در حالی ایران در میان کشورهای تولید کننده گاز در جهان رتبه سوم را به خود اختصاص داده است که در صادرات گاز رتبه ناامیدکننده پانزدهم را دارا است؛ دلیل این امر مصرف بالا و غیر بهینه گاز در کشور است.
به گزارش فصل تجارت براساس گزارش مراکز بین المللی انرژی ایران سومین کشور تولید کننده گاز درجهان است.
به طوریکه در سال گذشته میلادی آمریکا با تولید 766 میلیارد و 200 میلیون متر مکعب رتبه نخست، روسیه با تولید 635 میلیارد و 500 میلیون متر مکعب رتبه دوم و ایران با تولید 174 میلیارد و 500 میلیون متر مکعب رتبه سوم تولید گاز در جهان را به خود اختصاص داده اند.
همانطور که در نمودار بالا ملاحظه می شود پس از ایران کشور قطر با 160 میلیارد متر مکعب، کانادا با 150 میلیارد متر مکعب،چین با 150 میلیارد متر مکعب،اتحادیه اروپا با 120 میلیارد متر مکعب،نروژ با 108 میلیارد متر مکعب،عربستان با 102 میلیارد متر مکعب و الجزایر با 83 میلیارد متر مکعب در رتبه های بعدی تولید گاز در جهان قرار دارند.
در حالی ایران در جایگاه نسبتا مناسبی در تولید گاز قرار دارد که متاسفانه جایگاه صادرات گاز ایران در میان کشورهای دارنده گاز مناسب نیست به طوریکه با آغاز صادرات گاز ایران به عراق رتبه ایران در میان کشورهای صادرکننده گاز به رتبه پانزدهم رسید.
عراق از اواخر ژوئن سال 2017، واردات گاز از ایران را از طریق ایستگاه نفت‌شهر آغاز کرد و براساس گفته های مسئولان صنعت نفت ایران توانست واردات گاز خود از ایران را تا اواخر زمستان سال گذشته به 1.2 میلیارد متر مکعب برساند. به براساس آمارهای موجود بدین ترتیب عراق دومین خریدار بزرگ گاز ایران به‌شمار می‌رود که واردات آن حدود 14 میلیون متر مکعب در روز است و ترکیه با واردات حدود 30 میلیون متر مکعب در روز، در جایگاه نخست قرار دارد.
به گفته مسئولان صنعت گاز، ایران دو قرارداد برای صادرات گاز به عراق را به امضا رساند، یکی به پایتخت عراق، بغداد و دیگری به استان بصره و بر همین اساس ایران برای صادرات روزانه 25 میلیون متر مکعب گاز به بغداد، و انتقال گاز ایران به استان بصره، برنامه‌ریزی می‌کند.
در حال حاضر ایستگاه انتقال گاز شلمچه از مسیر خط اهواز شلمچه آماده انتقال گاز به بصره است و به محض اعلام امادگی عراقی‌ها گاز ایران به بصره می‌رسد، در حال حاضر تنها گاز ایران از طریف نفت‌شهر به بغداد صادر می شود
تعلیق اجرای پروژه‌های خطوط لوله انتقال گاز ایران به عراق
سناریوی خط لوله ایران با توجه به مذاکرات ایران و عراق در سال‌های 2013 و 2014 تا حدودی با عدم قطعیت مواجه بود، که طی آن سال‌ها این ایده مطرح شد که ایران می‌تواند خط لوله ایستگاه (نفت‌شهر) و ایستگاه (شلمچه) را که در آن زمان پیشنهاد شده بود راه‌اندازی کند، اما وضعیت امنیتی مانع از آن شد.
در آن زمان گفته شد که پروژه خط لوله عراقی-ایرانی شکست خورده است، زیرا وضعیت امنیتی به ایرانی‌ها اجازه نخواهد داد تا کار خود را ادامه دهند، اما تحلیل‌های واقع‌گرایانه‌تر هم وجود دارد بطوریکه ایران در سال 2014، تعلیق اجرای پروژه‌های جدید برای تولید گاز صادراتی را اعلام کرد، آنهم پس از ثبت تولید کُند در میدان گازی پارس جنوبی.
ایران در کنار منابع نفتی خود، دارای ذخایر گازی عظیمی در منطقه است، اما تولید آن به‌دلیل افزایش مصرف داخلی، با مشکلاتی در ثابت نگه‌داشتن میزان آن، مواجه شده است، بطوریکه نیمی از گاز ایران به مصرف خانگی می‌رسد، 21 درصد برای تولید برق، و 18 درصد در تولیدات صنعتی در کشور، از جمله صنایع پتروشیمی استفاده می‌شود. ایران پس از ایالات متحده، روسیه و چین چهارمین بازار بزرگ گاز طبیعی جهان به‌شمار می‌رود، اما به‌سختی پاسخگوی رشد تقاضای بازار است. طبق آمار منتشر شده توسط شرکت بریتیش پترولیوم (BP)، مصرف گاز از 102.7 میلیارد متر مکعب در سال 2005، به حدود 191.2 میلیارد متر مکعب در سال 2015 افزایش یافت، در حالیکه تولید در طول مدت مشابه از 102.3 میلیارد متر مکعب به 192.5 میلیارد متر مکعب افزایش یافت.
اما طرف ایرانی دیدگاه متفاوتی دارد، بطوریکه حمیدرضا عراقی معاون وزیر نفت، می گوید طبق برآوردهای مربوطه، انتظار می‌رود کل حجم صادرات گاز ایران در پایان برنامه توسعه شش ساله، به 80 میلیارد متر مکعب در سال برسد، و ایران قصد دارد 50 میلیارد متر مکعب از این مقدار از صادرات گاز را به کشورهای همسایه اختصاص دهد.
ایران، مشکلات صادرات گاز را پشت سر می‌گذارد
ایران با صادرات گاز به عراق توانست در رتبه پانزدهم لیست بزرگترین صادرکنندگان گاز جهان قرار گیرد، از سوی دیگر، در حال بررسی انتقال گاز از طریق خطوط لوله به عمان است که تا سال 2020 نهایی خواهد شد.
سال گذشته علی امیرانی مدیر بازاریابی، فروش و بررسی‌های اقتصادی شرکت ملی صادرات گاز ایران، در مصاحبه‌ای گفت: شرکت صادرات گاز ایران و شرکت هندی Sage قرارداد اولیه‌ای را برای ایجاد یک شبکه خط لوله گاز در آب‌های عمیق دریای عمان به امضا رساندند که هزینه ساخت این شبکه بین 4-5 میلیارد دلار است.
وی افزود:ظرفیت این شبکه در مرحله اول، 31 میلیون متر مکعب در روز است و می توان صادرات گاز به هند را از طریق ایجاد شبکه‌های مشابه دیگر افزایش داد.
صادرات گاز ایران به هند و عمان می تواند جایگاه ایران را در میان کشورهای صادرکننده گاز افزایش دهد.
