تدبیر دولت یازدهم موجب شد تا ایران در مدت سه سال به تولید بیش از 14 میلیون تن گندم در سال برسد؛همچنین تشریفات گمرکی در کشور از 26 روز کاری به چهار روز کاهش یافت
ابلاغ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی از سوی رهبر معظم انقلاب همزمان با آغاز به کار دولت یازدهم انجام شد و این اتفاق موجب شد تا میزان انتظار در حوزه های مختلف، به ویژه توجه به ظرفیت‌های داخلی و تولید ملی بیشتر شود.
ابلاغیه 24 بندی سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی که بسیاری از کارشناسان از آن به عنوان نقشه راه اقتصاد کشور در چشم اندازهای بلند مدت یاد می کنند سال 92 منتشر شد تا پس از این ابلاغیه و با توجه به اهمیت اجرای اقتصاد مقاومتی در کشور معظم له دو سال پیاپی شعار سال را با نام اقتصاد مقاومتی انتخاب کنند. درهمین زمینه با توجه به اهداف و تکالیفی که سیاست های اقتصاد مقاومتی بر عهده دولت گذاشته است که باید به نقد و بررس گذاشته شود تا معلوم شود چه نتایجی در پی آمده است. بر همین اساس در ادامه برخی از اقدامات دولت یازدهم در این راستا را مرور می کنیم.
رشد صادرات غیر نفتی
بند سیزدهم سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی بر «مقابله با ضربه پذیری درآمد حاصل از صادرات نفت و گاز» از راه های مختلف تاکید دارد. دولت تدبیر و امید با اتکا به این بند توانست برای اولین بار درطول 62 سال گذشته میزان صادرات غیر نفتی خود را بیشتر از صادرات نفتی کند. براساس آمارهای گمرک جمهوری اسلامی ایران، صادرات غیرنفتی ایران در 12 ماهه سال 95 در مجموع به 43 میلیارد و 930 میلیون دلار رسید که این میزان در مقایسه با سال 94 به میزان 54 درصد رشد داشته است.
البته دولت نه تنها میزان صادرات محصولات غیر نفتی را افزایش داد بلکه با کاهش نقش پول نفت در بودجه کشور به نحوی گام در مسیر اقتصاد چند محصولی گذاشت. براساس آمارهای موجود میزان وابستگی بودجه کشور به درآمد‌های نفتی بین سال های 89 تا 92، 44 درصد بود که این میزان در سه سال دولت روحانی به 33 درصد کاهش پیدا کرده است.
رشد تولید در دولت یازدهم
یکی ازمهمترین ارکان سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی بحث تولید است که در پیام نوروزی رهبر معظم انقلاب نیز مورد تاکید قرار گرفت. بررسی کارنامه دولت تدبیر و امید در این زمینه حکایت از آن دارد که کارنامه این دولت در زمینه تولید درسه ساله گذشته می تواند مثبت ارزیابی شود زیرا دولت یازدهم در شرایطی کار خود را شروع کرد که رشد تولید در ایران منفی 2.2 بود. تدبیر دولت روحانی و تیم اقتصادی وی موجب شد تا رشدی اقتصادی منفی 2.2 درنخستین سال شروع به کار دولت جای خود را به رشد اقتصادی مثبت 4.2 دهد. این دستاورد بزرگ دولت در حوزه تولید هرچند در برخی از مواقع مورد انتقاد برخی کارشناسان است اما مقایسه میزان رشد تولید درجامعه نشان از آن دارد که تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی با تولید کالای ایرانی روندی رو به رشد دارد. دولت روحانی با اتخاذ مشوق‌های تولید توانست به چنین آماری دست پیدا کند.
یکی از این مشوق ها ارائه وام های کلان برای رونق تولید بود. در این دولت 57 هزار واحدی تولیدی برای دریافت وام ثبت نام کردند که از این تعداد بیش از 16 هزار واحد توانسته اند تسهیلات دریافت کنند.
در زمینه محصولات پتروشیمی در نخستین سال دولت یازدهم رشد چشمگیری داشت تا جایی که تولید این محصولات در سال 1393 به 44.5 میلیون تن رسید که از این مقدار 15.9 میلیون تن آن صادر شد.
تامین امنیت غذایی جامعه
توجه به بخش کشاورزی و اهمیت دادن به تولید محصولات استراتژیک در دولت تدبیر و امید موجب شد تا شاهد رشد و رونق این بخش بیش از دیگر بخش در دولت یازدهم باشیم. شاید یکی از مهمترین دستاوردهای دولت در بخش کشاورزی و تولید محصولات استراتژیک، خودکفایی دوباره گندم در ایران بود.
در حالی که 12 سال پیش و در زمان دولت اصلاحات، رییس جمهوری وقت جشن خودکفایی برگزار کرد اما دولت نهم و دهم نه تنها این رویه را ادامه نداد بلکه در این سال ها کشور به یکی از وارد کنندگان گندم تبدیل و سالانه بیش از 6 میلیون تن گندم وارد می‌کرد. در نخستین روزهای دولت تدبیر و امید آمارها حکایت از خالی بودن انبار گندم می داد اما تدبیر دولت یازدهم موجب شد تا ایران در مدت سه سال به تولید بیش از 14 میلیون تن گندم در سال برسد .
در زمینه تولید گوشت به ویژه گوشت قرمز در دولت یازدهم اقدام های چشمگیری صورت گرفته که میزان واردات این گوشت را تقریبا به صفر رسانده و در سال گذشته 76 هزار تن گوشت مرغ و 70 هزار تن تخم مرغ به کشورهای همسایه صادر شده است.
توسعه روابط با کشورهای همسایه
در یکی از تبصره های بند دهم سیاست های اقتصاد مقاومتی عنوان شده برای توسعه صادرات لازم است برنامه‌ریزی تولید ملی متناسب با نیازهای صادراتی، شکل‌دهی بازارهای جدید، و تنوع بخشی پیوند‌های اقتصادی با کشورها به ویژه با کشورهای منطقه در دستور کار قرار گیرد. دولت تدبیر و امید سال گذشته پس از نام گذاری سال 95 با نام اقتصاد مقاومتی در راستای تحقق اهداف این بند برنامه های ویژه برای وزارت امور خارجه و نمایندگی های ایران در خارج از کشور تدوین کرد. یکی از این برنامه های سمینار اقتصاد مقاومتی برای سفیران و نمایندگان ایران در خارج از کشور بود.
یکی دیگر از اقدام هایی که در جهت تسهیل روابط تجاری صورت گرفت بحث پنجره واحد تجاری فرا مرزی بود که تشریفات گمرکی در کشور از 26 روز کاری به چهار روز کاهش داد.
از دستاوردهای دیگر دولت در زمینه توسعه روابط با کشورهای همسایه بحث صادرات دام زنده است که براساس آمار منتشر در سال 93 بیش از 700 هزار راس دام زنده و در سال 94 بیش از 420 هزار راس دام به کشورهای همسایه صادر شده است.
دولت تدبیر و امید همچنین با افزایش مناطق آزاد تجاری در استان های کردستان، کرمانشاه و سیستان و بلوچستان به نوعی روابط تجاری را با کشورهای همسایه را دستور کار قرار داد.
توسعه صادرات نفتی
تحریم های یک‌جانبه غرب موجب شده بود تا در سال 92 میزان صادرات نفت خام ایران به 970 هزار بشکه در روز کاهش پیدا کند اما عملکرد دستگاه دیپلماسی موجب شد تا این میزان در سال 95 به 2 میلیون بشکه در روز افزایش پیدا کند. همچنین در این بازه زمانی تولید نفت خام ایران از 2.7 میلیون بشکه در روز به 3.8 میلیون بشکه رسید.
همچنین در بخش گاز با بهره برداری کامل از فاز های 12،15، 16 و 17 پارس جنوبی حدود 160 میلیون مترمکعب به ظرفیت تولید گاز کشور افزوده شد. میزان تولید میعانات گازی در دولت یازدهم از 386 هزار بشکه در سال 92 به 528 هزار بشکه رسید.
اگر توافق برجام را یکی از شاهکارهای دولت یازدهم بدانیم باید گفت که بیژن زنگنه دومین وزیری بود که با تدبیر توانست پیروزی مهمی در عرصه بین المللی از آن ایران کند. آذرماه سال 95 اعضای اوپک در حالی برای تعادل بازار اقدام به کاهش تولید نفت خام کردند که تیم مذاکره کننده ایرانی توانستند میزان فروش نفت ایران را افزایش دهند.
توسعه مناطق آزاد تجاری
بند یازدهم سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی بر توسعه حوزه عمل مناطق آزاد و ویژه‌ی اقتصادی کشور به منظور انتقال فناوری‌های پیشرفته، گسترش و تسهیل تولید، صادرات کالا و خدمات و تأمین نیازهای ضروری و منابع مالی از خارج تاکید می کند.
در این زمینه دولت یازدهم تاکنون لایحه ایجاد 5 منطقه آزاد تجاری- صنعتی را به مجلس ارایه کرده و لایحه دو منطقه آزاد سیستان و بانه – مریوان هم تقدیم مجلس می شود. یکی از مهمترین کارهای دولت تدبیر و امید در این زمینه تصویب لایحه منطقه آزاد قصرشیرین است.دولت با تصویب این لایحه ثابت کرد که برای استان های مرزی و کمترتوسعه یافته مانند کرمانشاه برنامه های توسعه ای کلان دارد و ایجاد منطقه آزاد تجاری به دلیل نقش آن در پیشبرد اهداف توسعه ای یکی از برنامه های دولت برای این استان است.
