جمعه 7 اردیبهشت 1403
خانهخبراجتماعی و شهریطرح ناکام قطار شهری در ایران

طرح ناکام قطار شهری در ایران

یک سیستم ریلی سبک شهری می‌تواند در سطحی بالاتر از اتوبوس و پایین‌تر از قطار سبک شهری خدمات دهد. دو شرط اساسی کاربرد این سیستم وجود فرهنگ استفاده و همچنین وجود معابر مناسب تردد این سیستم در بافت شهری است. با توجه به استفاده از این سیستم در شرایط ترافیک مختلط، روسازی به صورت مدفون و با ریل‌های مرسوم یا ویژه احداث می‌شود.

تكنولوژي اين سيستم حمل‌و‌نقل ريلي در مقايسه با سيستم‌هاي مدرن واگن‌هاي قطار در سایر سیستم‌ها، پيچيدگي كمتري دارد. این سیستم‌ها عموما از شبکه برق بالاسری استفاده می‌کنند و طول ناوگان ترامواها بر مبنای شرایطی مانند ظرفیت مسافر یا شرایط فیزیکی محیط بین 20 متر (واگن‌های تکی) تا 90 متر (واگن‌های سه‌تایی متصل) متفاوت است. تراموا در مسير خود مسافران را در ايستگاه‌هاي مشخص سوار و پياده مي كند.

سیستم تراموا به علت ويژگی‌های خود (مانند سهولت دسترسي، ايمني و راحتي، سادگي نسبی تكنولوژي ساخت و بهره‌‌برداری نسبت به سایر سیستم‌ها و همچنين انعطاف‌پذيري مسیر مشابه سيستم اتوبوس شهري و وسايط نقليه موتوري و شخصی) از سيستم‌هايي است كه مسوولان و مجريان شهري از آن استقبال کرده و قبل از هر سيستم ديگر ريلي در شهرهاي دنيا از آن استفاده شده است. وجه اختلاف اين سيستم با سيستم قطار سبك شهري و سایر سیستم‌ها استفاده مشترك آن از سطح معابر شهري به همراه وسایل نقليه موتوري و عدم ضرورت اختصاص معابر خاصي جهت تردد تراموا‌ست. البته این مزیت نسبی با وجود شتاب و انعطاف خوب آن به نسبت سیستم‌های اتوبوسرانی، موجب کاهش سرعت و طول قطارهای این سیستم بوده و در صورت افزایش طول یا سرعت و ظرفیت این قطارها مشابه سیستم اتوبوسرانی، نیازمند مسیرهای جداگانه ویژه خواهد بود. از این سیستم امروزه در ادامه یا توسعه شبکه‌های قدیم ترامواهای شهری یا در شبکه‌های ریلی جدید در ترافیک کم و نیمه متراکم شهرهای کوچک و منطقه حاشیه‌ای شهرهای بزرگ با ترافیک محدود یا در شرایط خاص استفاده می‌کنند.

به لحاظ مشکلات تداخل مسیر ترامواها با سایر وسایط نقلیه شهری، حداکثر سرعت سیر و بهره‌‌برداری ترامواها تا  km40 است که عموماً با توجه به استفاده از این سیستم در معابر کم‌عرض و با شعاع قوس‌های کم و همچنین معابر کم‌تردد، سرعت بهره‌‌برداری کمتر می‌شود. ظرفیت حمل این سیستم درصورت سرعت مطلوب و با رعایت شرایط ترافیکی و فرهنگی خاص آن (مانند چراغ آزاد این سیستم در تقاطع‌ها، سرعت سوار و پیاده شدن مسافران، فاصله کافی ایستگاه‌ها، نگهداری مناسب و برقرسانی کامل همه مسیرها) تا 10 هزار نفر در ساعت در هر طرف است و در شرایط نامناسب حداکثر تا پنج هزار نفر ساعت است و در شرایط مشابه و مقدورات شهری نیازمند احداث مسیر ویژه خواهد بود که ظرفیت سیستم افزایش خواهد یافت. لکن مشکلاتی در سیستم ترابری معابر و پیاده‌راه‌ها بروز می‌کند که بهره‌‌برداری گسترده این سیستم را محدود می‌کند.

اين سيستم در برخي موارد به نفع اهالي شهر است زيرا يكي از بهترين سيستم‌هاي ترابري عمومي شهري است كه احداث و بهره‌‌برداري آن مي‌تواند حمل‌و‌نقل درون شهرهاي كوچك يا متوسط را متعادل کرده يا به سمت ايده‌آل سوق دهد. اين سيستم هنوز در اغلب شهرهاي پيشرفته پر‌جمعيت (مانند مسکو، لندن، پاریس، برلین) به چشم مي‌خورد و ظرفيت آن از سيستم مشابه اتوبوسراني بيشتر است (گرچه سیستم‌های جدید اتوبوس مسیر ویژه BRT ظرفیت و کارآیی بیشتری دارند) و عمدتا براي كاهش آلودگي هوا و كاهش سر و صداي اتوبوسراني توصيه مي‌شود.

از نظر ايمني، ميزان سوانح اين سيستم تنها به فرهنگ ترافيكي عابران بومي و ديگر رانندگان ناوگان ترابري شهري بستگي دارد و افزایش ایمنی ترامواها به ارتقای فرهنگ استفاده و برقراری سیستم‌های هوشمند ترافیکی و نهایتا به کاهش سرعت سیستم یا جداسازی مسیرهای آن وابستگی دارد. دیگر مزیت اين سيستم به هزينه احداث و راه‌اندازي پايين است كه به نسبت ساير سيستم‌هاي حمل ریلی برتري نسبي دارد. در سال‌های اخیر انواع کاملا مدرن و جدیدی از ترامواها با چرخ لاستیکی طراحی و عرضه شده‌اند که به صورت تک‌ریلی یا دو‌ریلی اجرا می‌شود و سیستم برق‌رسانی آنها براساس دسترسی به تیرهای برق در حاشیه معابر یا از طریق ریل است و به لحاظ زیرسازی و روسازی با محیط شهری منطبق‌اند. این ناوگان‌ها که به صورت ویژه طراحی می‌شوند، قابلیت چرخش در شعاع تا m5/10 دارند و مسیر آنها می‌تواند تا 13 درصد شیب داشته باشد. ناوگان ترامواهای چرخ لاستیکی با ظرفیت هر واگن 55 تا 120 نفر و مجموعه سه واگنه آنها تا ظرفیت 345 نفر طراحی شده‌اند. این سیستم‌های جدید امکان تردد سریع و با انعطاف بالا بین سایر وسایط نقلیه شهری و امکان شتاب و ترمز و توقف سریع دارند. ترکیه، فرانسه، ایتالیا، برزیل و چین کشورهایی هستند که از این سیستم استفاده کرده‌اند.

یکی از دلایل عدم اجرای تراموا در کشور به ویژه تهران وجود مکان‌های قدیمی در مسیر‌های پیش‌بینی شده است. حرکت تراموا روي ریـل سبب ایجاد صدا و ارتعاشات می‌شود. صدا و ارتعاشات منتشر شده در محیط می‌تواند به مردم و ساختمان‌هاي محدوده خط آسـیـب برساند. این دیدگاهی است که همواره ساخت تراموا و قطار شهری را در مناطق قدیمی و پر‌ازدحام در ایران با شک و تردید روبه‌رو کرده است. اما نمونه‌های بسیاری در جهان این مشکل را مرتفع کرده‌اند. نمونه‌هایی از تراموا و مترو در نقاط مختلف دنیا وجود دارد که از کنار مناطق باستانی و بناهای تاریخی عبور می‌کند. در آتن، کلن، استانبول، لس‌آنجلس، رم و وین می‌توان به نمونه‌های خوبی از عبور قطارشهری از مناطق باستانی و تاریخی اشاره کرد.

در تهران خطوط تراموا در مطالعات شبکه حمل‌و‌نقل ریلی پیش‌بینی شده لیکن اقدامات موثری برای بررسی و امکان‌سنجی استفاده از این سیستم انجام نشده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که اقدامات قبلی برای احداث این سیستم در محدوده بازار تهران ناکام مانده است. با وجود اولویت گسترش سیستم‌های حمل‌و‌نقل ریلی در شهر تهران، ضروری است که به کارگیری این سیستم در مسیرهای مطالعه شده و مسیرهای جدید بررسی شود و با اجتناب از رویکردهای شتابزده، نتیجه‌های فنی نیازسنجی و به‌کارگیری این سیستم مشخص شود. نکته‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد این است که لزوما مسیرهای پرترافیک و پرتردد جهت ساخت و بهره‌‌برداری این سیستم مناسب نیست و از این رو ‌‌باید به دور از مباحث تبلیغاتی و سیاسی نسبت به ساماندهی ترافیک مسافری با استفاده از این سیستم اقدام کرد.

 

اخبار مرتبط

بیشترین بازدید