قاچاقچیان سوخت تلاش می کنند از طریق خلاءهای قانونی و اجرایی به تجارت سیاه و پرسود خود ادامه دهند، حتی اگر این تجارت به تحمیل هزینه‌های سنگین بر بودجه دولت و مردم منجر شود.
به گزارش رتبه آنلاین، قاچاق سوخت، معضل دیرینه اقتصاد ایران به شمار می‌رود، ریشه اصلی این نوع قاچاق به اختلاف قیمت سوخت در داخل ایران و کشورهای همسایه بازمی‌گردد.
بر اساس برآوردها، پرداخت یارانه انرژی و پایین بودن قیمت سوخت در ایران، علاوه بر بار مالی 480 هزار میلیارد ریالی برای دولت، آسیب‌های زیست محیطی غیرقابل جبرانی را در پی داشته و موجب شدت گرفتن قاچاق سوخت شده است.
قاچاقچیان گازوییل، بنزین و انواع سوخت را از ایران به همسایگان شرقی و غربی رسانده و سود سرشاری را عاید خود می‌کنند.
قیمت سوخت در ایران در مقایسه با کشورهای همسایه در حدی است که با وجود ریسک بالای قاچاق، باز هم قاچاقچیان نمی‌توانند از سود این کار چشم پوشی کنند.
از گذشته، راه‌های مختلفی برای قاچاق سوخت و فروش آن در خارج از کشور وجود داشته که با گذشت زمان، پیچیده تر و حرفه‌ای‌تر می‌شود.
ساده‌ترین روش قاچاق سوخت، به انتقال سوخت در «دبه» و «پیت» های چند لیتری است که بر دوش مردم و یا سوار بر اسب و قاطر به آن سوی مرزها حمل می‌شود.
اما به تازگی روش های حرفه‌ای‌تری نیز آشکار شده است که نشان دهنده پیچیده‌تر شدن فرایند این نوع قاچاق است.
به عنوان مثال چندی پیش اعلام شد که مکانیزم خرید فرآورده‌های نفتی در بورس انرژی با قیمت پایه و سپس عرضه و فروش فرآورده‌های خریداری شده نظیر «حلال 402» در بازار داخلی از جمله این روش‌هاست که البته مورد تایید مسوولان ذیربط قرار نگرفته است.
جایگزین کردن مواد نفتی یارانه‌ای نظیر گازوئیل و نفت سفید به جای فرآورده‌های نفتی خریداری شده از بورس یکی از شاخص‌ترین رویه‌هایی است که سبب گسترش قاچاق فرآورده‌های نفتی شده است.
در این روش، حلال‌های عرضه شده در تالار صادراتی بورس انرژی مانند «حلال 402» با دامنه قیمتی هفت تا 10درصد توسط قاچاقچیان، خریداری شده و سپس همین جنس در بازارهای داخلی با کاهش 30 درصدی قیمت فروخته می‌شود.
در گام بعد، قاچاقچیان به جای این حلال‌های ارزان قیمت، فرآورده‌های دارای ارزش افزوده بیشتر مانند گازوییل و نفت سفید را از طریق گمرک و مبادی قانونی صادر می‌کنند. به دلیل این که گازوییل مشابهت زیادی با این حلال‌ها دارد، به آسانی قابل شناسایی نیست و بنابراین به راحتی می‌توانند آن را صادر کنند.
اگرچه این روش توسط مسوولان ذیربط رد و تاکید شده است ابزارهای نظارتی اجازه این نوع قاچاق را نمی‌دهد، اما پیش از این برخی گزارش‌ها از وقوع تخلفات مشابه حکایت داشته که ناشی از خلاءهای نظارتی و اجرایی بوده است.
بدین ترتیب مشخص می‌شود که قاچاقچیان از طریق برخی خلاءها و نواقص در سازوکار مبادلات فرآورده‌های نفتی در کشور و ضعف بدنه کارشناسی دستگاه‌های مرتبط، امکان قاچاق گازوییل و انواع سوخت های ارزشمند را یافته‌اند.
بنابراین برای ممانعت از ایجاد رانت و نیز جلوگیری از گسترش قاچاق فرآورده‌های نفتی انتظار می‌رود که اقداماتی در سطوح مختلف اجرا شود.
بر این اساس، لازم است که کنترل دقیق‌تری بر عملیات خرید و فروش و حمل مواد خریداری شده از بورس انرژی انجام شود.
سازمان استاندارد و گمرک نیز هر چند در سال‌های اخیر، گام‌های ارزشمندی را برای افزایش نظارت و کنترل قاچاق انجام داده‌اند، اما به نظر می‌رسد، قاچاقچیان نیز تلاش کرده‌اند که از شیوه‌های جدیدتر و پیچیده‌تر برای اجرای برنامه‌های خود بهره بگیرند.
همچنین، آنچه که در این میان ضرورت دارد، هماهنگی دستگاه‌های ذیربط و ایجاد سازوکار یکپارچه برای مقابله با معضل قاچاق فرآورده‌های نفتی است، به هر میزان که هماهنگی این سازمان‌ها و دستگاه‌ها بیشتر باشد، امکان سوءاستفاده متخلفان از خلاءهای قانونی و اجرایی کمتر فراهم می‌شود.
باید توجه داشت که در روزهای اخیر، موضوع مبالغ هنگفت پرداختی بابت یارانه سوخت، چالش‌زا شده به طوری که حتی مساله افزایش قیمت نیز مطرح شده است، اما به نظر می‌رسد که در صورت شناسایی و مسدود کردن گریزگاه‌های قاچاقچیان سوخت، می‌توان عرضه فرآورده‌های نفتی را مدیریت کرده و از تحمیل هزینه‌های اضافی بر بودجه کاست.
منبع : اقتصاد آنلاین