اثرات اجرای فاز اول قانون هدفمندسازی یارانه برشاخص ارزش افزوده میانگین صنعت پتروشیمی بررسی شد.
به گزارش رتبه آنلاین، پتروشیمی به‌عنوان یکی از بخش‌های اصلی صنعت نفت از جمله صنایع مهم و مادر کشور است.
این صنعت به‌عنوان یکی از گزینه‌های مهم صادرات غیرنفتی در جهت شکوفایی اقتصادی کشور، توسعه، بومی کردن فناوری و گسترش صنایع جانبی اعم از صنایع پایین‌دستی و یا صنایع تامین‌کننده نیازهای فنی‌مهندسی تحقیقاتی در کشور نقش اساسی دارد.
تاریخچه پیدایش صنعت پتروشیمی در ایران به سال 1342 که نخستین واحد تولید کود شیمیایی در شیراز ساخته شد بر میگردد، و در حال حاضر این صنعت دوران تثبیت و جهش خود را طی می‌کند و در سال 88 سهم ایران از سبد محصولات تولیدی پتروشیمی در خاورمیانه به 3/25 درصد رسید.
همچنین در این سال سهم صنعت پتروشیمی کشور در سبد تولید جهانی این دسته از محصولات 14/2 درصد، در سبد صادرات غیرنفتی 6/36 درصد و در بخش صنعتی 5/42 درصد بوده است.
براساس پیش بینی های انجام شده تا پایان چشم انداز 20ساله (سال 1404) باید سالانه 126 میلیون تن از انواع محصولات پتروشیمی با سرمایه گذاری 50 میلیارد دلار تولید شود که این امر سهم ایران را از ارزش محصولات تولیدی پتروشیمی خاورمیانه و جهان به 6 درصد خواهد رساند.
در این گزارش سعی شده با توجه به اندازه گیری های سامانه ملی اندازه گیری شاخص های بهره وری ایران در صنعت پتروشیمی و میانگین به دست آمده از 30 شرکت اتدازه گیری شده در این صنعت اثرات اجرای قانون هدفمند سازی یارانه ها که از اواخر سال 89 آغاز شد مورد بررسی قرار گیرد.(4 شرکت اشاره شده در این مقاله به عنوان نمونه از این 30 شرکت انتخاب شده اند.)
| درصد رشد تغییرات ارزش افزوده گروه پتروشیمی به نرخ ثابت 83 | ||||||
| عنوان /سال | 87 | 88 | 89 | 90 | 91 | 92 |
| پتروشيمي آبادان | 100 | 96 | 108 | 90 | 103 | 86 |
| پتروشيمي جم | 100 | 253 | 203 | 103 | 146 | 85 |
| پتروشيمي خراسان | 100 | 181 | 186 | 246 | 247 | 226 |
| پتروشيمي مارون | 100 | 178 | 186 | 211 | 314 | 300 |
| ميانگين گروه | 100 | 99 | 123 | 144 | 164 | 139 |
| درصدرشدتغییرات هزینهانرژیدرقیمتتمامشدهگروهپتروشیمی | ||||||
| عنوان /سال | 87 | 88 | 89 | 90 | 91 | 92 |
| پتروشيمي آبادان | 100 | 103 | 141 | 125 | 107 | 93 |
| پتروشيمي جم | 100 | 95 | 78 | 56 | 105 | 101 |
| پتروشيمي خراسان | 100 | 98 | 167 | 270 | 275 | 274 |
| پتروشيمي مارون | 100 | 93 | 91 | 78 | 88 | 97 |
| ميانگين گروه | 100 | 102 | 126 | 142 | 158 | 185 |
هدف اصلی قانون هدفمندکردن یارانه، کاهش مصرف غیربهینه و اصلاح الگوی مصرف و ایجادانگیزه در کاهش مصرف است و همچنین برای مدیریت مصرف در راهبرد و هدفمندکردن یارانه‌ها از ابزارها و راهکارهای کنترل مستقیم و غیرمستقیم استفاده می‌شود و نقش سازمان‌ها و موسسات ازجمله وزارتخانه‌های نیرو، اموراقتصادی ودارایی، بازرگانی، موسسه استاندارد و سازمان بهینه‌سازی مصرف سوخت در نیل به اهداف طرح هدفمندکردن یارانه‌های انرژی بسیار موثر است.
آموزش و آگاه‌سازی، اطلاع رسانی عمومی، استقرار سیستم اندازه‌گیری هوشمند، ایجاد بازار رقابتی، در دسترس قرار دادن انواع تجهیزات مصرف‌کننده از نوع حامل‌های انرژی تجدیدپذیر، اجرای گسترده طرح‌های ملی جایگزینی لوازم برقی فرسوده و اعمال روش‌های تشویقی نسبت به رعایت الگوی مصرف برای مصرف‌کنندگان را می‌توان از مهمترین راهکارهای کنترل مستقیم عنوان کرد.
اما با توجه به اینکه این بسترسازی‌های مناسب برای کاهش مصرف انرژی صورت نپذیرفته است، عملا در بخش مصرف انرژی نیز مدیریت بهینه‌مصرف انرژی حاصل نشده است که این موضوع را می‌توان در درصد رشد تغییرات هزینه انرژی در قیمت‌تمام‌شده صنعت پتروشیمی در سال‌های اخیر مشاهده کرد؛ چرا که کاربرد عمده فرآورده‌های نفتی در تولید است و کاهش مصرف حامل‌های انرژی بدون بسترسازی مناسب، به تبع خود را در کاهش تولید نشان می‌دهد و به‌عبارت دیگر کاهش مصرف حامل‌های انرژی به بهای سنگینی عدم تولید حاصل شده است.
بنابراین اگر چه آمارهای مصرف انرژی روند کاهشی داشته باشد اما نمی‌توان با نادیده گرفتن نقش حامل‌های انرژی در تولید، نسبت به موفقیت قانون هدفمندی یارانه‌ها اظهارنظر کرد.
همچنین باید توجه داشت صنعت پتروشیمی از جمله صنایعی است که در آن از حامل‌های انرژی به دو صورت سوخت و خوراک استفاده می‌شود.
با توجه به مصرف قابل توجه حامل‌های انرژی در این صنعت لازم است راهکارهایی برای بهبود مصرف انرژی در این صنعت مدنظرقرارگیرد که در همین راستا اکتر شرکت های این گروه سعی در اصلاح فرایند ها و کاهش هزینه های انرژی زاید خود را داشته اند به عنوان مثال در شرکت پتروشیمی مارون هزینه های انرژی در سال 90 تا 92 کاهش داشته است.
همچنین در همین راستا تدوین معیار مصرف سوخت در این صنعت در دستور کار شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت قرارگرفته و در ارتباط با مصرف انرژی در صنایع میانی و پایین‌دستی (نهایی) پتروشیمی معیارهایی تدوین شده است، اما می‌بایست متذکر شد که صنعت پتروشیمی یکی از پر مصرف ترین صنعت ها در بخش انرژی است به طوری که 14 درصد گاز مصرفی در کل کشور در 4 صنعت پتروشیمی، فولاد، سیمان و خودرو مصرف می‌شود.
به نظر کارشناسان این صنعت کاهش یارانه گاز به بخش پتروشیمیدراوج رشد بخش پتروشیمی باید با احتیاط انجام می‌شد.
در نهایت به نظر می‌رسد قانون هدفمندسازی یارانه ها در کوتاه مدت در صنعت پتروشیمی باعث کاهش مصرف انرژی نشده است به طوری که بر اساس اطلاعات سامانه ملی اندازه گیری شاخص های بهره وری ایران درصد هزینه انرژی در قیمت تمام شده میانگین صنعت پتروشیمی نسبت به سال 87 ، 85درصد رشد یافته و به میزان 8.07 درصد قیمت تمام شده در سال 92رسیده است.
همچنین به نظر نمی رسد حذف یارانه تاثیری در کاهش درآمد زایی شرکت های پتروشیمی داشته به طوری که بر اساس شاخص ارزش افزوده اندازه گیری شده و تورم زدایی شده نسبت به سال 83 ، ارزش افزوده میانگین صنعت پتروشیمی از سال 87 تا 92 سی و نه درصد رشد داشته است،که می بایست بیان کرد واحدهاي پتروشيمي تا قبل از حذف يارانه‌هاي فرآورده‌هاي نفتي و گازطبيعي كه سوخت و خوراكشان را تشكيل مي‌دهد، متكي به سوخت و خوراك تقريبا رايگان بودند و بعد از حذف يارانه‌ها و بروز آثار تورمي آن از بی نظمی در نرخ ارز برخودار شدند و تورم انباشته و سياست‌هاي اقتصادي موجب جهش قيمت دلار در كشور شد و قيمت سوخت و خوراك واحدهاي پتروشيمي براساس 75 درصد قيمت فوب خليج‌فارس می باشد كه اين قيمت نیز بر اساس ارز مرجع و يا ارز مبادله‌اي محاسبه میگردد ، در صورتي‌كه مي‌توانند ارز حاصل از فروش محصولات‌شان را به دلار آزاد تبديل نمایند، بنابراین افزایش 64 درصدی ارزش افزوده سال 91 نسبت به سال 87 نیز می تواند ناشی از اختلالات در بازار ارز و حاصل از درآمد ارزي فروش محصولات پتروشيمي در آن سال بوده باشد.