پائول هیچین موسسه تحقیقاتی پلاتس بسیاری از تحلیلگران درباره توانایی اوپک در کنترل بازار نفت تردید داشتند به این معنا که به باور آنها میزان بالای ذخیره نفت در اقتصادهای توسعه‌یافته، افزایش تولید نفت در آمریکا و احتمال عدم پایبندی اعضای اوپک به برنامه کاهش عرضه اجازه نخواهد داد این سازمان بر بازار نفت تاثیری بلندمدت و پایدار داشته باشد. اما به نظر می‌رسد شرایط تغییر کرده و اعضای این سازمان با تجربه‌ای که از گذشته کسب کرده‌اند در مسیری متفاوت در حرکت هستند، مسیری که نهایت آن، توانایی برای تاثیرگذاری بر بازار نفت و انرژی جهان است.
به گزارش رتبه آنلاین، نخستین نشانه تغییر شرایط، همکاری بین اوپک و برخی تولیدکنندگان دیگر نفت از جمله روسیه در اجرای برنامه کاهش عرضه نفت بوده است. این همکاری در ابتدا شکننده توصیف می‌شد و بسیاری از کارشناسان معتقد بودند این بار نیز عمر پایبندی به تعهدات بسیار کوتاه خواهد بود؛ اما اکنون ۱۴ ماه از آغاز برنامه کاهش عرضه می‌گذرد و همه شاهد هستند که پایبندی اعضای اوپک و دیگر تولیدکنندگان نفت این توافق بسیار بالاست. در واقع اکنون اوپک توانسته بازار را متقاعد کند که شرایط عوض شده است.
واقعیت این است که در سال ۲۰۱۴ یکی از علل کاهش شدید قیمت‌ها، مازاد عرضه نفت از سوی اوپک بود. در آن زمان از یکسو تقاضای جهان برای نفت خام رشد قابل ملاحظه نداشت و از سوی دیگر بازار با ۴ میلیون بشکه در روز مازاد عرضه به ویژه از سوی عربستان روبه‌رو شده بود. بدیهی است که نتیجه این شرایط، کاهش شدید قیمت‌هاست. در آن زمان اعضای اوپک تلاش می‌کردند با تولید بیشتر و ارزان‌فروشی سهم خود را در بازار حفظ کنند اما اندکی بعد به این نتیجه رسیدند که این رویکرد نتیجه عکس دارد. به این ترتیب در پایان سال ۲۰۱۶ پیمان بی‌سابقه کاهش عرضه بین اوپک و چند کشور دیگر از جمله روسیه منعقد شد و با کمال تعجب، از ابتدای سال گذشته این برنامه به درستی اجرا شده است. در واقع اوپک به این نتیجه رسید که مبارزه با نفت شیل بی‌فایده است و نیز برای اثرگذاری بر بازار حضور تولیدکنندگان بزرگ به ویژه روسیه در برنامه کاهش عرضه ضروری است. ایده اوپک پلاس یعنی همراهی اعضای اوپک با تولیدکنندگان غیرعضو این سازمان نشانه‌ای آشکار از تغییری بزرگ در رفتار اوپک است. اوپک حدود ۳۰ درصد نفت مورد نیاز جهان را تامین می‌کند و کشورهایی که اکنون در برنامه کاهش عرضه حضور دارند نیز تامین‌کننده بخشی بزرگ از تقاضای جهان برای نفت هستند.
پیشرفت دیگری که در همکاری دو گروه از تولیدکنندگان پدید آمده شکل‌گیری کمیته مشترک نظارت بر پایبندی اعضا به برنامه کاهش عرضه است. این کمیته با استفاده از گزارش‌های منابع مستقل، به‌طور شفاف میزان رعایت برنامه از سوی اعضا را مشخص می‌کند. این پیشرفت پیامی روشن به بازار می‌دهد مبنی بر اینکه اعضای اوپک توانسته‌اند هم در داخل این سازمان هم در همکاری با دیگر تولیدکنندگان نفت، بر بازار تاثیر پایدار بگذارند. البته ایجاد باور به تغییر رویه، زمانبر است. اوپک و دیگر کشورها باید صبور باشند و بدانند که پایبندی چندماهه به برنامه کاهش عرضه باید ادامه پیدا کند تا تاثیرات بزرگ‌تر در بازار داشته باشد.
خوشبختانه این کشورها تجربه تفرقه و رقابت منفی را پشت سر گذاشته‌اند و می‌دانند که تنها راه، همکاری و اقدام هماهنگ است. امسال وضعیت اقتصاد جهان بهتر از سال گذشته است و تقاضا برای نفت رشد بیشتری نسبت به سال قبل دارد. این یک عامل مثبت برای دلگرم کردن اعضای اوپک و دیگر کشورهای حاضر در گروه است. سال آینده میزان تولید نفت شیل در آمریکا کاهش خواهد یافت به این معنا که امسال تولید این نوع نفت در آمریکا به اوج می‌رسد. افت تولید نفت شیل به رشد قیمت‌ها کمک می‌کند. در این میان، اوپک هنگام تدوین چارچوب همکاری‌های بلندمدت با دیگر تولیدکنندگان نفت به ویژه روسیه باید مراقب رضایت غیرمنطقی از شرایط بازار باشد. در گذشته رشد قیمت‌ها سبب کاهش پایبندی به برنامه‌های این سازمان شد و نتیجه آن، آغاز دوران دشوار در بازار بود. از سوی دیگر اعضای اوپک نباید امید خود را به اثرگذاری برنامه کاهش عرضه از دست بدهند. درست است که رشد تولید نفت شیل در آمریکا سبب فشار بر قیمت‌ها شده اما این شرایط زودگذر خواهد بود.اگر اوپک و دیگر کشورهای حاضر در برنامه کاهش عرضه نفت ثابت کنند همکاری و پایبندی‌شان به این برنامه و طرح‌های بلندمدت بالاست، قطعا شرایط بازار نفت امسال بهتر از سال قبل خواهد بود. هنگام تدوین چارچوب همکاری‌های بلندمدت، اوپک و دیگر تولیدکنندگان نفت باید به این موضوع توجه داشته باشند که رقبای آنها به ویژه آمریکا در پی افزایش سهم خود در بازار جهانی نفت هستند. این واقعیت ضرورت همکاری عمیق‌تر و بلندمدت بین اوپک و روسیه را بیشتر نشان می‌دهد.
منبع : دنیای اقتصاد