محمد حسین ادیب کارشناس ریسک با باور به اینکه خروج آمریکا از برجام فاقد عمق استراتژیک است به تحلیل اقتصادی- سیاسی خروج آمریکا از برجام پرداخت گفت: استراتژی آمریکا به بن بست رساندن اقتصاد ایران و نه فلج کردن آن است.
محمد حسین ادیب با تشریح سیاستهای خارجی آمریکا و محوریت شرق آسیا در استراتژی جدیدش، به عدم جنگ علیه ایران اعتقاد دارد. او بر این باور است که آمریکا قصد خروج از خاورمیانه را دارد ولی همراه با نمایش قدرت، آن هم مقابل ایران.
ادیب از تلاش آمریکا برای ترساندن ایران خبر می دهد و معتقد است که استراتژی آمریکا به بن بست رساندن اقتصاد ایران ( و نه فلج کردن آن) است تا ایران را مهار کند و این کار را نیز با کاهش تزریق ارز به اقتصاد ایران صورت می دهد.
او تأکید می کند بازار ایران نباید بر اساس نگرانی های شبیه وقوع جنگ نسبت به قیمت ارز واکنش نشان دهد ، افرادی که اینگونه عمل کنند بازنده های بزرگند.
مشروح سخنان ادیب را در این خصوص و نیز بررسی استراتژیهای آمریکا، اروپا، روسیه، عربستان و… را در گفت وگو با تسنیم بخوانید.
اقتصاد آمریکا را در دوران ترامپ چگونه ارزیابی می کنید ؟
١٨ سال گذشته دوران جهانی شدن اقتصاد است. در ابتدا گفته می شد جهانی شدن به معنای آمریکایی شدن اقتصاد جهان است اما طی ١٨ سال گذشته متوسط صادرات جهان ، پنج برابر شد، اما صادرات آمریکا فقط ٢ برابر شد .این در حالی است که صادرات چین ده برابر شد. صادرات 70 کشور جهان طی ١٨ سال گذشته بیش از صادرات آمریکا افزایش یافت. نتیجه جهانی شدن ، آمریکایی شدن اقتصاد دنیا نبود، به جای آمریکایی شدن اقتصاد جهانی،اقتصاد آمریکا، جهانی شده است. آمریکا بازنده پروسه جهانی شدن اقتصاد بود و اکنون بر علیه نظمی که خود بانی آن بوده با همه لجستیک و توان عملیاتی خود به پا خاسته است
بیشتر توضیح دهید ؟
تا حالا آمریکا بیشتر از آنچه که بر آمریکایی بودن اقتصاد تاکید می کرد بر جهانی شدن اقتصاد آمریکا تاکید می کرد و از این پس بیشتر از آنچه که بر جهانی شدن اقتصاد تاکید کند بر آمریکایی شدن اقتصاد این کشور تاکید می کند که این تلاش در دوره ترامپ قوت گرفته است.
استراتژی اقتصادی آمریکا بر چه اساسی استوار است ؟
استراتژی آمریکا به بن بست رساندن جهانی شدن اقتصاد است و البته با فلج کردن اقتصاد جهانی نباید اشتباه گرفته شود ، آمریکا خواستار فلج کردن اقتصاد جهانی نیست.
چگونه آمریکا از یک کشور بازنده به یک کشور برنده تبدیل می شود ؟
علت تضعیف وزن صادراتی آمریکا، جهانی شدن اقتصاد است اما اگر دلار بین 20 تا 50 درصد سقوط کند همه چیز حل می شود نهایتا دلار سقوط می کند .
سقوط دلار چه پیامدهایی دارد ؟
سقوط دلار به سوخت شدن پس انداز آمریکاییان منجر می شود . باید 50 درصد پس انداز آمریکاییان بسوزد تا همه چیز حل شود و این با مقاومت بانکداران آمریکا روبروست ، چون به میزانی که دلار سقوط کند دارایی بانکداران آمریکایی پودر می شود. آمریکا امروز صحنه و عرصه برخورد تولید کنندگان و بانکداران است ، مشکل آمریکا ، داخلی است .
در جمع بندی این بحث تاکنون باید گفت: سقوط 50 درصدی دلار ، مشکل صادرات آمریکا را حل می کند. آمریکا با وضع تعرفه گمرکی نمی تواند چیزی را حل کند و سقوط 50 درصدی دلار ، یعنی نصف شدن ثروت آمریکایی ها . البته آمریکا این تجربه را دارد در سال ١٩٣١ دلار 80 درصد سقوط کرد یعنی ثروت آمریکایی ها یک پنجم شد. در بهار 2003 هم دلار 30 درصد سقوط کرد ، چیزی بین تجربه ١٩٣١ و 2003 نیاز هست ، آمریکایی ها باید نصف ثروت خود را بدهند تا همه چیز حل شود و اکنون در سطح کلان بین مقامات کلان این کشور باید این موضوع حل شود .
سیاست خارجی آمریکا را چگونه ارزیابی می کنید ؟
در دوران جنگ سرد، سیاست خارجی آمریکا « اروپامحور » بود . از سال 2001 تا دوران ترامپ ، سیاست خارجی آمریکا ، « خاورمیانه محور » شد. به عبارت دیگر مرکز ثقل سیاست خارجی از اروپا به خاورمیانه منتقل شد و در استراتژی امنیتی آمریکا در ده سال آینده آمده که مرکز ثقل سیاست خارجی آمریکا از خاورمیانه به شرق آسیا منتقل می شود . بنابراین، خاورمیانه اولویت سیاست خارجی آمریکا نیست، از دوران ترامپ به بعد، در سیاست خارجی آمریکا « شرق آسیا » محور می شود .
یعنی آمریکا در حال خروج از خاورمیانه است ؟
کری وزیر خارجه قبلی آمریکا در مصاحبه ای اعلام کرد «ترامپ اکنون پنتاگون را از خاورمیانه خارج کرده و مسئولیت این منطقه را به سیا سپرده است. این بدین معناست که ایالات متحده پس از این عمدتا، با نگاهی امنیتی و سیاسی در خاورمیانه حضور خواهد داشت.
به عقیده کری این یک اشتباه بزرگ استراتژیک از طرف ترامپ است که به زودی تبعات آن ظاهر می شود . ترامپ با واگذاری مسئولیت شرق آسیا به پنتاگون در صدد تثبیت قدرت و برتری آمریکا و نظارت و فشار بیش تر بر چین و کره شمالی است که این مساله طبیعی به نظر می رسد. اما به اظهار کری : خروج کامل پنتاگون از عراق و خلیج فارس تصمیم درستی نیست.کری اضافه می کند : خاورمیانه یکی از مهم ترین نقاط جهان است و تنها اقدامات امنیتی برای این منطقه کافی نیست. کری ادعا می کند : ترامپ عملا با این کار خود خاورمیانه را به ارتش روسیه واگذار می کند و روسیه نیز با کمترین هزینه نابودی داعش را به نام خود ثبت خواهد کرد. کری در پایان می گوید : در این میان فقط منافع آمریکا و موقعیت آمریکا در خاورمیانه است که تضعیف خواهد شد.»
پس به اظهار کری وزیر خارجه قبلی آمریکا ، پنتاگون در حال خروج از خاورمیانه است ؟
در چهارچوب استراتژی ده ساله امنیتی آمریکا ، این کشور در حال خروج از خاورمیانه است و واگذار کردن امور در خاورمیانه از پنتاگون به سیا و سیاستمداران در همین چهارچوب است.به نظر من استراتژی پنتاگون در لحظه موجود ، توافق با طالبان و خروج از افغانستان است نه ایجاد یک جنگ جدید با ایران. منتهی می خواهد خروج آمریکا از خاورمیانه، با اقتدار انجام شود ، لذا در مقابل ایران به نمایش قدرت پرداخته است ، آمریکا نیاز به نمایش قدرت دارد .
چرا ؟
کیسینجر وزیر خارجه سابق آمریکا می نویسد دشمنان آمریکا باید از آمریکا بترسند و دوستان آمریکا باید بیشتر بترسند ، استراتژی آمریکا ، ترساندن ایران است .
یعنی جنگی بین ایران و‌امریکا متصور نیستید ؟
اوباما در یک مصاحبه 36 صفحه ای با مجله انلانتیک گفت : «رقابت بین عربستان و ایران که به جنگ در سوریه، عراق و یمن منجر شده است، ما را ملزم می‌کند که به دوستان خود و همچنین به ایرانی‌ها گوشزد کنیم، باید راهی موثر برای تقسیم منطقه بین خود پیدا کنند و نوعی صلح سرد برقرار کنند.»
رییس جمهوری آمریکا تصریح کرد : متحدان ما درخلیج فارس، دوستان قدیمی ما، توانایی خاموش کردن آتش (تنش در منطقه) را ندارند یا نمی‌توانند به پیروزی دست یابند، و معنی آن این است که می‌بایست ما مداخله کنیم و با استفاده از نیروی نظامی خود مساله را برای آنها حل کنیم. باراک اوباما تاکید کرده است: «چنین رویکردی به نفع آمریکا و به نفع خاورمیانه نیست.»
اوباما با صراحت اعلام کرد که عربستان به تنهایی توانایی پیروز شدن بر ایران را ندارد و استراتژی آمریکا نیز خروج نظامی از خاورمیانه است. لذا بر اساس راهبرد امنیتی آمریکا در ده سال آینده ، آمریکا در حال خارج شدن از خاورمیانه است نه داخل شدن در یک جنگ جدید.راهبرد پنتاگون این است که بدون اینکه احساس شود آمریکا در موقعیت شکست قرار دارد از افغانستان خارج شود و عربستان هم جثه جنگیدن با ایران را ندارد .
استراتژی آمریکا در مقابل ایران چیست ؟
استراتژی آمریکا به بن بست رساندن اقتصاد ایران است تا ایران را مهار کند و نه بیشتر ، استراتژی آمریکا فلج کردن اقتصاد ایران هم نیست ، به بن بست رساندن غیر از فلج کردن اقتصاد است، به بن بست رساندن هم با کاهش تزریق ارز به اقتصاد ایران اتفاق می افتد.
دغدغه آمریکا اکنون مقابله با ایران است ؟
کیسینجر وزیر خارجه قبلی آمریکا می نویسد : درحالی که قدرت روسیه دغدغه کنونی ماست، تاریخ نشان می‌دهد ضعف روسیه می‌تواند مخاطرات خود را در نظم جهانی داشته باشد و باعث رقابت برای تصاحب سرزمین‌های شرق دریاچه اورال شود.
فهم من این است که هر چند قدرت منطقه ای ایران در لحظه کنونی دغدغه امریکاست اما ضعف ایران می تواند مخاطرات جدی برای امنیت اروپا داشته باشد و به تضعیف امنیت اروپا در ضلع جنوبی منجر شود ، اروپا بوسیله ایران ، اعراب را بالانس می کند ، بدون ایران اروپا در مقابل افراطیون عرب تنهاست این را مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با صراحت تصریح کرد : «برای اتحادیه اروپا آن چه که در توافق هسته ای اهمیت دارد، برخلاف گفته ها، منافع اقتصادی نیست. مهمترین اولویت اروپا برای حفظ برجام حفظ امنیت در منطقه خاورمیانه و به تبع آن در اروپا است.» وی افزود: «امنیت اروپا با شکستن برجام به خطر می افتد اروپا حاضر نیست چنین خطری را بپذیرد به همین دلیل تمام تلاشش را خواهد کرد تا توافق هسته ای پابرجا بماند.»
بنابراین تضعیف بیش از حد ایران ، به شکاف های ژئوپلیتیک غیر قابل حل در جنوب اروپا منجر می شود. اروپا از شرق بوسیله روسیه و از جنوب بوسیله افراطیون عرب تحت فشار است. تضعیف بیش از حد ایران ، به عدم تعادل های جدی ژئوپلیتیک می انجامد و در دستور کار نیست. در خصوص همسویی اردوگاه غرب با عربستان نباید دچار اغراق شد .
استراتژی روسیه چیست ؟
روسیه دیپلماسی مثلثی دارد . روسیه سعی می کند به تل آویو ، تهران و ریاض نزدیک تر باشد تا این سه کشور به یکدیگر .
استراتژی اروپا چیست ؟
اروپا هم دیپلماسی مثلثی دارد یعنی می کوشد به سه گانه تهران ، تل آویو و ریاض نزدیک تر باشد تا این سه کشور به یکدیگر .
استراتژی آمریکا چیست ؟
آمریکا نمی خواهد دیگر پلیس جهان باشد. رئیس‌جمهوری آمریکا در گفتگو با نخست وزیر ژاپن گفت : واشنگتن دیگر نباید به عنوان پلیس جهان فعالیت داشته باشد او تاکید کرد: ما چندین دهه پول هنگفتی صرف پلیس بودن در جهان کردیم و این نباید اولویت باشد. ما می‌خواهیم بر خودمان نظارت کنیم و کشور خودمان را بازسازی کنیم .
چرا آمریکا استراتژی خروج از خاورمیانه را در پیش گرفته ؟
تاچر در خاطرات خود می نویسد آمریکا در هر بحرانی در خاورمیانه دخالت کرده با افتضاح و شکست توام بوده است .
سال هاست که ایالات متحده نقش بانک مرکزی را در ثبات خاورمیانه بازی کرده است درست مثل بانک مرکزی اروپا که برای فرانسه تامین وجه می کند تا هزینه اصلاحات این کشور را تامین کند و آمریکا از ایفای این نقش خسته شده است .
استراتژی عربستان چیست ؟
استراتژی عربستان این است که یک ائتلاف درست کند با آمریکا تا مشکلات خود را با آمریکا به اشتراک بگذارد و این سیاست آمریکا نیست .
ابراز نگرانی لاوروف وزیرخارجه روسیه از احتمال حمله به ایران این پرسش را پیش آورده که این گمانه زنی چقدر معتبر است؟
معروف است که برخی پیشگوییها “تحقق یابنده” هستند، بدین معنا که گویندگان آن همزمان آفرینندگان آن نیز هستند و با هدف افزایش امکان تحقق و زمینه سازیهای روانی آنها را بر زبان می آورند.
حالت عکس آن هم صحیح است، یعنی طرف پیشگویی می کند تا ضمن آن هشدار داده باشد و اذهان را آگاه و احتمال وقوع داستان را کاهش دهد. سخن لاوروف را البته باید در این چارچوب فهمید. بازار ایران نباید بر اساس نگرانی های شبیه وقوع جنگ نسبت به قیمت ارز واکنش نشان دهد ، افرادی که اینگونه عمل کنند بازنده های بزرگند.
آینده روابط آمریکا و عربستان را نهایتا چگونه جمع بندی می کنید ؟
بین لحن و عملکرد آمریکا در عراق باید تمایز قایل شد ،آمریکا در عراق را باید بر اساس عملکردش قضاوت کرد و نه لحن اش ، آمریکا در عربستان را هم باید بر اساس عملکردش قضاوت کرد و نه لحن اش ، روابط آمریکا و عربستان یک زخم باز است که از یازده سپتامبر شروع می شود، خروج آمریکا از برجام فاقد عمق استراتژیک است .
