هدیه لطفی تحول در نحوه گزارشگری شرکت‌ها در بازار سرمایه در کنار برخی عوامل غیراقتصادی، بورس‌بازان را هیجانی کرد. افزایش فشار فروش سهام، بیش از ۹۳ درصد نمادهای بورسی را قرمزپوش کرد. به این ترتیب، شاخص کل بورس تهران با ریزش ۱۶۵۰ واحدی بیشترین افت روزانه خود را از آبان ۹۵ تجربه کرد. در مقابل هراس فروشندگان، جذابیت قیمت‌ها به‌دلیل حمایت عوامل بنیادی موجب ورود پرقدرت خریداران و جمع شدن بخش مهمی از صف‌های فروش شد. بنابراین ارزش معاملات بورس به بیش از ۳۵۵ میلیارد تومان رسید که رکوردی از فروردین ۹۵ محسوب می‌شود.
به گزارش رتبه آنلاین، شاخص کل بورس در جریان معاملات روز گذشته با ریزش ۱۶۵۰ واحدی ضمن واگذاری دو کانال به محدوده ۹۵ هزار واحدی سقوط کرد. به این ترتیب دهمین سقوط بزرگ شاخص سهام خرد طی ۴ سال اخیر به ثبت رسید. همزمان با افت ۷/ ۱ درصدی نماگر اصلی بازار سهام، شاهد ثبت رکوردشکنی در ارزش معاملات خرد سهام بودیم. در پایان داد و ستد‌های دیروز ارزش معاملات خرد سهام بالغ بر ۳۵۴ میلیارد تومان بود که نسبت به معاملات روز شنبه رشد ۵۵ درصدی را نشان می‌دهد.
شرایط منفی حاکم بر بازار سهام در جریان معاملات روز گذشته نیز تداوم یافت؛ همان‌‌گونه که در گزارش پیشین «دنیای اقتصاد» با عنوان «تاوان هیجان در بورس تهران» به آن پرداخته شد، کارشناسان نگرانی‌های سیاسی، تحول در سیستم اطلاع‌رسانی بازار سرمایه و شناسایی سود را سه عامل اصلی کاهش قیمت سهام ارزیابی کردند. این موضوع در جریان معاملات روز گذشته نیز با محوریت عوامل مزبور ادامه یافت (هر چند نقش شناسایی سود کمرنگ‌تر از دیگر عوامل شده بود). به‌طوری‌که معامله‌گران بورس تهران در جریان معاملات دیروز شاهد تشکیل صف فروش، افت دسته‌جمعی نماگرهای منتخب بورس و همچنین کاهش قیمت در بیشتر گروه‌ها و نمادهای فعال در بازار بودند. بر این اساس ۹۳ درصد از نمادهای معامله شده در روز گذشته با افت قیمت مواجه شدند به گونه‌ای که از ۲۹۳ نماد معامله شده، ۲۷۴ نماد با نوسان منفی به کار خود پایان دادند. با وجود هیجان‌زدگی و ترسی که اغلب معامله‌گران حقیقی در بازار داشتند و اقدام به عرضه گسترده سهام کردند، در مقابل حقوقی‌ها به خرید سهام مبادرت کردند. حقوقی‌ها با فعالیت قابل‌توجه خود در سمت خرید نه تنها رکوردشکنی در ارزش معاملات روزانه را به ثبت رساندند، بلکه بیشترین میزان تغییر مالکیت در سال جاری را نیز ثبت کردند. خالص خرید حقوقی‌ها در این بازار به ۱۷۲ میلیارد تومان رسید.این میزان از تغییر مالکیت از ابتدای سال جاری تا‌کنون بی‌سابقه بوده است.
حمایت از بازار یا جذابیت در خرید؟
خرید حقوقی‌ها که مانعی از افت بیشتر شاخص کل شد، بیشتر از آنکه جنبه حمایتی داشته باشد، با روندی منطقی دنبال شد؛ در این بین جذاب شدن دوباره قیمت سهام برای خریداران به ویژه حقوقی‌های بازار باعث شد تا این گروه از فرصت کنونی استفاده و سهم‌های ارزنده را جمع‌آوری کنند. هر چند در این میان هیجان‌زدگی فروش توسط سهامداران خرد چه ناشی از ترس برای تداوم شرایط منفی و چه ناشی از نگرانی‌های سیاسی، به عرضه‌های سنگین از سوی این گروه ختم شد. اما حقوقی‌ها با نگاهی بلندمدت و آینده‌نگر، فرصت خرید را مناسب دیدند و اقدام به ورود گسترده در صنایع جذاب کردند. تقاضاهای این گروه بیشتر در گروه‌‌های پرپتانسیل بازار که از عوامل بنیادی مناسبی برخوردار است، مشاهده شد. به‌طوری‌که صنایع فلزات اساسی و فرآورده‌های نفتی در صدر معاملات دیروز قرار گرفتند. به عبارت دقیق‌تر بررسی روند عرضه و تقاضای صورت گرفته در بازار دیروز نشان از آن دارد که تمایل خرید توسط حقوقی‌های بازار بیشتر ناشی از جذابیت قیمتی نمادها بود تا حمایت این گروه برای مثبت کردن فضای بازار. تجربه نشان داده در دوره‌هایی که حقوقی‌ها به‌طور دستوری اقدام به خرید کرده‌اند، این تقاضا با حجم بسیار اندکی همراه شده است. ضمن اینکه خریدهای مزبور در برخی صنایع یا نمادهای شاخص‌ساز صورت می‌گرفت که به حفظ بازار کمک می‌کرد. امری که جذابیت ارزش‌گذاری در آن نقشی نداشت. نمونه‌های این موضوع را در شاخص‌سازی‌ها و خریدهای حمایتی در سال‌های ۹۲ داشتیم. اما در شرایط کنونی تقاضاهای صورت‌گرفته در بیشتر گروه‌ها و صنایع پرپتانسیل مشاهده می‌شود. این موضوع در اکثر نمادهای فعال در روز گذشته که جذابیت خرید با توجه به رسیدن به قیمت‌های مناسب داشتند، دنبال شد. بر اساس این شواهد اجماع نظر کارشناسان و فعالان بازار سهام بر این است که هنوز سهام معامله شده در بازار از جذابیت بالایی برای خرید برخوردار است. قیمت اکثر نمادها در محدوده مناسب قرار دارد. در این میان برآیند اظهارات مطرح شده از سوی کارشناسان که در گزارش روز شنبه «دنیای اقتصاد» تحت عنوان «هشت نگاه به افت بازار سهام» منتشر شد، بر اصلاح کوتاه‌مدت بازار تاکید داشت.
روند تغییر مالکیت‌ها
بررسی روند تغییر مالکیت به ثبت رسیده در جریان معاملات دیروز نیز تاکیدی بر خریدهای قابل‌توجه حقوقی‌ها بر مدار جذابیت سهام است. همان‌طور که عنوان شد روز گذشته تغییر مالکیت ۱۷۲ میلیارد تومانی را از سبد سهام حقیقی‌ها به پرتفوی معامله‌گران حقوقی شاهد بودیم. این در حالی است که خالص خرید سهامداران خرد بازار در محدوده صفر قرار داشت. در صدر این خرید حقوقی‌ها توجه به صنایع فلزات اساسی، پالایشی، کانه‌های فلزی و خودرویی قرار داشت. بیشترین خرید حقوقی‌ها در فولاد مبارکه اصفهان صورت گرفت. این سهم در معاملات دیروز تا صف فروش پیشروی کرد و هر چند در ادامه از این مسیر بازگشت اما در نهایت بیشترین تاثیر منفی را بر شاخص کل ایجاد کرد. دیروز خالص خرید حقوقی‌ها در این نماد به حدود ۳۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان رسید. در این میان ۸۶ درصد از خریدهای صورت گرفته در این نماد از جانب حقوقی‌ها بود. در حالی ارزش معاملات خرد بازار به ۳۳۵ میلیارد تومان رسید که در این میان «فولاد» حدود ۵۰ میلیارد تومان از ارزش معاملات مزبور را به خود اختصاص داد.
گروه پالایشی نیز که در صدر آن دو نماد پالایش نفت اصفهان و پالایش نفت تهران جای داشتند، از دیگر نمادهای مورد توجه سهامداران حقوقی‌ها در بازار دیروز بودند. بر این اساس تغییر مالکیت ۵/ ۱۴ میلیارد تومانی در نماد «شپنا» و ۷/ ۸ میلیارد تومانی در نماد «شتران» در مسیر حقیقی – حقوقی به ثبت رسید. این روند در دیگر صنایع نیز از جمله خودرویی‌ها دنبال شد؛ خودرویی‌ها نیز در معاملات روز گذشته مشابه با دیگر نمادها تا کف قیمتی روزانه نزول کردند. خریدهای پرحجم حقوقی‌ها در نمادهای بزرگ این گروه موجب جمع شدن صف فروش آنها شد. به‌طوی‌که در صدر این گروه خرید برای لیدر صنعت یعنی ایران‌خودرو قرار داشت. بر این اساس ۷۵ درصد از خریدهای به ثبت رسیده در نماد «خودرو» از جانب حقوقی‌های بازار بود که با جابه‌جا‌‌یی ۷ میلیارد تومان نقدینگی دنبال شد. هر‌چند در این گروه همچنان ریسک ترامپ در قبال برجام به‌عنوان تهدید شناسایی می‌شود، اما از نظر بسیاری از فعالان بازار، قیمت نمادهای خودرویی در محدوه جذابی قرار دارد.
نگاهی به عوامل افت بازار
از سوی دیگر دلایل تاثیرگذار بر روند منفی بازار سهام در دو روز اخیر را می‌توان از دو منظر مورد بررسی قرار داد؛ در گام نخست عوامل درونی بازار و مولفه‌های داخلی قرار دارد که می‌توان به تصمیمات اخیر سازمان بورس و سیاست جدیدی که در عدم انتشار پیش‌بینی سود در پیش گرفته شده، اشاره کرد. در حالی سازمان بورس اجرای تغییرات در نحوه افشای اطلاعات شرکت‌ها و الزام حذف پیش‌بینی سود را از روز شنبه آغاز کرد که آثار این تصمیم همچنان در بازار مشاهده می‌شود.به نظر می‌رسد با توجه به آثار منفی و واکنش‌های ابراز شده از سوی سهامداران، هنوز برخی از این گروه به تغییر رویه مزبور عادت نکرده و تشخیصی صحیح در نحوه اجرا و اعمال آن ندارند و رفتاری هیجانی از خود نشان می‌دهند. این رفتار که با فشار فروش و خروج نقدینگی همراه بود، ممکن است روندی منفی را در بازار سهام به همراه داشته باشد، اما نتیجه مستقیم این موضوع ایجاد تحلیل و در نهایت تعمیق بازار خواهد بود. اتفاقی که باید انتظار آن را در بلندمدت داشته باشیم. تعمیق فضای بورس، کاهش ریسک و در مجموع کاهش رفتارهای هیجانی از جمله آثار مثبت این اقدام است. در نتیجه با ایجاد فضایی تحلیلی در بازار سرمایه، نه تنها سرمایه‌های خارج شده مجدد به بازار بازخواهد گشت، بلکه سرمایه‌های جدیدی نیز به بورس وارد خواهد شد. با این حال رسیدن به این روند مشروط به پشت‌سر گذاشتن مسیر پرنوسان و اصلاح ساختاری از جمله حذف حجم مبنا و دامنه نوسان خواهد بود. ضمن اینکه برای به ثمر رسیدن نیازمند ایجاد و ورود ابزارهای نوین معاملاتی از قبیل ابزارهای مشتقه، آتی و آپشن است.
عوامل غیراقتصادی
در این میان عوامل غیراقتصادی نیز از دیگر مولفه‌های تاثیرگذار بر افت بورس خواهد بود؛ تجمعات شهری در کنار انتظار برای اعلام تصمیم رئیس جمهور آمریکا مبنی بر تعلیق برجام و وضعیت هسته‌ای ایران، نگرانی‌های زیادی به دنبال داشته است. این عوامل سهم بزرگی در بروز رفتارهای هیجانی از سوی معامله‌گران بورسی دارد. در حالی رشد اخیر بازار سهام تحت تاثیر عوامل بنیادی بوده که نباید به این‌گونه اخبار غیراقتصادی توجه خاصی نشان داد و وزن زیادی برای آن در بورس قائل شد.به عبارت دقیق‌تر واکنش‌های هیجانی ناشی از این‌گونه اخبار تنها به ایجاد فروش بیشتر و ضرر برای سهامداران ختم شده و هیچ عواقب دیگری ندارد. در این شرایط علاوه بر احتیاط معامله‌گران در مواجهه با این ریسک باید تا حد امکان به سمت سهام بنیادی شرکت‌ها حرکت کرد.
۱۰ افت بزرگ بورس در ۴ سال اخیر
شاخص کل بورس در جریان معاملات روز گذشته با ریزش ۱۶۵۰ واحدی (معادل ۷/ ۱ درصدی) مواجه شد و در محدوده ۹۵ هزار و ۵۶۲ واحدی توقف کرد. این افت دهمین ریزش بزرگ شاخص طی ۴ سال اخیر شکل گرفت.بررسی صورت گرفته ازسوی«دنیای اقتصاد» نشان از آن دارد که در ۱۰ ریزش بزرگ بورس طی ۴ سال اخیر، برخی ریزش‌ها از عوامل بنیادی و واقعی نشات گرفته و برخی دیگر ناشی از عوامل غیرواقعی و هیجانی بوده است. البته در مجموع بیشتر ریزش‌های تحت‌تاثیر هیجان بوده و دوام چندانی نداشته است. به‌طوری‌که بعد از دوره کوتاه‌مدتی شاهد بازگشت بازار به مدار مثبت بوده‌ایم. به عبارت دقیق‌تر عوامل واقعی بازار تاثیر عمیق‌تر و طولانی‌مدت‌تری به دنبال دارد و این قبیل ریزش‌های مانند افت روز گذشته، ناشی از هیجان بوده و گذراست. به‌طوری‌که پس از مدتی بازار مسیر واقعی خود را در پیش گرفته و به اصلاح می‌پردازد. بیشترین ریزش شاخص کل بورس در ۴ سال گذشته مربوط به اسفند سال ۹۳ و سقوط ۳۵۹۰ واحدی (معادل ۵/ ۵ درصدی) شاخص کل بود. این ریزش تحت تاثیر بازگشایی نمادهای پالایشی صورت گرفته که پس از چند ماه توقف سرانجام بازگشایی شدند.
البته در سال ۹۲ نیز چهار ریزش شدید را در بورس تهران تجربه کردیم؛ افت ۲۳۸۸ واحدی معادل ۷۲/ ۲ درصدی شاخص پس از حباب قیمت‌ها در دی ماه سال ۹۲ را شاهد بودیم. دامنه تاثیر این موضوع آنچنان زیاد بود که ریزش بازار در فروردین سال بعد یعنی سال ۹۳ را نیز رقم زد. به‌طوری‌که شاخص در فروردین ماه سال ۹۳ با کاهش ۰۷/ ۲ درصدی مواجه شد. ضمن اینکه درشهریور ماه سال ۹۲ نیز شاخص کل با ۱۲/ ۲ درصد ریزش مواجه شد. این افت تحت تاثیر نگرانی‌هاى سیاسى از تنش‌هاى منطقه‌ای بود (مسائل مربوط به سوریه). همچنین در سال ۹۲ دو ریزش دیگر را نیز شاهد بودیم. سقوط ۸۵/ ۱ درصدی در اردیبهشت ماه تحت تاثیر خبر اخذ عوارض ۲۶ درصدی از صادرات پالایشگاه‌ها و همچنین نگرانی از مساله نرخ خوراک پتروشیمی‌ها نیز به افت ۸۳/ ۱ درصدی نماگر بازار سهام در سال ۹۲ منجر شد. روند حرکتی بورس در سال ۹۴ نسبتا متعادل بود و در این سال تنها یک ریزش را شاهد بودیم. بر این اساس نگرانی از آینده مذاکرات هسته‌ای پس از یک دوره رشد در فروردین ماه سال ۹۴ موجب ریزش شدید ۱۲۳۹ واحدی معادل ۷۷/ ۱ درصدی شاخص کل بورس شد. در سال ۹۵ نیز دو ریزش شدید را تجربه کردیم؛ نخستین ریزش مربوط به فروردین ماه آن سال و افت ۰۲/ ۲ درصدی شاخص کل بود. این ریزش تحت تاثیر واکنش‌ها نسبت به برخی اظهارات در مورد برجام تشکیل شد. در سال ۹۵ ریزش شدید دیگری را نیز در آبان ماه تجربه کردیم. این سقوط با کاهش ۸۳/ ۱ درصدی شاخص کل همراه شد که بیشتر از هر عاملی تحت تاثیر اعلام نتیجه انتخابات آمریکا و رئیس‌جمهور شدن ترامپ بود. سقوط شاخص در جریان روز گذشته و افت ۷/ ۱ درصدی این نماگر نیز از دیگر ریزش‌های بزرگ بورس در ۴ سال اخیر بود که تحت تاثیر ریسک‌های سیاسی رقم خورد.
منبع : دنیای اقتصاد