ابهام‌های تازه یک کارشناس دریایی درباره حادثه سانچی

الهام علائی| آتش نفتکش ایرانی سانچی خاموش شد و این کشتی در آب‌های چین فرو رفت، اما همچنان پرسش‌ها و ابهامات بسیاری درباره دلایل روی دادن این حادثه و سرنوشت نامشخص سرنشینان آن وجود دارد. به طور رسمی اعلام شده است که این عزیزان هم وطنمان قطعا جان باخته‌اند و این اتفاق تلخ تقریبا در همان اوایل تصادف کشتی‌ و آتش گرفتن یکی از انبارهای نفتکش صورت گرفته است؛ اما از سوی دیگر برخی کارشناسان معتقدند که با توجه به اینکه اولین پیکر پیدا شده از سرنشینان نفتکش جلیقه نجات بر تن داشته و براساس بسیاری مسائل دیگر، احتمال مرگ فوری آنها تقریبا غیر ممکن است. همچنین در مورد قطع ارتباط راداری دو کشتی ساعت‌ها قبل از حادثه، ابهامات زیادی وجود دارد. در این راستا، آفتاب اقتصادی با محمود امیری، مهندس سابق کشتی شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران گفتگویی انجام‌داده که در ادامه می‌آید.

آیا این امکان وجود دارد که سیستم راداری هر دو کشتی ایرانی و چینی، چند ساعت قبل از حادثه قطع شده باشد؟
اینکه گفته می‌شود رادارهای هر دو کشتی از کار افتاده بوده، نمی‌تواند درست باشد. این گونه کشتی‌ها سیستمی به نام AIS یا Automatic Identification System دارند که این سیستم به صورت مداوم وضعیت کشتی و مشخصات آن را به ایستگاه AIS در خشکی مخابره می‌کند. به دلیل تحریم‌ها و مسائلی که وجود دارد، خیلی از کشتی‌های ایرانی هنگام عبور از نزدیکی سواحل، این سیستم را خاموش می‌کردند. اما آنچه که درباره رادار گفته می‌شود، بیشتر مربوط به همین سیستم AIS است که خاموش کردن آن باعث ایجاد مشکل یا اختلال خاص نمی‌شود. همچنین اگر دریا خیلی توفانی باشد، برد رادار کاهش می‌یابد و نمی‌توان به صفحه رادار خیلی اعتماد کرد؛ چون ممکن است چیزی که رادار نشان می‌دهد، موج بزرگی باشد که به اشتباه کشتی تشخیص داده شده است. اما دریا به آن شدت توفانی نبوده و وضعیت آب به گونه‌ای بوده که حداقل امکان تصادف وجود داشته است.

چگونه می‌توان به اطلاعات دقیق تری در مورد علت وقوع حادثه پی برد؟
در برج Bridge یا پل فرماندهی این کشتی‌ها، میکروفون تعبیه شده و علاوه بر اینکه تمام دیتاها ثبت می‌شود، صدای پل فرماندهی کشتی نیز ضبط می‌شود که همه اینها در جعبه سیاهی به نام VDR یا Voice data recorder وجود دارند. در حال حاضر VDR نفتکش سانچی پیدا شده و وجود دارد. بنابراین می‌توان از طریق آن به تمام اطلاعات کشتی دست یافت و مشخص خواهد شد که در لحظه تصادف چه گفتگوهایی میان پرسنل کشتی رد و بدل شده است. در این صورت می‌توان به صورت دقیق به علت حادثه پی برد.

رادارهای نفتکش‌ها چه تعداد هستند و در چه بخش‌هایی تعبیه می‌شوند؟
این کشتی‌ها معمولا دو عدد رادار دارند که تقریبا در اکثر مواقع هنگامی که نزدیک سواحل هستند هر دو رادار را روشن می‌کنند و وقتی وارد open see یا دریای آزاد و اقیانوس می‌شوند، از یک رادار استفاده می‌کنند. در منطقه حادثه احتمالا یکی از رادارها روشن بوده که طبیعی هم هست. چون عمر مفید رادارها با استفاده مداوم به شدت کاهش می‌یابد و این کار معمولا انجام می‌شود.

آیا استانداردهای لازم در بارگیری کشتی و انتخاب آن رعایت شده بود؟
بارکشتی نفت خام نبوده و حاوی میعانات گازی و نفتی بوده است که این معیانات در اثر کوچک‌ترین اصطکاکی منفجر می‌شوند. نکته‌ای که در اینجا وجود دارد این است که هنگام طراحی و ساخت یک کشتی براساس سفارش خریدار معین می‌شود که آن کشتی مخصوص حمل چه نوع باری تولید شود (مثلا کشتی حمل گاز بوتان یا کشتی حمل نفت خام). سپس براساس خطراتی که وجود خواهد داشت، طراحی این گونه کشتی‌ها انجام می‌شود. باید مشخص شود که نفتکش سانچی مخصوص حمل نفت خام بوده و بعدا باز طراحی روی آن صورت گرفته یا از ابتدا طراحی آن ویژه حمل میعانات گازی بوده است.
براساس نوع بار، کشتی‌های نفتکش دو جداره هستند و معمولا در اثر تصادف پس از پاره شدن جداره اول، جداره دوم آسیب نمی‌بیند. فاصله این جداره‌ها نیز حدود نیم تا یک متر است که فولاد کاری شده و مستحکم می‌باشند. اما متاسفانه شدت این حادثه به گونه‌ای بوده که کشتی چینی هر دو جداره را شکافته و به مخزن رسیده است. در صورتی که نفتکش مخصوص حمل میعانات‌گازی طراحی شده باشد، روی مخازنی که درون آنها میعانات وجود دارد، گاز خنثی یا Inert gass می‌گذارند که آن فضا را پر کند و اکسیژن داخل نشود. همچنین موقع بارگیری و تخلیه مسائل ایمنی رعایت می‌شوند.

امکانات نفتکش سانچی برای اینکه سرنشینان آن بتوانند خود را نجات یابند، در چه حد بوده و اینکه گفته می‌شود همه دریانوردان این کشتی همان ابتدا جان باخته‌اند، تا چه اندازه منطقی و اصولی است؟
اینکه می‌گویند موج انفجار به گونه‌ای بوده که هیچ کس نتوانسته جان سالم در ببرد، جای سوال دارد. درون این کشتی‌ها ده‌ها مورد در دسترس هستند که در صورت بروز چنین حوادثی بتوان از آنها استفاده کرد. در هر دو طرف کشتی یک قایق وجود دارد که هر کدام از این قایق‌ها توانایی حمل همه پرسنل را دارند. همچنین در تمام اسکله و عرشه کشتی جلیقه‌های نجات وجود دارد. به علاوه، لباس‌های مخصوصی در کشتی وجود دارد که می‌توان با پوشیدن آنها در آب سرد دریا شنا کرد.
از طرف دیگر، کشتی چینی به بخش میانی نفتکش سانچی برخورد کرده است، جایی که انبارهای حمل فرآورده‌های نفتی قرار داشته است. این انبارها به صورت مجزا در کشتی طراحی می‌شود و در اثر برخورد به یکی از انبارها معمولا به دلیل فاصله‌های استاندارد از انبارهای دیگر، آنها با خطری مواجه نمی‌شوند. بنابراین با آتش گرفتن یکی از انبارهای نفتکش ایرانی، قطعا زمان زیادی طول می‌کشیده تا آتش به Acomodation یا محل زیست سرنشینان کشتی برسد. چرا که باید انبارهای مجاور نیز منفجر شوند تا آتش و موج انفجار به Acomodation برسد که از فاصله نسبتا زیادی از آخرین انبار قرار دارد.
بنابراین امکان مرگ آنی سرنشینان کشتی وجود ندارد؛ چرا که در این صورت باید موج انفجار همان ابتدا کشتی را از وسط نصف می‌کرد. به باور من، پرسنل پس از حادثه زنده بوده‌اند و با آتش دست و پنجه نرم می‌کرده اند. چرا که یکی از پیکرهای کشف شده، لباس اطفای حریق به تن داشته و این نشان‌دهنده باطل بودن فرضیه مرگ آنی پرسنل سانچی است.