دیروز شاخص سهام با افت ۷۶۶۶ واحدی (۱۶/ ۴ درصد) چهارمین رکورد کاهشی را ثبت کرد. برخی فروش سهامداران حقوقی با انگیزه‌های غیراقتصادی را دلیل این ریزش عنوان می‌کنند. البته بررسی آماری معاملات این روزها چنین فرضیه‌ای را تایید نمی‌کند. تحلیلگران معتقدند این تئوری توطئه‌ای در بازار سهام از اساس ایراد دارد؛ زیرا تعدد بازیگران بورس اجازه نمی‌دهد گروه خاصی از سهامداران بتوانند کلیت بازار را تحت تاثیر قرار دهند. علاوه بر این منفعت اقتصادی حقوقی‌ها مانع از دمیدن بر موج ریزشی می‌شود.
بازار سهام طی ۵روز اخیر شاهد حاکمیت جوی منفی و ریزش‌های قابل‌توجه بود و در این مدت ۱۰درصد از بازدهی خود را از دست داد. در بررسی چرایی تشکیل چنین روندی دو فرضیه مطرح است؛ عده‌ای معتقدند که عرضه‌های سنگین از سوی بازیگران عمده و سهامداران حقوقی علت تشکیل جوی منفی در بورس است. عده دیگر نیز انگیزه‌های سیاسی را در این زمینه مطرح می‌کنند. در این راستا «دنیای اقتصاد» در گفت‌وگو با هفت کارشناس فعال در بازار سرمایه به بررسی این دو فرضیه پرداخته است. این کارشناسان متفق‌القول به رد این دو فرضیه پرداختند. این کارشناسان معتقدند بعد از هر جهش هیجانی، یک ریزش شدید طبیعی است. این فعالان مطرح می‌کنند که در چنین شرایط هیجانی، بازار به دنبال بهانه‌هایی برای ریزش است. کاهش نرخ دلار و تردید در تصویبلایحه FATF از جمله این بهانه‌ها بود که شناسایی سود و خروج سهامداران از بازار را به دنبال داشت. در مجموع این گفت‌وگو‌ها نشان می‌دهد که با بحث ثبات شرایط فعلی، بورس در نیمه دوم سال بهترین و مناسب‌ترین بازار سرمایه‌گذاری خواهد بود. در این میان بررسی‌های «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد در ۴ روز اخیر و همزمان با ریزش بورس، حقوقی‌ها به‌صورت پیوسته به خرید و جمع‌آوری سهم پرداخته‌اند و حدود ۸۵۰میلیارد تومان نقدینگی به پرتفوی خود افزوده‌اند. این شاهد آماری نشان از فرضیه غلط فروش‌های سنگین سهامداران عمده در این روزها دارد.
تشدید هیجانات در دوران نزولی
علی اسلامی بیدگلی: مدتی است که بازار سرمایه دچار انحراف معناداری از فضای تحلیلی شده است. به‌طوری‌که نه تنها در زمانرشد بلکه در مقطع ریزش، جو هیجانی حرف اول را در بازار زده است. در این میان روند حاکم بر بازار دیروز تاحدودی غیرمنتظره بود. در راستای چرایی این موضوع دلایل مختلفی وجود دارد که در راس آن می‌توان نوسان نرخ ارز را مطرح کرد؛ در حالی رشدقیمت ارزهای خارجی سبب کاهش ارزش پول ملی شد که بسیاری از سرمایه‌گذاران با خوش‌بینی به تداوم رشد دلار و تاثیر این مولفه بر صعود بورس، تصمیم به ورود سرمایه‌های خود به بازار سهام گرفتند. در واقع این گروه از سرمایه‌گذاران جدید تداوم رشد بورس را بر‌مبنای افزایش قیمت دلار بنا نهادند و به‌تبع ریزش رخ داده در بازار ارز، تصمیم به خروج از بازار سهام گرفتند. به‌طوری‌که رفته رفته حجم عرضه‌ها توسط سهامداران افزایش یافت. از سوی دیگر روز گذشته فرض عدم تصویب FATF توسطمجلس شورای اسلامی نیز سبب افزودن یک ریسک سیستماتیک جدید به بازار سهام شد. این در حالی است که هر چند در میانه معاملات مصوبه مزبور تصویب شد و بازار کمی برگشت، اما عمر این بازگشت دقایقی بیش نبود و مجدد با شوک منفی حاصل از کاهش نرخ دلار،بازار ریزش بیشتری را تجربه کرد. متاسفانه با توجه به حضور تعداد بالای سهامداران خرد، در زمان اصلاح قیمت‌ها هر نوع ریسک سیستماتیکی، شوک‌های منفی را مضاعف می‌کند و به اصلاح هرچه بیشتر بازار منجر می‌شود. البته به نظر می‌رسد به دلیل پشتوانه بنیادی بازار در روزهای آتی بازار به یک تعادل نسبی دست خواهد یافت. پیش‌بینی می‌شود این رشد دیگر در تمامی گروه‌های بازار مشاهده نشود و تنها در برخی نمادها یا صنایع ایجاد شود. در این راستا سرمایه‌گذاران باید با دید کارشناسانه‌تر و با لحاظ تحلیل‌های بیشتر به خرید و فروش بپردازند.
بازار بهانه‌هایی برای ریزش می‌خواست
ابوالفضل شهرآبادی: ریزش اخیر بازار سهام از هیچ‌گونه علت بنیادی برخوردار نیست. در واقع می‌توان ادعا کرد که بیشتر سهام معامله شده در بازار از عوامل بنیادی قوی و پتانسیل رشد برخوردار هستند و نمی‌توان افت‌های سنگین اخیر را مرتبط با عوامل بنیادی دانست.
با توجه به رشد چند وقت گذشته بورس، بیشتر سرمایه‌گذاران به میزان قابل‌توجهی سود دست یافتند که برای محافظت از این سود، جوی محتاط در بازار تشکیل شده است. در چنین شرایطی بازارها به دنبال بهانه‌هایی برای ریزش می‌گردد. این بهانه با بحث ابهام در مورد تصویب FATF، جو منفی بورس را تشدید کرد. شاید اگر این موضوع در شرایطی مثبت رخ می‌داد، این ریزش سنگین شکل نمی‌گرفت، اما چون بازار به دنبال بهانه برای ریزش بود، این عامل بزرگ‌تر از تاثیر واقعی خود جلوه کرد. به‌طوری‌که در نهایت صف فروش‌های سنگین را در بازار دیروز شکل داد. بر همین اساس ریزش اخیر قیمت سهام هیچ‌گونه دلیل بنیادی ندارد و تنها ناشی از جو هیجانی است.
بورس مناسب‌ترین گزینه سرمایه‌گذاری
عظیم ثابت: مدتی است که بازار سهام با شرایط هیجانی مواجه شده است. نه تنها ورود سرمایه‌گذاران در سمت خرید با موجی از هیجان و بدون تحلیل صورت می‌گیرد، بلکه خروج آنها نیز با هر اتفاقی کوچک، با هیجان و آشفتگی همراه است. این موضوع که ضربه‌ای ناخوشایند به روند معاملات بورس است، باید تغییر کند. در واقع سرمایه‌گذاران بورسی باید با دید تحلیلی و برخورداری از عقلانیت و همچنین در بازه زمانی میان‌مدت، به خرید و فروش در این بازار بپردازند. در این میان افزایش جذابیت بازار سهام در مقایسه با دیگر بازارهای موازی نیز مزید بر علت شده تا ورود سرمایه‌گذاران جدید و بعضا ناوارد به این بازار تشدید شود. در این راستا سیاست‌گذاران باید با ارائه راهکارهای مشخص و تدوین برنامه‌های دقیق نه تنها تشکیل چنین روند منفی را به کمترین میزان برسانند، بلکه باید مدیریت پولهای جدید در بازار را انجام دهند. متاسفانه چنین مکانیزم‌هایی در بازار سهام وجود ندارد. از سوی دیگر بورس تهران به دلیل عدم برخورداری از عمق و پختگی لازم، با خرید و فروش‌های سهامداران با دید کوتاه‌مدت مواجه می‌شود. در شرایطی که بازار به دنبال بهانه برای ریزش است، این افراد نیز عرضه‌های خود را تشدید می‌کنند. این بهانه‌ها می‌تواند کاهش نرخ دلار باشد یا تعیین نرخ خوراک پتروشیمی. افزون بر این هیجانی بودن نیز عاملی مخرب برای بازار خواهد بود. به‌طوری‌که نه تنها رشد بورس در مداری هیجانی قرار می‌گیرد، بلکه افت نیز با همین شیوه دنبال می‌شود.
رشد شارپ؛ ریزش سنگین
مهدی طحانی: اصلی‌ترین و مهمترین دلیلی که ریزشی به چنین حجم و سرعتی رخ می‌دهد، رشد شارپ و بی‌وقفه بورس در مدت کوتاه اخیر است؛ در حالی بازار سهام در مدت زمان کوتاه یک ماهه توانست بازدهی بیش از ۳۵درصدی را کسب کند که چنین رشدی نوید از اصلاحی شدید داشت. در واقع بازار سهام در چنین مواقعی به دنبال شناسایی بهانه‌هایی برای ریزش است. افتقیمت دلار و شناسایی سود مهمترین بهانه‌ای بود که افت اخیر را آغاز و تداوم بخشید.
حال هر گونه خبر و شایعه‌ای می‌تواند در این بازار تاثیرگذار باشد. به‌طوری‌که شاهد تاثیرات ناشی از تصویب یا عدم تصویب FATF در بازار دیروز بودیم. از آنجا که بورس تهران یک بازار مالی کمتر توسعه‌یافته است، در این شرایط عمده سرمایه‌گذاران با شناسایی سود، اقدام به فروش دارایی و خروج از بازار می‌کنند.این امر روند منفی را تشدید می‌کند و در واقع یک سونامی از جریان نقدینگیدر بازار سهام تشکیل می‌شود. به‌طوری‌که یا همه سهامداران در صف فروش وارد شده یا همه خریدار شده و صف خرید تشکیل می‌دهند. در این شرایط سرمایه‌گذاران ناوارد بیشترین ضرر را متحمل خواهند شد.
شناسایی سود
مهدی رباطی: بازار سرمایه ایران و نهادهای فعال در این بازار به دلیل عدم ارتباط با دیگر بازارهای مالی پیشرفته در دنیا و کسب تجربه از این بازارها، هرگونه رفتاری در بازار سهام را به پیچیده‌ترین شکل ممکن تحلیل می‌کنند. در واقع ریزش اخیر را به دلایل سیاسی، اقتصادی یا حتی عوامل داخلی بازار مرتبط دانسته و تحلیل‌های مختلفی از چرایی تشکیل چنین روندی ارائه می‌دهند. به‌طوری‌که در روزهای اخیر شاهد اظهاراتی از قبیل تاثیر FATF، تسویه معاملات اعتباری، فروش‌های پرحجم حقوقی‌ها و… بر ریزش بازار هستیم. اما واقعیت این است که دلیل رفتار منفی بازار و تشکیل روندی نزولی در بورس هیچ‌کدام از اینها نیست. روند حرکتی بازارهای مالی نشان از آن دارد که با هر افت قیمتی شدید و ورود نرخ‌ها به کمتر از ارزش ذاتی، هر بهانه‌ای به‌عنوان دلیلی برای صعود تلقی می‌شود. این امر در شرایط معکوس نیز حاکم است. روند اخیر بازار سرمایه و رشدهای بی‌وقفه سبب شد سهامداران به سودهای قابل‌توجهی دست یابند. حال در چند روز گذشته بهانه‌هایی سبب شدند تا بیشتر سهامداران در نقش فروشنده ظاهر شوند و به شناسایی سود بپردازند. در واقع عمده سهامداران فارغ از تحلیل و فارغ از ارزندگی سهام اقدام به فروش سهام کردند و به این ترتیب جو منفی را تشدید کردند. این در حالی است که برای عرضه‌های صورت گرفته از سوی این گروه، خریدارانی یافت شده و به این ترتیب سهام دست به دست میان سهامداران چرخیده است. به این ترتیب مشاهده می‌شود که روند کنونی بازار صرفا از دیدگاه مالی – رفتاری قابل تحلیل است و منطبق بر عوامل سیاسی و اقتصادی نبوده است.
چندگانه ریزش شاخص سهام
محسن احمدی: در حالی روزهای اخیر شاهد حاکمیت جوی منفی بر بازار سهام هستیم که عواملی اصلاح بازار را تشدید کرده است؛ رشد سریع قیمتی سهام که از اواسط شهریورماه آغاز شد، در برخی از نمادها رسیدن به ارزش ذاتی را با سرعت بالاتری همراه ساخت. به‌طوری‌که نمادهایی که باید تا دی یا بهمن به چنین قیمت‌هایی برسند، در همان روزهای ابتدایی رشد چشمگیری را تجربه کردند. این رشد سریع زمانی در سهام با پشتوانه بنیادی، سودآوری بیشتری را رقم زد.
از سوی دیگر از منظر سودآوری نیز سبب شد سهام گروه‌های کوچک بازار از ارزش ذاتی خود فاصله گیرند. طبیعی است که در چنین شرایطی بازار آماده اصلاح خواهد بود. اما در این میان مسائلی از جمله فروش حقوقی‌ها، خروج پولهای سهامداران حقیقی که تجربه چندانی از سرمایه‌گذاری در بورس ندارند و همچنین اتفاقات سیاسی محرکی برای تشدید ریزش بازار در روز گذشته شد. این در حالی است که عامل اصلی و اثرگذار بر افت شدید بازار، افزایش قیمت اخیر و افزایش انحراف سودهای کسب شده با لحاظ متغیرهای مختلف بود که نیاز به اصلاح را هشدار می‌داد.
تخلیه هیجان از بورس
مهرزاد منتظری: بررسی روند کنونی بورس از منظر دلایل بنیادی نشان از وقوع هیچ‌گونه عامل تاثیرگذار برای تشکیل چنین روند منفی ندارد. در واقع هیچ عاملی رخ نداده که بازار سهام را با حجم قابل‌توجهی از فروش مواجه سازد. هر چند در این میان کاهش نرخ دلار را در چند روز اخیر شاهد هستیم، اما در حال حاضر بیشتر شرکت‌های فعال در بازار سرمایه نرخ دلار را در صورت‌های مالی بسیار کمتر از نرخ‌های کنونی لحاظ کرده‌اند و به این ترتیب افت نرخ ارز نمی‌تواند عاملی مهم در ریزش بورس قلمداد شود.
در واقع رفتارهای کنونی بازار نشان از تشکیل جوی هیجانی میان سرمایه‌گذاران دارد. بخش عمده‌ای از این مساله نیز تحت تاثیر خروج پولهای جدیدی بوده که به تازگی به بورس وارد شده است. به عبارت دقیق‌تر بخشی از رشد اخیر بورس تحت تاثیر هیجان بوده که حال شاهد تخلیه این هیجان از بازار هستیم. البته تاکید می‌شود که ریزش‌های اخیر فرصتی مناسب برای ورود به سهام ارزنده، البته با دید میان‌مدت حداقل ۶ماهه است. اما چون افراد بیشتر دید غیرحرفه‌ای دارند، به این موارد توجه نکرده و تصمیم به خروج از بورس گرفته‌اند.
در مجموع هیچ دلیل خاصی برای اصلاح بیشتر بازار سهام وجود ندارد و اکثر شرکت‌های فعال در این بازار از پشتوانه بنیادی مناسبی برخوردار هستند. بر این اساس پیش‌بینی می‌شود تا انتهای سال جاری یا آغاز فصل مجامع در سال ۹۸، شاهد تداوم روند صعودی در بازار سهام باشیم.
هدیه لطفی
چهارمین ریزش تاریخی بازار سهام ثبت شد
| ترین‌های بورس | ترین‌های فرابورس | اخبار مجامع |
| صنایع بورسی | شرکت‌های بورسی | بازار نفت |
| بازار طلا | بازار فلزات | بازار پتروشیمی‌ها |
| بورس کالا | شاخص‌های بورس | تحلیل بورس |
