وگان بودن یا نبودن؛ مساله این است!

گیاه خواری تا پیش از این، یک شیوه اخلاقی برخورد با جهان نبود بلکه یک سلیقه یا صرفا دلسوزی شخصی برای حیوانات بود. آیا ما باید گیاه خوار شویم و این گیاه خواری چه معنایی برای سیاره، سلامت و زندگی ما دارد.

گیاه خواری (vegetarian)
به فردی که تغذیه خود را عاری از هر نوع گوشتی؛ از جمله گوشت قرمز، گوشت سفید ماهی و غذاهای دریایی کرده باشد، گیاه خوار گفته می شود. با این حال فرد گیاه خوار تخم مرغ، محصولات لبنی و عسل مصرف می کند. البته در بین این دسته گیاه خواران نیز تمایلات متنوعی وجود دارد؛ از جمله پسکو – وجترین ها (pesco-vegetarian) و فلکسیترینها (flexitarian). دسته اول افرادی هستند که غذاهای دریایی مانند ماهی و میگو را از رژیم غذایی خود حذف نکرده اند و دسته دوم هر از گاهی مانند میهمانی ها و دورهمی ها گوشت مصرف می کنند.
گیاه خواری مطلق (vegetalian)
گیاه خوار مطلق کسی است که لب به فرآورده های حیوانی نمی زند و فقط از دنیای گیاهان تغذیه می کند. در این نوع رژیم غذایی هر ماده ای که به طور مستقیم یا غیرمستقیم از حیوانات تامین شده باشد، حذف شدنی است به همین دلیل گیاه خوار مطلق از مصرف محصولات لبنی، تخم مرغ و حتی عسل خودداری می کند.

و اما وگان (Vegan)
وگان یا وگانیسم (veganisme) مرحله نهایی و سختگیرانه گیاه خواری مطلق است که امروزه بحث های جدی پیش کشیده و نوعی جنبش به راه انداخته است. وگانیسم فراتر از حذف گوشت و پیروی کردن از یک رژیم غذایی است. وگانیسم یک سبک زندگی خاص بوده و بر یک فلسفه اساسی نهادینه شده است؛ اینکه انسان باید بدون آزار هيچ نوع حیوانی به حیات خود ادامه دهد. بنابراین هر گونه بیگاری کشیدن، استثمار، آزار و اذیت و بی رحمی نسبت به حیوانات (به طور عام) ممنوع است. به این ترتیب فردی که ادعا می کند وگان است علاوه بر امتناع از مصرف گوشت و فرآورده های حیوانی، دور پشم، چرم (لباس، کیف، کمربنده دستبند و …)، پر، کشمیر (بافتی تهیه شده از پشم بز کشمیر) و ابریشم خط قرمز می کشد و حتی از لوازم آرایشی و بهداشتی که روی حيوانات تست شده باشد، استفاده نمی کند.
طرفداران سفت و سخت وگانیسم حتی سیرک يا باغ وحش نیز نمی روند، مخالف داشتن حیوانات خانگی هستند و از مروارید اصل استفاده نمی کنند و تمام این کارها را به خاطر منافع انسان، حمایت از حیوانات و حفظ محیط زیست انجام می دهند. در واقع وگانیسم همان گیاه خواری مطلق است که فلسفه ای به مراتب جدی تر را دنبال می کند. این سبک تغذیه ای به دهه 50 میلادی باز می گردد. برای نخستین بار در سال 1944 بود که دونالد واتسون (Donald Watson) انگلیسی واژه «وگان» را مطرح کرد و خود نیز نخستین وگانیست محسوب می شود. در سال 1948 اولین انجمن و گان در ایالات متحده آمریکا تاسیس شد، اما تا دهه 70 طول کشید تا وگانیسم در آمریکای شمالی معروف شود.

چرا بر وگان بودن اصرار بورزیم
فائزه پورمتشکر: بر اساس تحقیقات، یک وگان بر این باور است که اولین قدمی که او را از خوردن گوشت و لبنیات بازداشته، این بوده که تولید و مصرف انواع گوشت و محصولات لبنی برای آب و هوا و در نهایت محیط زیست تاثیرات مخربی دارد. به عبارتی باید گفت مطالعات حاکی از این است که اگر همه ساکنان کره خاکی به گیاه خواری روی بیاورند، دو معضل بزرگ انتشار گازهای گلخانه ای و پاکسازی زمین از مواد دست کاری شده برای کشاورزی تقریبا از بین می روند.
به گفته «جاناتان فلوی»، مدیر آکادمی علوم کالیفرنیا؛ میزان بسیار عظیمی از مزارع جهان صرف نگهداری و پرورش حیوانات یا غذای آنها می شود. بنا به گزارش سازمان جهانی خواربار و کشاورزی (فائو)، یک چهارم زمین های خالی از یخ کره زمین به چریدن احشام اختصاص می یابد و حتی بالاتر از آن نیز از یک سوم زمین های کشاورزی برای تولید غذای اضافی حیوانات استفاده می شود. چه می شود اگر به جای استفاده از این زمین ها برای حیوانات، غذای انسان تولید کنیم؟
احشام بسیار بیشتر از آنچه پروتئین تولید کنند، آن را مصرف می کنند؛ چیزی حدود 3 تا 20 برابر بیشتر. از همین روست که فلوی معتقد است یکی از به صرفه ترین راه ها برای غذا دادن به جمعیت میلیاردی انسان ها، مصرف بیش از پیش گیاهان و کمتر حیوانات است.
گله داری و پرورش دام خود یکی از دلایل عمده تولید گازهای گلخانه ای است. به همین خاطر است که امروزه با رویکرد حفظ محیط زیست، بیش از گذشته جایگزینی چراگاه ها و مزارع به جای جنگل ها دیده می شود؛ چرا که به طور طبیعی کربن دی اکسید کمتری جمع آوری و ذخیره می شود. به علاوه اینکه مانند بسیاری از صنایع، دامپروری نیز مقادیر بسیاری سوخت فسیلی و گاز متان به وجود می آورد. مطابق آمارهای فائو، یک چهارم زمین های بدون یخ جهان در حال حاضر برای چرای دام استفاده می شوند. همچنین یک سوم زمین های کشاورزی جهان برای تغذیه حیوانات استفاده می شود و 14.5 درصد گازهای گلخانه ای جهان توسط صنعت دامداری تولید می شود که قابل مقایسه با گاز گلخانه ای تولیدشده توسط صنعت حمل و نقل است.

وگان ها و عقاید سفت و سخت آنها
وگانیسم (به فرانسوی Veganism) یا گیاه خواری مطلق یک روش تغذیه و این روزها شیوه ای برای زندگی است که هدف آن حذف هر نوع محصول حیوانی؛ چه در غذا و چه در مواد مصرفی است. مهمترین دلایل وگان شدن افراد (کسانی که به وگانیسم اعتقاد دارند) مسائل اخلاقی یا رعایت حقوق حیوانات، حفاظت از محیط زیست و حفظ سلامتی است. پایه و هدف اصلی وگان ها مبارزه با مفهوم عرضه و تقاضا در محصولات صنعتی است که در روند تولید آنها به سبب دستکاری های مختلف و متعدد به حیوانات و محیط زیست آسیب وارد می کند.
روز جهانی هم به همین نام وجود دارد؛ مناسبتی که همه ساله در اول نوامبر (مصادف با 10 آبان) توسط گیاه خواران سراسر جهان گرامی داشته می شود.
گیاه خواری را فقط به چشم یک نوع رژیم غذایی نبینیم!
از دید بسیاری، گیاه خواری تنها یک نوع رژیم غذایی خاص به حساب نمی آید. گیاه خواران متعصب به این رژیم، به شدت از مصرف مواد گوشتی و بسیاری از مشتقات آن خودداری می کنند؛ چرا که در این مسیر حیوانات خواسته یا ناخواسته حیوان آزاری شده و این امر از دید و گان ها اصلا منصفانه و اخلاقی نیست. این ممنوعیت، بسیار سفت و سخت و حتی گاهی تعجب برانگیز است.
تاتو یا خالکوبی های روی پوست
از دید یک گیاه خوار برخی جوهرهای مصرف شده در تاتو یا خالکوبی حاوی چربی حیوانات یا حتی فسیل استخوان آنها هستند و استفاده از آنها قدغن است.
قلم موهای آرایشی
جالب است بدانید موی نرم بسیاری از قلم موهای آرایشی از موی بدن سمورها یا حتی سنجاب هاست و قطعا از دید یک گیاه خوار و دوستدار محیط زیست این لوازم دوست داشتنی نیستند.
شامپوها و نرم کننده ها
تست مواد روی حیوانات از موارد اکیدا ممنوعه از نظر گیاه خواران است. حتی برخی از شرکت ها که دیگر خیلی وقت است از تست محصول شان روی حیوانات اجتناب می کنند. هم هنوز گاهی ژلاتین (ژلاتین ماده ای جامد، نیمه شفاف، بی رنگ، ترد و کم و بیش بی مزه است که از کلاژن درون پوست و استخوان جانوران به دست می آید) یا محصولات فرعی حیوانی را استفاده می کنند.
ابریشم
کرم ابریشم در پروسه جمع آوری پیله ها، زنده زنده درون پیله به التهاب و گاهی له شدن می افتد؛ دردناک؛ اما واقعیت است.
خمیردندان
بافت خمیردندان عمدتا متشکل از گلیسیرین است که از گیاهان گرفته می شود؛ اما ناگفته نماند که می توان آن را از چربی حیوانات هم به دست آورد.
نرم کننده های لباس
برخی از نرم کننده های لباس حاوی پیه گوسفند یا سایر احشام دامی هستند.
زنبورهای بخت برگشته
بسیاری از گیاه خواران حتی عسل هم نمی خورند؛ زیرا حاصل دسترنج زنبور؛ از دسته حشرات و در نهایت حیوان است و در این مسیر زنبورهای بی گناه دستخوش دستکاری ها شده و از دید و گان ها آسیب و آزار می بینند. به عنوان نمونه، هنگام برداشت عسل از کندو، برای آرام کردن زنبورها اندکی دود وارد کندو می کنند و این امر گاهی موجب له شدن و از بین رفتن زنبورها می شود.
بال های ملکه زنبور را می چینند تا نتواند از کندو بیرون رفته و به پیروی از آن، دیگر زنبورها نیز از کندو خارج شوند. هنگامی که عسل از کندو برداشته می شود، مقداری محلول شکر سفید که فاقد مواد مغذی کافی است، درون کندو ریخته می شود و همین برداشت بدون جایگزین سبب صدمه وارد کردن به توان و نیروی زنبورها و حتی کاهش طول عمر آنها می شود. خب شاید تمام این دلایل توجیه مناسبی برای یک گیاهخوار صرف (وگان)، شکننده و حساس باشد تا با وجود خواص بیشمار عسل هرگز به مصرف آن میلی نداشته باشد.

مزایای حذف فرآورده های حیوانی برای سلامتی
به عقیده وگان ها باور به اینکه گوشت و فرآورده های حیوانی برای سلامتی ضروری هستند، افسانه ساخت ذهن بشر است و این مواد غذایی عامل افزایش خطر ابتلا به بیماری هایی از جمله دیابت نوع 2، پوکی استخوان، حملات قلبی – عروقی و سرطان ها محسوب می شوند. چون گوشت و به طور کلی فرآورده های حیوانی دارای ترکیبات و اثرات مضری است که در ادامه به آنها اشاره می شود.
خاصیت اسیدی بالایی دارد
پروتئین های حیوانی بسیار اسیدی هستند و تعادل pH بدن را به هم می زنند. بالا رفتن حالت اسیدی بدن زمینه ساز تشکیل سنگ کلیه، تحلیل توده عضلانی، پرفشاری خون، پوکی استخوان و بیماری های دیگر می شود. برعکس از آنجایی که در بدن وگان ها تعادل اسیدی – بازی برقرار است، احیای سلولی سریع تر انجام می شود و در نتیجه علاوه بر برخورداری از سلامت بالاتر، راندمان فیزیکی بالاتری نیز دارند.
حاوی اسیدآمینه های گوگرددار است
پروتئین های حیوانی حاوی میزان زیادی اسید آمینه های گوگرددار هستند. نتایج پژوهشی که در American Journal of kidney diseases به چاپ رسیده است، نشان می دهد که این اسید آمینه ها یکی از عوامل مهم ابتلا به بیماری های قلبی – عروقی محسوب می شوند.