گفت و گو با حسین سلاح ورزی، نایب‌رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران| چند سالی است که شاهد افزایش تعداد کولبران در مناطق مرزی هستیم؛ کولبرانی که تحت شرایط بسیار سخت کالاهایی چون تلویزیون، لاستیک خودرو، کولر و اجناسی از این قبیل را بر کول خود حمل می‌کنند و در این میان گاهی دچار اتفاقات ناخوشایندی می‌شوند که درنهایت به منظور اشتغال‌زایی و بهبود وضعیت اقتصادی آنها بازارچه‌های موقت مرزی در نظر گرفته شد که به گفته برخی از کارشناسان اهداف تاسیس این بازارچه‌ها هنوز محقق نشده است.
به گزارش رتبه آنلاین، چندی پیش، وزیر کشور در نشست هیات نمایندگان اتاق ایران اعلام کرده بود که «در دولت تصویب شد تا کولبری‌ها، به‌صورت کلی متوقف شود که البته این آثار امنیتی و اجتماعی ممکن است داشته باشد، اما برنامه‌ریزی کرده‌ایم که به‌جای اینکه افراد کولبر شده و کرامت انسانی آنها دچار مشکل شود، ۱۵ بازارچه مرزی تدبیر شده و کالاهایی که در آن مناطق وارد کشور می‌شود، عرضه شود. این در حالی است که بیش از ۸۵درصد از کالاهایی که کولبران می‌آورند، از ایران به کشورهای دیگر رفته و از آنجا دوباره از طریق کولبری وارد کشور می‌شوند.» حال مرزنشینان و کارشناسان معتقدند حذف یا ساماندهی کولبری نیازمند اتخاذ سازو کارها و زیرساخت‌های لازم و بهینه است.
در همین رابطه، حسین سلاح ورزی، نایب‌رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران می‌گوید: «دولت در وهله اول باید به دنبال یک نگاه و راه حل باشد تا ما به دورانی برگردیم که چیزی تحت عنوان کولبری نداشتیم. به نظر نمی‌رسد که دولت با طرح ساماندهی مبادله کالا در بازارچه‌های غیررسمی موقت مرزی باعث ریشه کن شدن، جمع آوری یا به عبارتی حذف کولبری شود.»
دولت با اجرای طرح ساماندهی مبادله کالا در بازارچه‌های غیررسمی مرزی به دنبال ساماندهی کولبری است. حال مرزنشینان اجرای این طرح را نیازمند فراهم آوردن سازوکار و زیرساخت‌های لازم می‌دانند. به منظور ساماندهی تجارت در مناطق مرزی طوری که مرزنشینان منتفع شوند، چه سازوکاری باید لحاظ شود؟
در حوزه اقتصاد کشورها، اساسا مرز یک فرصت و ظرفیت اقتصادی تلقی می‌شود که می‌تواند دسترسی به بازارها و افزایش تعاملات اقتصادی، افزایش صادرات و واردات مواد اولیه و کالاهای مورد نیاز را برای کشورها فراهم کند. کشور ما هم از جمله کشورهایی است که در این زمینه دارای مزیت است؛ هم به لحاظ تعدد کشورهای همسایه و هم از نظر میزان مرز مشترک با این کشورها که طبق برآوردهای انجام شده ما دارای 9هزار کیلومتر مرز آبی و خاکی هستیم که از این طریق با قریب 15 کشور در ارتباط هستیم و می‌طلبد که برنامه‌ای را در این زمینه مدنظر قرار دهیم و نگاهی ژئوپلتیک به مرزها داشته باشیم و از این فرصت تا جایی که امکان دارد، استفاده وافی و کافی برای بحث‌های مختلف تجاری، گردشگری و موضوعات مرتبط با آن داشته باشیم. استانهای آذربایجان غربی با ۸۹۱ کیلومتر مرز مشترک با سه کشور عراق، ترکیه و‌جمهوری آذربایجان، کردستان با ۲۳۰ کیلومتر مرز مشترک با عراق، ایلام با ۴۲۰ کیلومتر مرز، اردبیل با ۳۸۰ کیلومتر مرز به همراه مرزهای آذربایجان شرقی، کرمانشاه و… دارای مزیت فراوانی از این نظر هستند. واقعیت امر این است که موضوع کولبری هم یک پدیده نوظهور در اقتصاد کشور ما محسوب می‌شود، چون ما در سال‌های قبل کمتر با این پدیده مواجه بودیم و در دیگر کشورهای دنیا هم پدیده‌ای جدید است. همچنین بخش عمده‌ای از مردم ما به ویژه در استانهای غربی و جنوب غربی به دلیل مشکلات معیشتی و بیکاری، کالاها را از مسیرهای غیررسمی به داخل کشور منتقل می‌کنند که ما شاهد بودیم که در همین ترددها کولبران ما دچار سوانح و اتفاقات بدی شدند. الان هم دولت معتقد است که بخش عمده‌ای از کالاهایی که توسط کولبران وارد کشور می‌شوند، کالاهای خارجی هستند که از سایر مبادی گمرکی ایران ترانزیت و دوباره این کالاها توسط کولبران بدون پرداخت عوارض گمرکی وارد کشور می‌شوند. من به شخصه معتقد هستم که صرف نظر از طرح ساماندهی مبادله کالا در بازارچه‌های غیررسمی موقت مرزی که توسط دولت انجام می‌شود، دولت در وهله اول باید به دنبال یک نگاه و راه حل باشد تا ما به دورانی برگردیم که چیزی تحت عنوان کولبری نداشتیم. درواقع دولت باید تمهیداتی در این زمینه بیاندیشد تا با استفاده از یک برنامه جامع و ضربتی، طرح‌های اقتصادی در این مناطق پیگیری شوند تا اشتغال کافی برای مرزنشینان فراهم شود. درواقع باید شرایطی مهیا شود تا کولبران وارد امور مولد اقتصادی شوند. منتهی دولت یک طرحی را تحت عنوان همین طرح ساماندهی ایجاد کرده که بنای این طرح بر این است که در قالب صدور کارت پیله‌وری، کولبران را ساماندهی کند. بر اساس این آیین‌نامه هر فرد ماهانه از تخفیف پنج‌میلیون ریالی به‌عنوان تخفیف سود بازرگانی برخوردار خواهد شد و درواقع به افراد اجازه داده می‌شود که با استفاده از کارت پیله وری واردات انجام دهند. من فکر می‌کنم هر چند اجرای این طرح باعث می‌شود که تعدادی از کولبران به سمت فعالیت در این بازارچه‌های مرزی هدایت شوند و از تخفیف 500هزار تومانی در سود بازرگانی استفاده کنند و با استفاده از کارت پیله وری واردات انجام دهند، اما به نظر نمی‌رسد که این طرح باعث ریشه کن شدن، جمع آوری یا به عبارتی حذف کولبری شود، چون باز هم مزیت در کولبری وجود دارد و اینکه کولبران راضی شوند که با 500هزار تومان از مبادی بازارچه‌های گمرکی فعالیت خود را انجام دهند، قدری خوشبینانه است. در یک جمعبندی باید بگویم که بهترین کار این است که دولت با طرح‌های اقتصادی برای کسانی که امروز کولبری می‌کنند شغل ایجاد کند. ضمن اینکه ایجاد بازارچه‌های مرزی هم یک امکان کنترلی و نظارتی بهتری را برای دولت به وجود می‌آورد و حداقل یک قدم رو به جلو تلقی می‌شود.
مرز یکی از مهمترین ظرفیت‌های هر کشوری محسوب می‌شود. کارکردهای مرز در توسعه روابط بین‌الملل و تجارت خارجی چیست؟
یک مرز هم از نظر گستره مرزی و هم مهمتر از آن از نظر تعداد کشورهای همسایه که ارتباط مرزی با آنها وجود دارد، یک موقعیت خیلی خوب تلقی می‌شود، چراکه امکان تبادلات تجاری و اقتصادی و همچنین گردشگری را فراهم می‌سازد. درواقع یکی از مزیت‌های مرز این است که کشورها می‌توانند از ظرفیت‌های ناشی از مجاورت با همسایگان استفاده اقتصادی کنند. در ایران هم مرزها اساسا می‌توانند فرصت ویژه‌ای برای ما تلقی شوند، به دلیل اینکه کشورهای همسایه که ما با آنها مرز مشترک داریم، بازارهای استراتژیک خیلی خوبی هستند که ما می‌توانیم طیف گسترده‌ای از کالاها و خدمات خودمان را به آنها عرضه کنیم و بعضا نیازهای خودمان را از طریق آنها برآورده سازیم، منتهی این نیازها نباید از راه قاچاق تامین شوند.
) بازارچه‌های مرزی به منظور اشتغال زایی و بهبود وضعیت اقتصادی مرزنشینان در استانهای غربی ایجاد شده‌اند. کارشناسان بر این باورند که اهداف تاسیس این بازارچه‌های محقق نشده. اصولا بازارچه‌های مرزی باید دارای چه ویژگی‌هایی باشند تا اهداف مورد نظر حاصل شود؟
بله من هم موافق هستم که اهداف این بازارچه‌های مرزی محقق نشده است. بازارچه‌های مرزی به نوعی شبیه مناطق آزاد تجاری قلمداد می‌شوند که همان‌طور که ما این گلایه را در مورد مناطق آزاد تجاری مبنی بر اینکه کارکردی که برای این مناطق متصور بودیم و انتظاراتی که داشتیم محقق نشده مطرح می‌کنیم درمورد بازارچه‌های رسمی هم این گلایه وجود دارد. بازارچه‌های مرزی به نوعی کارکردی شبیه یک منطقه آزاد کوچک و محلی دارد و بنابراین افراد بومی پیرامون مرز باید بتوانند از ظرفیت این بازارچه با کارت پیله وری استفاده کنند و بتوانند اقلام خودشان را به کشورهای همسایه بفروشند و از این طریق ارتزاق و درآمدزایی و ارزش افزوده ایجاد کنند. از طرف دیگر هم، کالاهای مورد نیاز را در مقیاس کوچک از کشورهای همسایه وارد کشور کنند، اما اینکه به گونه‌ای باشد که کالاهای چینی را بدون پرداخت عوارض گمرکی و در حجم انبوه وارد کشور کنیم، خلاف تصورات و انتظارات است و به جز آسیب رساندن به صنایع داخلی، نتیجه‌ای نخواهد داشت.
گفته شده با اجرای طرح ساماندهی کولبری 70درصد از قاچاق کنترل می‌شود. به نظر شما چقدر این آمار درست است؟
من یک مقداری این آمار را خوشبینانه می‌دانم. درواقع بعید می‌دانم که همه قاچاقی که می‌شناسیم از طریق کولبری صورت گیرد. اول اینکه به نظر نمی‌رسد با ساماندهی کولبران بتوان کلا کولبری را جمع یا حذف کرد و اگر هم کولبری هم جمع شود، فکر نمی‌کنم 70درصد قاچاق کشور را تشکیل دهد. این میزان قاچاق که بر اساس بعضی از آمار موجود در حد 20 میلیارد دلار است، از روش‌های مختلفی وارد کشور می‌شود.
اشاره کردید قاچاق از مسیرهای مختلفی وارد کشور می‌شود، چند مسیر برای انجام واردات کالای قاچاق به کشور وجود دارد؟
خیلی‌ها معتقد هستند که قاچاق از راه‌های مختلفی انجام می‌شود که یکی از این راه ها، کولبری است. یکی دیگر از راه‌های واردات کالاهای قاچاق به کشور از طریق مبادی رسمی، یعنی از گمرکات است. بدین ترتیب که کالاهایی در حجم انبوه وارد می‌شود، اما درست اظهار نمی‌شوند؛ به تعبیری به اسامی، کدها و اشکال دیگری اظهار می‌شوند و به اصطلاح قاچاق می‌شوند. یا اینکه حجمی از کالای قاچاق نیز از طریق مناطق آزاد تجاری وارد می‌شود، یعنی کالاها در مناطق آزاد تجاری اظهار و تخلیه می‌شوند و بعد از مبادی غیر رسمی بدون پرداخت حقوق گمرکی از آنجا خارج و درنهایت وارد سرزمین اصلی می‌شوند. اینکه حجم هر کدام چقدر است من از این اعداد و ارقام اطلاعی ندارم.
استانهای مرزی ما جزو مناطق محروم کشور هستند که دارای نرخ بالای بیکاری‌اند. در این زمینه چه تمهیداتی باید اندیشیده شود تا از ظرفیت‌های اقتصادی استانهای مرزی در راستای اشتغال‌زایی بهره گرفت؟
من معتقدم دولت باید نگاه جامع‌تری به این استان‌ها داشته باشد. استانهای مرزی ما دارای ظرفیت‌های خیلی خوبی بعضا در حوزه فرآوری محصولات کشاورزی و غذایی، معدنی و حتی گردشگری و توریسم درمانی هستند. دولت باید طرح جامعی را برای این استان‌ها در نظر بگیرد. همچنین دولت باید از صنایع تبدیلی و دسته‌بندی متناسب با نیازهای کشور در حاشیه مرزها و شهرهای مرزی حمایت کند تا باعث رونق آنها شود. درواقع دولت باید تشویق کند تا افراد مرزنشین تبدیل به صادرکنندگان محصولات باکیفیت ایرانی شوند.
منبع : اقتصاد آنلاین
