
بیمه در ساده‌ترین تعریف آن روشی برای پذیرش ریسک دیگران است و به عنوان یکی از استراتژی های مدیریت و کنترل ریسک محسوب می شود و به شرکت ها و افراد به عنوان ابزاری برای انتقال ریسک خود پیشنهاد می گردد. لذا مفهوم بیمه با ریسک عجین است. بنابراین مدیریت ریسک یکی از ارکان شرکت بیمه است. مدیریت ریسك در شركتهای بیمه فرآیندی است سیستماتیك برای از بین بردن یا به حداقل رساندن عوارض ناشی از وقوع خطر و تاثیر آن بر فعالیتهای شرکت، كه ممكن است منافع شركت را در معرض خطر قرار دهد. اکچوئری در واقع ابزار مدیریت ریسک، با استفاده از علم آمار و داده کاوی جهت تعیین نرخ فنی بیمه است که برآیند آن بهبود سود آوری رشته های بیمه و در نهایت سوآوری شرکت است. به منظور كارایی هر چه بیشتر شركتهای بیمه، مدیریت ریسك بایستی تبدیل به بخشی از فرهنگ سازمانی شده و در آن نهادینه گردیده و با فلسفه وجودی شركت بیمه هماهنگ و یكپارچه گردد و به عنوان بخشی از فعالیت کل افراد سازمان درآید.
*از منظر شما، جایگاه «مدیریت ریسك بنگاه(ERM) » و رابطه آن با اتخاذ تصمیمات بهینه در مواجهه با ریسك در شركتهای بیمه چیست؟ در این خصوص توضیح می‌فرمایید؟
مدیریت ریسك در بیمه روشی است منطقی برای شناختن، ارزیابی، تحلیل و مقابله با خطرات موجود در ارتباط با انواع فعالیتهای بیمه گری، كه اثرات منفی و ضرر و زیان حاصل از آن را به حداقل رسانده و شانس و فرصت بهبود عملكرد را افزایش میدهد. این امر باعث می شود نرخ های منطقی تری به بیمه گذاران ارائه شود و انتخاب ریسک ها توسط شرکت های بیمه برای ارائه پوشش بیمه بهتر صورت گیرد. در نهایت هدف از مدیریت ریسك محافظت از سرمایه های بیمه گذاران، شرکت بیمه و كاهش اثرات ریسک است.
* با توجه به آن كه مدیریت ریسك، جزء شایستگی محوری (Core Competency) شركتهای بیمه است، این قبیل شركت‌ها می‌بایست چه اقداماتی به منظور دستیابی به شرایط مطلوب در این حوزه انجام دهند. مطمئن هستید مدیریت ریسك جزء شایستگی محوری است؟
همانطور که در پاسخ به سوال اول نیز بدان اشاره شد بیمه با کلمه ریسک عجین است لذا مدیریت ریسک جزء فعالیت های اصلی شرکت باید تعریف شود و با توجه به اهمیت آن به شایستگی محوری و مزیت رقابتی یک شرکت تبدیل گردد که در این راستا لازم است اقدامات زیر انجام شود.
ابتدا به استناد آیین نامه ها و قوانین بیمه مرکزی کمیته ریسک تحت نظارت هیات مدیره و واحد مدیریت ریسک زیر نظر مدیر عامل تشکیل می گردد زیرا طبق اصول بین المللی مسئولیت سیاست گذاری و اعمال مدیریت ریسک بر عهده هیات مدیره و مدیر عامل بوده و قابل تفویض ناست. بنابراین واحد مربوطه از نظر اجرایی باید زیر نظر مستقیم مدیر عامل قرار گیرد. با توجه به آنچه که گفته شد شرکت بیمه پارسیان نیز اقدام به ایجاد کمیته و واحد مدیریت ریسک زیر نظر هیئت مدیره و مدیر عامل داشته است تا بدان شکل رسمی داده و در راستای قوانین و مقررات بیمه مرکزی بر اهمیت و جایگاه آن نیز تاکید نماید. در گام بعد ضروری است ابتدا افراد این واحد و مدیران شرکت در این خصوص آموزش های لازم را دریافت دارند و در نهایت جهت فرهنگ سازی کلیه کارکنان شرکت تحت آموزش مدیریت ریسک قرار گیرند.
* شیوه)های) مدیریت ریسك مطلوب با توجه به شرایط كنونی صنعت بیمه كشور، كدامند و برای استقرار آنها چه الزاماتی باید تأمین و رعایت شود؟
در مدل های جدید مدیریت ریسک به خصوص مدل کوزو coso تاکید بسیاری بر ارتباط مدیریت ریسک با برنامه ریزی استراتژیک وجود دارد و با دسته بندی فروم جهانی اقتصاد این ریسک ها شامل ریسک های چون اقتصادی ، اجتماعی، سیاسی، محیط زیستی و جغرافیایی است. در این مدل، تاکید بسیاری بر بحث ارتباط مدیریت ریسک و استراتژی شده است. لذا تلاش می کنیم با توجه به این که ریسک های کلان بزرگترین ریسک هایی هستند که شرکت ها با آن روبرو هستند و ماهیت وجودی یک شرکت را تهدید می کند به این سوال پاسخ دهیم. در بحث استراتژی در دیدگاه قدیمی تر تاکید بسیار بر برنامه ریزی می شد اما در سال های اخیر مکاتب جدیدی مطرح شده که علاوه بر برنامه ریزی، رویکردهای دیگر مانند کارآفرینی، خط مشی و… را مطرح می سازند. حال سوال اینجاست چرا این مکاتب مطرح شده اند؟ به نظر می رسد یکی از دلایل این امر پویایی و پیچیدگی بیشتر محیط در دنیای حاضر باشد که در واقع ریسک کلان را شکل می دهد. اگر چه معتقد هستم ابزارهای تحلیل همانند مدل های اکچوئری یا داده کاوی به شرکت های بیمه، کمک بسیاری می نمایند به خصوص در شرایط فعلی که بسیار کم از داده های موجود در سیستم های فنی در صنعت بیمه کشور استفاده می شود. اما با توجه به تلاطم محیطی، استفاده از تجربه و شهود نیز ضروری به نظر می رسد. بنابراین با وجود اینکه گرایش به استفاده از مدل های مطرح در زمینه ریسک و ابزارهای تحلیلی آماری، داده کاوی و اکچوئری وجود دارد، اما باید ریسک ها با همکاری کلیه افراد درگیر در شرکت بیمه تعیین و فرایند مربوطه بومی گردد.جهت استقرار مدیریت ریسک در شرکت های بیمه لازم است ضمن انجام فعالیت های نظارتی در این زمینه و تدوین آیین نامه های مربوطه، امکانات اموزشی مناسب و امکان استفاده از تجارب داخلی و خارجی را فراهم سازند. از طرف دیگر این امر نیازمند تعهد مدیرعامل شرکت بیمه به اجرایی کردن آن است.
* نحوه مواجهه شركتهای بیمه با ریسك های نوظهور را تبیین نمایید. آیا محصولات بیمه‌ای عرضه شده در كشور پاسخگوی چنین ریسك‌هایی است یا این كه باید محصولاتی جدید متناسب با ریسك‌های این چنینی ابداع شود؟
براساس گزارش فروم جهانی اقتصاد، ریسک های اصلی مطرح در دنیا به پنج دسته اقتصادی، محیط زیستی، ژئوپولوتیک ، اجتماعی و فناوری تقسیم می شوند. براساس همین گزارش ریسک هایی که در سال 2016 بیشتر مطرح شده اند از نوع محیط زیستی و اجتماعی هستند. برای مثال در بحث ریسک زلزله با توجه به وقایع اخیر و مصیبتی که دامن گیر هموطنانمان در کرمانشاه گردید، ضمن عرض تسلیت به هموطنانمان می توان با بررسی های زلزله نگاری و مطالعه گزارشات داخل و خارج از کشور در این خصوص توسط محققین بزرگ زلزله شناسایی پی برد، که بروز زلزله های با ریشتر بالا در منطقه ای که ما در آن واقع هستیم در حال افزایش است و متاسفانه محصولاتی که هم اکنون در صنعت بیمه کشور ارائه می شوند چه در این زمینه و چه در سایر رشته های بیمه ای با وجود تلاش های انجام شده از سوی برخی از شرکت های بیمه، ریسک های موجود در کشور را به طور مناسب پوشش نمی‌دهند که از دلایل آن می توان فقدان دانش فنی کافی از ریسک های بیمه ای و عدم مشارکت مالک ایده در منافع حاصل از آن را ذکر داشت.
* نقش نهاد)های) ناظر و نیز همكاری‌های بین سازمانی در رابطه با مدیریت ریسك و نیز ارتقا و بهبود آن در شركتهای بیمه چیست؟
بیمه مرکزی به درستی در سال های اخیر با توجه به اتفاقاتی که در صنعت بیمه روی داده است به این موضوع توجه بیشتری مبذول داشته است و در این راستا آیین نامه شماره 93 توسط شورای عالی بیمه تدوین گردید. در ماده 9 این آیین نامه چنین آمده است، هيئت مديره مؤسسه بيمه موظف است در ساختار سازماني مؤسسه بيمه واحدهايي جهت “حسابرسي و كنترل داخلي” ، “مديريت ريسك” و “تطبيق مقررات” تحت نظر مدير عامل مؤسسه ايجاد كند. اما در این راستا، دستوری عمل کردن صرف کافی نبوده، اگرچه این امر باعث تغییر در رفتار و متعاقب آن تغییر در دانش و در نهایت نگرش می شود، اما این امر نیاز به فرهنگ سازی و آموزش دارد، که البته اقداماتی در این خصوص از سوی نهادهای مربوطه انجام شده است.
*نقش و جایگاه مدیریت ریسك در شركت های بیمه و پیوند و رابطه آن با صنایع پیشران اقتصاد ایران مانند نفت، پتروشیمی، گاز و … را تبین کنید؟
در پاسخ به این سوال علیرغم این که همگان بر این امر واقفند که در کشور ما وابستگی به درآمدهای نفتی وجود دارد، جایگاه نفت ، گاز و پتروشیمی در کشور به وضوح معلوم است. این محصول بسیار اشتعال پذیر بوده و ماشین آلات سنگین زیادی در آن در مورد استفاده قرا گرفته و افراد شاغل در آن نیز بسیار زیاد است. لذا ریسک های مطرح در این صنعت نیز بسیار بالا است. بنابراین برخی از شرکت های بیمه از جمله شرکت بیمه پارسیان با توجه به جایگاه این صنعت در اقتصاد کشور و ریسک های مترتب با ان اقدام به تاسیس شعبه خاص نفت و انرژی جهت پوشش ریسک های این صنعت داشته است.
بحث بعدی بحث بیمه های اتکایی صنعت نفت است که با توجه به آنچه که گفته شد این صنعت از ریسک بالایی برخوردار است به دلیل این که از یک سو ریسک های بی شماری در صنعت نفت و گاز مطرح هستند و از سوی دیگر اثرات خسارات احتمالی بالا است. که از جمله می توان به ریسک های آتش سوزی، بهره برداری، مسئولیت در قبال اشخاص ثالث، محیط زیست و ریسک های مهندسی اعم از تمام خطر پیمانکاران و راه اندازی و شکست ماشین آلات و … اشاره داشت. این صنعت نیاز به پوشش های بیمه اتکایی مناسبی دارد که در حال حاضر بیشتر این ریسک ها را شرکت های بیمه داخلی را تحمل می کنند. با این حال امید است که واگذاری بیمه های اتکایی در بخش نفت، گاز و پتروشیمی به خارج از کشور بیشتر شود.
* ارتباط و پیوند مدیریت ریسك در شركتهای بیمه با حوزه سلامت و نحوه گزینش بیمه گذاران و بیماران کجاست و اثر آن بر ریسك شركت های بیمه چگونه خواهد بود؟
ضريب خسارت بالاي رشته بيمه‌هاي درمان تكميلي از جمله مهم‌ترين معضلات شركت‌هاي عرضه‌كننده بيمه درمان تكميلي است. با توجه به آزادسازي نرخ‌ها، تعيين حق بيمه درمان تكميلي براساس ارزيابي صحيح ريسك مي‌تواند به كاهش ضريب خسارت و افزايش توان رقابتي شركت‌ها منجر گردیده و موجب افزاش بهداشت و سلامت در جامعه گردد.
نحوه ارزيابي ريسك درمان در شركت‌هاي بيمه، عمدتاً مبتني بر روشي است كه در آيين‌نامه شماره44 ارائه گرديده است. در اين آيين‌نامه براي هر نوع پوشش يك نرخ پايه تعريف گردیده است كه براي تعيين آن هزينه خدمات درماني پوشش مورد نظر، ضريب خسارت سال قبل و تعداد جمعيت در گروه بيمه‌‍‌شدگان، ، مورد توجه قرار مي‌گيرد و نقش سایر عوامل ريسكي مهم در آن کمرنگ تر است. در آيين‌نامه شماره 74، مصوب سال 1391 شورای عالی بیمه، هشت گروه هزينه‌اي جديد شامل هزينه‌هاي بيمارستاني، جراحي تخصصي، زايمان، پاراكلينيك، جراحي سرپايي، ليزيك، اختلالات نوزادي و جنيني، و توان‌بخشي معرفي شده است. هزينه‌های سال قبل بیمهگذاران محاسبه و ارزيابي شده و نسبت به تورم نسبي سال جاري تعديل مي‌گردند تا مبنايي براي تعيين حق بيمه سال بعد باشند. این موارد اقداماتی است که در خصوص مدیریت ریسک در رشته های بیمه درمان تاکنون انجام شده است. اینجا هم بحث نظارتی مطرح است و هم کاهش ریسک از سوی بیمه گذاران و آموزش آنان در این خصوص که همانگونه که در بالا بدان اشاره شد انجام این امر منجر به بهبود میزان بهداشت و سلامت در جامعه می گردد.
*به نظر شما، استانداردها و چالش های مدیریت ریسك در صنعت بیمه ایران در چه مقوله هایی خلاصه می‌شود؟
از اصول مدیریت ریسک می توان به موارد زیر اشاره داشت :
جایگاه مدیریت ریسک در بالاترین سطح هرم سازمانی قرار دارد و مسئولیت اصلی آن با هیات مدیره و مدیر عامل است
مسئولیت مدیریت ریسک غیر قابل تفویض است
مدیریت ریسک کل سازمان را در بر می گیرد
میزان پیچیدگی فرایند شناسایی ریسک باید متناسب با سازمان باشد
تعریف انواع ریسک در تعامل با سایر واحدها باید صورت گیرد
انجام فرهنگ سازی،مثلا از ابزارهایی مانند برگزاری آموزش و کنفرانس استفاده کنید
مدیریت ریسک باید به صورت تدریجی در سازمان جا انداخته شود
از چالش های مدیریت ریسک می توان موارد زیر را بر شمرد :
فقدان دانش فنی کافی در خصوص ریسک، فرآیند مدیریت آن و تکنیک های برآورد انواع ریسک ها در بین بیمه گران
جنگ قیمتی شرکت های بیمه
فقدان دانش فنی و از مفهوم ریسک در بین افکار عمومی و تمرکز بیش از حد بر روی عامل قیمت
فقدان نیروی انسانی متخصص به اندازه کافی در شرکت های بیمه
کاهش نقش بین المللی صنعت بیمه و همچنین کاهش نقش بیمه گران اتکایی خارجی
* اهمیت و ضرورت آموزش و به روزرسانی كارشناسان و مدیران مرتبط با «مدیریت ریسك» در شركت های بیمه تا چه حد جدی است و به تقسیر شما در این حوزه چه باید کرد؟
بیمه یک صنعت خدماتی است و همانطور که همگان بر آن وافقند خدمت بیمه ناملموس است و عامل انسانی عامل تعیین کننده ای در آن است، لذا هزینه داشتن در زمینه نیروی انسانی در صنعت بیمه در واقع یک نوع سرمایه گذاری محسوب می گردد. بنابراین بحث آموزرش- فرهنگ سازی در کلیه مباحث این گونه صنایع مطرح است و همانطور که در سوالات پیشین نیز بدان اشاره شد، ریسک و مدیریت ریسک اساس بیمه و بیمه گری را تشکیل می دهد تا شرکت های بیمه برای کارکنان خود شرایطی را فراهم آورند تا در این زمینه در تمامی سطوح اطلاعات کافی بدست آورند که این امر شامل آموزش بدو خدمت، آموزش ضمن خدمت، برگزاری همایش ها و سمینارها می شود. از طرف دیگر برای اساس اصول مدیریت ریسک، فرآیند شناسایی و مدیریت ریسک یک فرایند تعاملی است و بدون این که کارکنان کلیه بخش ها آگاهی نسبی از این موضوع داشته باشند این امر امکان پذیر نخواهد بود
* مدیریت ریسك از نگاه مدیرعامل یك شركت بیمه به چه معنی است؟
برای مديريت ريسك تعاریف علمی وجود دارد و در مباحث علمی نظر شخصی مطرح نیست. به دلیل این که تعاریف یکسان باعث درک و عمل یکسان می شود پس بحث را با تعریف علمی از ریسک شروع می کنم. در سال 1966 كميته اصطلاح شناسي انجمن بيمه و ريسك امريكا ريسك را عدم اطمينان از پيامد حادثه اي كه دو احتمال يا بيشتر دارد تعريف داشته است. ريسك ها به طور كلي به دو گروه ريسك هاي خطرناك و ريسك هاي سودا گرانه تقسيم مي شوند و اما مديريت ريسك فرآيندي است براي شناسايي و اداره كردن خطرات و خساراتي كه ممكن است يك سازمان را مورد تهديد قرار دهند. بعبارت ديگر اين فعاليت عبارت است از نظارت مستمر بر فعالیت ها و عملكرد سازمان، شناخت پتانسيل خطر و احتمال وقوع آنها در سازمان و انجام اعمال مناسب و مقتضي در رابطه با كنترل تهديدهاي محتمل به عنوان ريسك هاي سازمان.