چرا عفونت‌های ویروسی را بیشتر در فصول سرما تجربه می‌کنیم؟

یک فوق تخصص ریه با اشاره به راه‌های ابتلا به عفونت‌های دستگاه‌های تنفسی گفت: برای کاهش بیماری‌هایی که افراد از طریق استنشاق به آن مبتلا می‌شوند، باید تماس افراد مبتلا به بیماری‌های عفونت‌های دستگاه تنفسی را با افراد دیگر و خصوصا افرادی که سیستم دفاعی بدن آنها مشکل دارد، کم کنیم.
رستم یزدانی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا اظهار کرد: عفونت‌های دستگاه تنفسی تحتانی(شامل ریه ها و بافت آنها) و دستگاه فوقانی(شامل بینی، حلق، حنجره و نای) از شایع ترین عفونت‌هایی هستند که در جوامع بشری دیده می شوند.

وی ادامه داد: عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی مثل سرماخوردگی، سینوزیت، درگیری حلق، حنجره و نای شایع ترین علت مراجعه بیماران به داروخانه‌ها برای دریافت دارو بدون مراجعه به پزشک هستند.

به گزارش رتبه‌آنلاین، این فوق تخصص ریه یکی از شایع ترین علت مرگ و میر ناشی از عفونت‌ها در جوامع بشری را عفونت‌های دستگاه تنفسی تحتانی دانست و عنوان کرد: افرادی که در بیمارستان‌ها دچار عفونت‌های بیمارستانی می‌شوند، هر چند که عفونت‌های دستگاه تنفسی تحتانی دومین علت عفونت‌های بیمارستانی است اما شایع ترین علت مرگ و میر عفونت‌های بیمارستانی محسوب می‌شود.

راه‌های ابتلا به عفونت‌های دستگاه‌های تنفسی تحتانی

وی به تشریح راه‌های ورود میکرب به دستگاه تنفسی پرداخت و افزود: با وجود مکانیسم‌های دفاعی متعدد در سیستم تنفسی، با توجه به اینکه هر فرد به صورت متوسط در هر دقیقه 12 بار نفس می‌کشد و حجم زیادی هوا وارد ریه‌ها می‌شود و  از طرف دیگر ریه با بافت‌ها و ارگان‌های متعدد اطراف خود مجاورت دارد و خونرسانی زیادی که ریه‌ها دارند، شانس عفونت‌های تنفسی با وجود مکانیسم‌های دفاعی خیلی قوی باز هم زیاد است.

یزدانی اضافه کرد: استشاق عوامل عفونی شایع ترین راه ابتلا به عفونت‌های دستگاه‌های فوقانی است، فردی که به این عفونت‌ها مبتلا است با سرفه یا عطسه کردن، میکروب‌ها را در هوا پخش می‌کند و فرد میزبان با استنشاق، میکروب‌ها را وارد دستگاه تنفسی خود می‌کند اما برای بیماری ذات‌الریه این شایع ترین راه انتقال میکروب نیست.

وی ادامه داد:  میکروب‌هایی از طریق استنشاق می‌توانند وارد دستگاه تنفسی تحتانی شوند که یا بسیار ریز باشند یا خیلی تهاجمی باشند یا به تعداد زیادی در هوا پخش شوند مثل میکروب سل، سیاه زخم یا ویروس آنفلوانزا.

این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمان اضافه کرد: شایع ترین راه ورود میکروب به دستگاه تنفسی تحتانی لانه گزینی میکروب ها در ناحیه حلق و دهان بوده که اغلب بوسیله دست آلوده اتفاق افتاده و پس از تکثیر وارد مجاری تنفسی شده و ایجاد عفونت می کنند.

وی انتقال از طریق خون را راه سوم ابتلا به عفونت‌های دستگاه تنفسی تحتانی دانست و بیان کرد: همه جریان خون که وارد ارگان‌های بدن می‌شوند به سمت راست قلب رفته و از آنجا وارد ریه برای پاکسازی می‌شوند، بنابراین هر میکروبی که وارد جریان خون سیستمیک شود، این احتمال وجود دارد که داخل بافت ریه لانه ‌گزینی کنند و تکثیر یابند و باعث عفونت‌های دستگاه تحتانی شوند.

یزدانی راه دیگر ابتلا به عفونت‌های دستگاه تنفسی تحتانی را مجاورت ذکرکرد و افزود:  ریه‌ها تماس زیادی با ارگان‌های دیگر مانند ارگان های گوارشی، قلب، مجاری تنفسی فوقانی دارند، بنابراین اگر عفونت‌ها در این ارگان‌ها وجود داشته باشد احتمال اینکه وارد ریه‌ها شده و باعث عفونت شود وجود دارد.

ارتباط عفونت‌های دستگاه تنفسی و فصل سرما

وی در پاسخ به این سوال که آیا تماس با سرما باعث افزایش یا شیوع و بروز عفونت‌های دستگاه تنفسی تحتانی و  فوقانی می‌شود؟ و اینکه چرا سرماخوردگی و عفونت‌های ویروسی را بیشتر در فصول سرما تجربه می‌کنیم؟ به ایسنا گفت: ارتباط مستقیمی بین تماس افراد با سرما و عفونت‌های دستگاه تنفسی وجود ندارد.

این فوق تخصص بیماری‌های ریه به تشریح علت این مهم پرداخت و تصریح کرد: اینکه عفونت‌های دستگاه تنفسی در فصول سرد سال مثل پاییز و زمستان بیشتر مشاهده می‌شود، به این دلیل است که در فصول سرد تهویه مناسب در منازل، مدارس و اداره ها کم شده، همچنین در نیمکره شمالی زمین شروع فصل سرد سال با بازگشایی مدارس همزمان است و با توجه به اینکه بچه‌ها ناقل بسیار خوبی برای پخش میکروب‌های حاد تنفسی هستند انتقال عوامل میکروبی بیشتر اتفاق می افتد.

وی اضافه کرد: عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی مثل سرماخوردگی و آنفلوآنزا با تغییری که در مکانیسم‌های دفاعی دستگاه تنفسی ایجاد می‌کنند شانس عفونت‌های ثانویه باکتریایی را زیاد می‌کنند، بنابراین فردی که پس از سرماخوردگی دچار سینوزیت‌های باکتریایی یا مبتلا به عفونت‌های باکتریایی می‌شود؛عجیب نیست.

این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمان مطرح کرد: عفونت‌های باکتریایی ثانویه یکی از دلایل مرگ و میر زیاد در بیماران مبتلا به آنفلوآنزا در این فصول است.

وی بیان کرد: در کشورهایی که واکسیناسیون مرتبی برای آنفلوانزا و ذات‌الریه دارند، شانس ابتلا به عفونت‌های تنفسی در بین مردم آن کشورها کمتر است که متاسفانه در کشور ما این مهم هنوز اجباری نیست لذا شیوع بیماری عفونت دستگاه تنفسی در کشور ما بیشتر از برخی از کشورهاست.

راه‌های پیشگیری از بیماری‌های عفونت تنفسی

یزدانی به نحوه پیشگیری از این بیماری اشاره کرد و به ایسنا گفت: برای کاهش بیماری‌هایی که افراد از طریق استنشاق به آن مبتلا می‌شوند، باید تماس افراد مبتلا به بیماری‌های عفونت‌های دستگاه تنفسی را با افراد دیگر و خصوصا افرادی که سیستم دفاعی بدن آنها مشکل دارد، کم کنیم، افراد مبتلا به بیماری‌های عفونت دستگاه تنفسی در مکان‌های شلوغ و عمومی کمتر حضور یابند.

وی توصیه کرد: افراد مبتلا به این بیماری هنگام عطسه کردن با  دستمال جلوی دهان خود را بگیرند یا در داخل آستین خود عطسه کنند، زیرا ویروس‌ها در فضای خشک و در مجاورت با آفتاب سریع از بین می‌روند، همچنین افرادی که میزبان عفونت‌ها هستند مرتبا دستان خود را بشویند و فاصله خود را حداقل یک متر با بیماران حفظ کنند.

این فوق تخصص ریه ادامه داد: کسانی که شانس ابتلا به بیماری تنفسی در آنها زیاد است یا خطر عوارض  عفونت تنفسی در آنها زیاد است باید بهداشت دهان و دندان بسیار خوبی داشته باشند، در گذشته اذعان می‌شد که افراد مبتلا به برونشیت باید دندان‌های خود را بکشند تا میزان ابتلا به عفونت‌های تنفسی آن به حداقل برسد، به این دلیل بود که میکروب‌ها در داخل پلاک‌های دندان رشد پیدا می‌کردند و احتمال ورود آنها به دستگاه تنفسی بیشترمی‌شد، اما در حال حاضر چنین توصیه‌ای به افراد نمی‌کنیم اما تاکید زیاد به رعایت بهداشت دهان و دندان داریم.

وی با بیان این مطلب که افراد پرخطر باید واکسن آنفلوانزا به صورت سالیانه دریافت کنند،  تصریح کرد: ویروس آنفلوانزا می‌تواند تغییرات جزیی در آنتی‌ژن‌های خود ایجاد کند، لذا افراد باید واکسن آنفلوانزا را هر سال بزنند، شایان ذکر است که دریافت واکسن در سال‌های گذشته ایمنی در سال بعدی ایجاد نمی‌کند.

یزدانی با تاکید بر آنکه افرادی که واکسن آنفلوانزا دریافت کرده‌اند 100 درصد در برابر بیماری ایمن نمی‌شوند و باید نکات ایمنی را همواره رعایت کنند، بیان کرد: واکسن آنفلوانزا فقط حاوی انواعی از ویروس آنفلوانزا است بنابراین از ابتلا به سرماخوردگی جلوگیری نمی‌کند و باید مراقبت‌های لازم را انجام دهند؛ هرچند که برخی از سرماخوردگی‌ها بر اثر ویروس آنفلوانزا ایجاد می‌شوند، لذا ممکن است شانس ابتلا به سرماخوردگی را کمتر می‌کند، ولی از بین نمی برد.

وی توصیه کرد: افرادی که دچار نارسایی کلیه، دیابت، نارسایی قلبی، ریوی، آسم، کم خونی بوده یا فاقد طحال هستند، علاوه بر آنکه واکسن آنفلوانزا به صورت سالیانه دریافت می‌کنند، واکسن تهیه شده بر ضد شایع ترین میکروب ایجادکننده ذات‌الریه به نام پنوموکوک را نیز دریافت کنند که تزریق این واکسن بستگی به شرایط افراد دارد که برخی 5 سال یکبار و برخی فقط یک بار در طول زندگی خود باید این واکسن را دریافت کنند.

درمان

این فوق تخصص ریه اظهار کرد: عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی اغلب خود محدود شونده هستند و فقط درمان باید یک درمان علامتی باشد؛ استفاده از آنتی بیوتیک‌ها در درمان عفونت‌های تنفسی فوقانی اغلب جایی ندارد.

وی با اشاره به اینکه باید تب این بیماران کنترل شود و مایعات فراوان مصرف کنند، ادامه داد: اما در صورتی که بیمار به درمان پاسخ نداده و ترشحات کاملا چرکی است یا دچار علایمی که احتمال ابتلا به عفونت‌های ثانوی باکتریایی را بیشتر می‌کند، لازم است براساس نظر پزشک از آنتی بیوتیک استفاده شود.

یزدانی عنوان کرد: در صورت اینکه در 8 ساعت اول عفونت‌های دستگاه تنفسی تحتانی یا ذات‌الریه بیماری به خوبی تشخیص داده نشود و آنتی‌بیوتیک مناسب برای فرد تجویز نشود شانس ایجاد عوارض و مرگ و میر بسیار بیشتر می‌شود، بنابراین اگر فرد از روز نخست خلط چرکی، درد قفسه سینه، تب بالا یا حتی خلط خونی دارد، بهتر است که بلافاصله به پزشک مراجعه کند و آنتی بیوتیک مناسب دریافت کند.