حسن سبحانی استاد اقتصاد دانشگاه تهران
حسن سبحانی استاد اقتصاد دانشگاه تهران می گوید: «آماده بودن برای مقابله با تحریم‌ها با سیاست‌هایی که مانع کاهش درآمد ارزی کشور شود؛مهم است به شرط آنکه بین حرف و عمل مسئولان کشور هماهنگی وجود داشته باشد.»
وی در گفت‌وگو با خبرآنلاین با اشاره به لزوم اجرای پیمان‌سپاری ارزی به عنوان یک سیاست اقتصادی تدافعی گفت: «شکست یک تصمیم اقتصادی در گذشته لزوما دلیل نمی شود که آن سیاست ناکارآمد است،یا به درد نمی‌خورد؛ بدیهی است که پیمان سپاری سیاست اقتصادی بدون مشکل نیست اما زمانی که به مشکل برخورد می کنیم،اجرای آن ضروری هم هست.»
به نظر شما برای عبور از بحران ارزی موجود چه باید کرد؟
زمانی که کشور با مسایل ارزی مواجه است و نیازهایی داریم که باید آنها را تامین کنیم،اولین درس اقتصاد که استفاده درست از منابع محدود باید در اولویت سیاست گذاری ها قرار بگیرد.
پیمان سپاری نوعی بکار گیری الفبای علم اقتصاد است که برای توزیع منابع محدود بین نیازهای نامحدود تمرکز دارد،این منابع در شرایط کنونی باید به نحوی اختصاص یابد که بیشترین مشکل و نیاز کشور مرتفع شود.
پیمان سپاری ارزی دراین شرایط موثر خواهد بود؟
مساله ای که درباره این سیاست اقتصادی وجود دارد این است که در اقتصادی که در آن سلامت وجود ندارد،ممکن است این سیاست مفسده هم ایجاد کند؛ قطعا ما نباید از دورانی صحبت کنیم که هیچ مفسده ای نباشد.باید فقط به لحاظ اقتصادی منافع پیمان سپاری را با هزینه هایش مقایسه کنیم.
رانت خواری و مفسده های دیگر از هزینه های این سیاست است، ولی دولت باید طوری نظارت کند که هزینه ها به کمترین میزان ممکن برسد.اگر منافع قابل دفاع نباشد، هزینه‌ها قابل دفاع نیست، باید هزینه تا جایی که ممکن است کم شود.
مثلا اگر کسی در این شرایط می خواهد صادرات انجام دهد و از معافیت مالیاتی منتفع شود و امکاناتی که برای صادرات غیرنفتی وجود دارد هم منتفع شود، باید در قبال آن چیزی هم به کشورش بدهد. مثلا ارز خود را اعلام کند.بنابراین نمی‌توان گفت چون پیمان سپاری ممکن است فساد ایجاد کند،پس نباید اجرا شود.در این صورت هیچ وقت تولید راه نمی‌افتد.
برای جلوگیری از این رانت ها نیاز به قانون داریم؟
می‌توان در مجلس قانونی تصویب کرد که وقتی تولیدی با این شیوه به ثمر رسید، نرخ مالیات بر درآمد آن به جای 25 درصد به عددی افزایش یابد. یعنی قوائد منضبطی که هم رانت را از بین ببرد و هم درآمدی برای کشور ایجاد شود، در دستور قرار بگیرد.
در شرایط کنونی اجرای پیمان سپاری ارزی یکی از سیاست‌های ضروری است،من از این سیاست دفاع می‌کنم، البته به شرط نظارت؛ در گذشته حتی این قانون یک منبع درآمد ریالی برای دولت ایجاد کرده بود. مثلا به ازای هر پیمان‌سپاری رقمی درنظر گرفته شده بود که به خزانه واریز شود.
درگذشته نیز سیاست پیمان سپاری ارزی اجرا شده است، درآن زمان این سیاست چه مشکلاتی داشت؟
مواردی هم بود که مثلا با دلار 70 تومانی تسهیلاتی پرداخت شده و هنگام بازپرداخت تسهیلات، دلار 120 تومانی شده و لذا دولت ها ناچار شدند از خزانه دولت مابه التفاوت این نرخ را بپردازند و لذا خرابکاری در این زمینه بسیار بوده است.
با این حال،نمی‌توان دست روی دست گذاشت که کاری پیش نرود؛ باید سیاستگذار به نحوی سیاستگذاری کند که منفعت کار بیشتر از هزینه هاش باشد.
تغییر ارز مبدا از دلار به یورو چه تاثیری بر اقتصاد ایران خواهد گذاشت؟
این تصمیم برای سالنامه های آماری و انتشارات بانک مرکزی است؛طبق تصویب نامه هیات وزیران تصمیم این است که وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی موظف هستند که ارز یورو را مبنای گزارشگری انتشار آمار و گزارش های خود قرار دهند ،در واقع این کار زحمتی برای محققان است که این تبدیل را انجام دهند.
این تصمیم از حیث اقتصادی تاثیری ندارد. اما اگر کمی عمیق‌تر شویم منظورشان این بوده که یک پیام فرهنگی اقتصادی را منتقل کند که مبادلات ما دلار نیست.این تصمیم خوبی است که ناراحتی خود را از صاحب این پول ابراز کنیم.
اقتصاد ایران سالانه حدود 60 تا 70 میلیارد دلار برای خرید کالا و خدمات اختصاص می دهد که نسبت به میزان تقاضای جهان برای دلار رقم بسیار کمی است.
برخی مقامات دولت هنگام افزایش قیمت دلار از عوامل خارجی سخن گفتند، چقدر تحرکات خارجی در افزایش قیمت ارز موثر بوده است؟
من عادت دارم حرفهایی که می شنوم صحیح تلقی کنم؛مثلا معاون اول رییس جمهور اعلام کرد که شرایطی که برای نرخ ارز پیش آمده غیراقتصادی است و متقاضیانی بوده اند که قصد خرید ملک را در خارج از کشور داشتند.ما دلیلی نداریم که بگوییم این حرفها غلط است.
از سویی باید بین اعضای دولت هماهنگی باشد، اینکه برخی‌ها می گویند دلیل افزایش قیمت ارز اقتصادی و برخی می‌گویند غیراقتصادی است،بیشتر ابهام ایجاد می کند.در مجموع تصور می کنم در بیان آنچه که درباره افزایش قیمت ارز مطرح شد تا اندازه ای هم فرافکنی صورت گرفت.
