در دنیای امروز، کشورهای توسعه یافته و پیشرفته، تنها بر منابع و سرمایه های مالی شان در بازارهای شدیدا رقابتی جهان، اتکا نمیکنند، بلکه تأکید اصلی آنها بر جذب هر چه بیشتر سرمایه های انسانیِ جوان، پویا و نوآور است.
نکته اصلی در این است که چنین کشورهایی نه تنها به دنبالبهره مندی از سرمایه و مهارت های انسانیِ باالقوه موجود در کشور خود هستند، علاوهبر آن در پیِ جذب سرمایه های انسانی و افراد متفکر ِآموزش دیده از سایرکشورها(بیشتر کشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه)نیز میباشند؛
یکی از ترفندها و راه حال هایامروزی که میتواند، خروج سرمایه های انسانی جوان و متخصص از کشورهای درحال توسعهرا کاهش دهد، به کار گیری و بهره برداری از دانشِ جوانان و نوجوانان نخبه در قالبشرکت های دانش بنیان است. حال شاید این سوال مطرح شود که چه تضمینی وجود دارد تابا گسترش شرکت های دانش بنیان، نیروهای متخصص و جوان ایرانی رغبت بیشتری به حضوردر کشور خود داشته باشند؟ پاسخ این سوال را با نگاهی به آمار فارغ التحصیلانِ برخیرشته های تحصیلی در ایران و مقایسه آن با آمار جهانی میتوان یافت. بر اساس گزارشسرمایه های انسانی مجمع اقتصاد، در سال 2016، ایران پنجمین کشور جهان، از لحاظتعداد فارغ التحصیلان در رشته های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضی محسوب میشود کهطبقِ همین گزارش، تعداد فار غ التحصیلانمهندسی در ایران در سال 2016 به 335 هزار نفر میرسد. در این آمار کشور چین با 4میلیون و 700 هزار نفر در صدر جدول، هند با 2 میلیون و 600 هزار نفر به عنواندومین کشور، آمریکا با 568 هزار نفر به عنوان سومین کشور و روسیه نیز با 561 هزارنفر فارغ التحصیل در رشته های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضی به عنوان چهارمین کشور، جزو 4 کشوری هستند که تعداد فار غ التحصیلانآنها بیش از ایران میباشد. نکته جالب در آمار ارائه شده این است که از 5 کشوردارای بیشترین فارغ التحصیل در این آماربه جز آمریکا سایر کشورها(به ترتیب رتبه، چین، هند، روسیه، ایران) از جمله کشورهایدر حال توسعه هستند؛ همین نکته به تنهایی گویای واقعیت تلخ ِ حاکم بر جهان بوده وبیان کننده این نکته است که چگونه کشورهای توسعه یافته با تعداد نیروهای تحصیلکردهو متخصص کمتر از کشورهای درحال توسعه، همچنان در صادرات تکنولوژی و بهره برداری ازمنابعِ علمی پیشتاز میباشند. به عبارتی دیگر این کشورها(کشورهای توسعه یافته) راهساده تر و هوشمندانه تری را برای ترقی خود انتخاب نموده اند و آن راهی نیست جز«جذبسرمایه های انسانی آموزش دیده و تربیت یافته در کشورهای در حال توسعه». همیناستراتژی کشورهای توسعه یافته بهترین پاسخ برای سوالی است که مطرح شد و جای تعجبنیست که 5 برند و شرکتِ بزرگ فناوریاطلاعات و ارتباطات شامل گوگل(با ارزشی معادل 5/109 میلیارد دلار)، اپل(1/107میلیارد دلار)، آمازون(4/106 میلیارد دلار)، AT &T(باارزشیمعادل 87 میلیارد دلار) و مایکروسافت(با ارزشی معادل 3/76 میلیارد دلار) درکشورهای توسعه یافته قرار دارند، چرا که این کشورها با جذب افراد متفکر و نخبه ازکشورهای درحال توسعه همچون ایران روز به روز در حال تقویت سرمایه های انسانی خودبوده و علاوه بر آن دائما در حال بهره کشی از تفکرات نوآورانه اذهانِ نخبگان سراسردنیا هستند. به عبارتی دیگر، اگر کشورهای درحال توسعه همانند ایران که زیرساختاصلیِ توسعه و پیشرفت(متخصصان و فارغ التحصیلان جوان) را دارا هستند، بتوانندسرمایه های انسانی خود را در قالب تأسیس شرکت های دانش بنیان سازماندهی نمایند، دراصل توانسته اند بهترین مشوق برای حضور این سرمایه های با ارزش در کشور باشند، چراکه یکی از دلایل مهاجرت افراد متخصص و تحصیلکرده، عدم امنیت شغلی و در بسیاریموارد عدم دارا بودن شغلی متناسب با شأنیت اجتماعی آنان میباشد؛ فلذا تأسیس شرکتهای دانش بنیان بر مبنای دانشِ خالص و تخصصی جوانان و نوجوانان متخصص، یکی ازبهترین راه های حل چنین چالش اقتصادی واجتماعی به حساب می آید.
علاوه بر توجه به نقاط ضعف موجود در بهره برداریاز توان نیروهای جوانِ ایرانی ذکر این نکته ضروری است که طبق آخرین آمارِ ارائه شده توسط «کارگروهارزیابی و تشخیص صلاحیت شرکت ها و موسسات دانش بنیان و نظارت بر اجرا»، تعداد کل شرکتهای دانش بنیان به 3263 عدد رسیده است که از این تعداد 827 مورد به شرکت های دانشبنیان تولیدی، 651 مورد به شرکت های دانش بنیان صنعتی و 1785 مورد به شرکت های دانشبنیان نو پا اختصاص می یابد. علاوه بر آن نیز بر اساس گزارش دانشگاه کرنل، مدرسهعالی کسب و کار اروپا(INSEAD)و سازمان جهانی مالکیت معنوی(WIPO)، در ابتدای دولت یازدهم یعنی سال 2013، ایران با 5/1امتیاز در رتبه 90 دنیا از لحاظ صادرات فناوری های پیشرفته قرار داشته که این رتبهدر پایان سال 2016 با ارتقای امتیاز ایران به 2 و جایگاه آن به رده 72 جهانی،بهبود یافته است. بنابراین میتوان ادعا نمود که دولت یازدهم گام های موثری درراستای سازماندهی نیروهای متخصص و سرمایه های انسانی و به کار گیری توانایی آنهابرای ایجاد تحول و پیشرفت در کشور برداشته است. شاید این اقدامات که حاصل تدبیر ودور اندیشی دولت یازدهم بوده، رضایت کامل را در میان جوانان و نوجوانان این جامعهبه وجود نیاورده باشد اما نکته ای که واضح و مبرهن میباشد این است که همین گام هایهرچند کوچک، نشان دهنده دغدغه و نگرانی دولت یازدهم در خصوص از دست دادن نیروهایمتخصص و توانای جوانِ ایرانی است که شاید محل دغدغه دولت های پیشین نبوده است.
اکنون که دولت دوازدهم ادامه دهندهراهِ دولت یازدهم میباشد، لازم است تا این دولت، برای بهره برداری از پتانسیل نیروهای جوان(اعم از دانش آموزان ودانشجویان) برنامه ریزی بلند مدت و دقیقی را انجام دهد تا دانش آموزان امروز، بااراده و انگیزه هر چه بیشتر برای ورود به عرصه سازندگیِ کشور در آینده ای نه چنداندور خود را آماده کنند، چرا که کشوری همچون ایران با بهره گیری بهینه از توانِسرمایه های جوان و فراهم سازی امکانات برای شکوفایی هر چه بیشتر این توانایی هامیتواند، چرخ دنده های اقتصاد مقاوتی را به حرکت در آورده و چنان سرعتی در پیشرفتو توسعه یابد که هیچ یک از کشورهای به ظاهر توسعه یافته قدرت رقابت با آن رانداشته باشند؛ اما باید در نظر داشت که این مهم تنها زمانی به حقیقت میپوندد کهسرمایه های جوان این جامعه، امید خود را به آینده از دست ندهند و برنامه های خودرا بر مبنای ترک این کشور و داشتن زندگی مطلوب در کشورهای توسعه یافته، تدویننکنند.
در سخن آخر نیز میتوان با قطعیت بالایی ادعا نمود که وظیفه فراهم سازی امکاناتو جلوگیری از فرار مغزهای متخصص که کشور برای تربیت یکایک آنها هزینه ای هنگفت صرفنموده است، در وهله اول بر عهده دولت و مدیران اجرایی کشور میباشد که با تمرکز بیشاز پیش بر حوزه های دانش بنیان، بخش عمده ای از امکانات و امید به آینده را فراهم سازند.
*پروانه مافی/ نماینده مردم تهران،ری، شمیرانات و اسلامشهر
منبع : خبرآنلاین