فشرده شدن گلوی صادرات پسته با کم آبی

امسال تولید طلای سبز ایران یک چهارم می شود

گرمای مهلک دهه اول فروردین باعث خسارت به باغات پسته شد

پسته ازمحصولات اساسی صادراتی ایران است که قیمت گذاری آن در بورس کالا انجام می‌شود

پسته کرمان و پسته دامغان در بورس کالای ایران عرضه می شود

پسته به عنوان یکی ازمحصولات سنتی صادراتی ایران ارزآوری مطلوبی برای اقتصاد ایران داشته است چرا که حدود 80 درصد محصول تولیدی پسته به بازارهای جهانی صادر می شود. خشکبار یکی از اقلام مهم صادرات غیر نفتی در کشور است که در میان اقلام مختلف آن پسته و مغز پسته بیشترین ارزآوری را برای کشور دارد؛ به طوری‌که درسال گذشته با صادرات ۱۲۶ هزار تن پسته و مغز پسته یک میلیارد و ۱۴۷ میلیون دلار درآمد ارزی برای کشور ایجاد شده است که در نهایت می‌توان گفت ۶۶.۷ درصد از صادرات خشکبار سال قبل به این محصول مربوط بوده است. بنا بر آمارهای گمرک، صادرات پسته ایرانی از ‌سال ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۵ سهم ۲,۲‌درصدی از ارزش کل صادرات کشور را به خود اختصاص داده است. آمار گمرک می‌گوید در ‌سال ۹۵، بیش از ۶۹‌هزار و ۱۵۴ تن پسته تازه، خشک‌کرده، پسته با پوست و بدون پوست همچنین خلال پسته به کشورهای مختلف جهان از ایران صادر شده است.

لازم به ذکر است که با صادرات این حجم پسته، درآمد ۶۳۶‌میلیون و ۲۸۴‌هزار و ۳۸۱ دلاری نصیب کشور شده است. همچنین ارزش ریالی این میزان صادرات، بالغ بر ۲‌هزار و ۴۵‌میلیارد و ۴۴۵‌میلیون و ۳۵‌هزار و ۶۹۶ تومان در آمار گمرک به ثبت رسیده است. براساس این گزارش در‌ سال ۹۵، بیش از ۶۴ کشور جهان پذیرای پسته ایرانی بوده‌اند که ازجمله آنها می‌توان کشورهای ایالات متحده آمریکا، آلمان، اوکراین، قطر، شیلی، استرالیا، انگلستان، ایتالیا و فرانسه را نام برد.

تحول در بازار صادراتی ایران

از سالیان دور ایران به عنوان اصلی ترین تولیدکننده این محصول پرطرفدار رتبه نخست صادرات دنیا را در دست داشت. اما در یک دهه اخیر اتفاقاتی دراین حوزه افتاده است که بازار صادراتی ایران را متحول کرده است. از یک سو کاهش تولید پسته به دلیل کم آبی و خشکسالی باعث افت صادرات ایران شده است و از سوی دیگر افزایش تولید رقبای ایران همچون امریکا بازاریابی و فروش این محصول را دشوار کرده است. براساس گفته های محسن جلالپور فعال بازار پسته کرمان درصورتی که خشکسالی به همین منوال ادامه یابد تا چند سال دیگر بخش عمده ای از باغات پسته استان کرمان به عنوان هاب تولید این محصول خشک می شود. البته با وجود مشکل کم ابی که در سال جاری با آن دست و پنجه نرم می‌کنیم و منجر به افت تولید پسته ایران خواهدشدف باید به موضوع رقابت بر سر بازارهای صادراتی نیز اشاره داشت. این رقابت در سالهای اخیر شدت گرفته و رشد بالای تولید آمریکا، ایران را به رتبه دوم صادرکننده پسته تنزل داده است.

افت شدید تولید پسته

درسال جاری به دلیل شرایط جوی و همچنین ناآوربودن سال پسته، تولید این محصول مهم صادراتی به شدت کاهش یافته و به گفته رئیس انجمن پسته، به یک چهارم تولید سال گذشته رسیده است. اما با توجه به اینکه پسته یک محصول لوکس است و اقشار مرفه بالاترین مصرف را دارند، نباید به دلیل ارزانی در داخل، بازار ۱۰۰ ساله صادرات را از دست داد.

آمارهای رسمی نشان می‌دهد سال ۲۰۱۶ ایران با در اختیار داشتن ۲۴ درصد صادرات جهانی پسته، رتبه دوم در جهان را به خود اختصاص داده بود و درآمدی بالغ بر ۶۹۹ میلیون دلار از صادرات این محصول کسب کرده بود. آمریکا نیز ۳۹ درصد از صادرات پسته دنیا را به خود اختصاص داده و در جایگاه اول قرار داشت. این درحالی است که در سال ۲۰۱۵ به ترتیب سهم ایران و آمریکا از بازارهای جهانی این بخش ۳۵ و ۳۰ درصد بوده است و ایران جایگاه اول را داشت. اما به گفته مسئولان وزارت جهاد کشاورزی، در سال جاری گرمای مهلک دهه اول فروردین باعث خسارت به باغات پسته شد؛ به طوری‌که طبق برآورد انجمن پسته، تولید این محصول در سال جاری حدود ۵۰ هزار تن خواهد بود که یک چهارم تولید پسته در سال گذشته است.

تولید پسته؛ یک چهارم پارسال

برآورد انجمن پسته ان است که امسال حدود ۵۰ هزار تن تولید پسته خواهیم داشت و با توجه به اینکه سال گذشته برآورد انجمن حدود ۲۲۵ تا ۲۳۰ هزار تن بوده است، تولید پسته حدود یک چهارم پارسال خواهد بود. اکنون سطح زیرکشت باغات پسته کشور 380 هزار هکتار است که بخش عمده آن به استان کرمان و بقیه در سایر استان های کشور مربوط می شود که البته تمام این اراضی پربازده نیست و بخشی از این باغات یا بدون بار و یا باغات جدید هستند. پسته سال‌آوری دارد، یعنی اگر یک سال تولید آن زیاد باشد سال بعد قطعا کم می‌شود؛ بنابراین با توجه به اینکه سال گذشته، سال آور بوده، امسال قاعدتا باید سال ناآور باشد و حتما باید کمتر از پارسال پسته تولید شود، ولی کاهش شدید آن به گفته کارشناسان به دلیل نوسانات هوا بوده است.

پسته ایرانی دارای پنج واریته و 25 رقم محصول شامل اکبری، فندقی، احمد آقایی، کله قوچی و بادامی است، هر رقم محصول پسته ایرانی خریداران مخصوص خود را دارد به طور مثال کشورهای عربی از پسته اکبری و هندی ها از پسته احمد آقایی استقبال می کنند. با وجودی که امریکا توانسته است در سال های گذشته رتبه نخست صادرات را از ایران برباید اما به اعتقاد فعالان بازار، پسته ایران به دلیل طعم و کیفیت بالا طرفداران خود را دارد و افزایش و کاهش تولید پسته آمریکا تاثیری بر بازار ایران نخواهد داشت.

زیان ملی و منطقه‌ای فعالان صنعت پسته

برآوردها از وضعیت تولید و صادرات کشور نشان می‌دهد که فعالان صنعت پسته در کل کشور امسال باید بیش از پنج‌هزار‌میلیارد تومان زیان را تحمل کنند.

این خسارت در استان کرمان حدود سه‌هزار‌میلیارد تومان خواهد بود و بر همین اساس امسال صادرات پسته نیز به میزان قابل توجهی کاهش پیدا خواهد کرد.

به‌گونه‌ای که پیش‌بینی می‌شود از نظر وزنی 80‌درصد و از نظر دلاری نیز حداقل 70‌درصد کاهش را شاهد باشیم.

درسال‌های گذشته متوسط ارزش صادرات پسته حدود یک‌میلیارد و 200 ملیون دلار بوده که برآوردها نشان می‌دهد این رقم امسال به کمتر از 300‌میلیون دلار تنزل خواهد یافت. از آن سو به‌دلیل کاهش فاحش عرضه پسته در بازارهای داخلی، قیمت آن در چند ماه گذشته به‌شدت افزایش یافته و نوسانات ارزی نیز خسارت‌های سنگینی به تجار این بازار تحمیل کرده است.

به این ترتیب فعالان این صنعت از دولت خواسته‌اند با توجه به مجموع تحولات اخیر، حداقل برای امسال، محصول پسته را از فهرست کالاهای صادراتی مشمول ارز 4200تومانی خارج کند.

صادرکنندگان پسته متعهد به بازگرداندن ارز ناشی از صادرات به کشور هستند، اما تعیین سقف 4200 تومان، در شرایط بد امسال نه‌تنها کمکی به باغ‌داران و فعالان بازار پسته نمی‌کند که بر صادرات این محصول نیز اثر منفی می‌گذارد و باعث دلسردی و کاهش انگیزه صادرکنندگان می‌شود.

کاهش قیمت پسته صادراتی

از سوی دیگر هم، براساس آخرین آمار منتشرشده هر کیلو پسته صادراتی ایران با کاهش قیمت شش‌درصدی درسال جاری به قیمت بیش از 9دلار به فروش رسیده است. بر اساس آمار گمرک ازتجارت خارجی درماه فروردین، در این ماه ۳۶۶۸ تن انواع پسته در اشکال مختلف به کشورهای خارجی صادر شده است که ارزش آن به ۳۳‌میلیون و ۷۳‌هزار دلار می‌رسد.

مقایسه میزان صادرات پسته در فروردین سال جاری با مدت مشابه سال گذشته نشان می‌دهد که صادرات این محصول در نخستین ماه از سال جاری نسبت به ماه مشابه سال قبل افزایش یافته است؛ به‌طوری که در فروردین سال گذشته ۲۸۷۶ تن پسته به ارزش۲۷‌میلیون و ۹۲۷‌هزار دلار از ایران صادر شده بود. به این ترتیب صادرات پسته ایران در این مدت از لحاظ وزنی ۲۷‌درصد و از لحاظ ارزش دلاری آن، ۱۸‌درصد افزایش داشته است. همچنین قیمت هر کیلو پسته صادراتی ایران در فروردین سال ۱۳۹۶ برابر 7/9 دلار بوده که در سال جاری با کاهش شش‌درصدی به 1/9 دلار رسیده است. صادرات پسته ایران در سال جاری تاکنون به ۴۱ کشور دنیا انجام شده است که بخش عمده آن به آلمان، امارات متحده عربی، عراق، قزاقستان، هند و ویتنام بوده است.

صادرات به 50 کشور دنیا

به هر سو با وجود مشکلات یاد شده، صنعت پسته ایران سال جاری را پشت سر خواهد گذاشت؛ هرچند سخت و طولانی. بر این پایه باید نگاهی بدوباره به بازارهای صادراتی طلای سبز داشت و برای آنها برنامه ریزی کرد تا روند آینده روشن باشد.

در این حوزه هرچند تعداد بازارهای صادراتی پسته ایران هر ساله متغیر است ولی به طور کلی 50 کشور دنیا مشتری پسته ایران هستند. درمیان این کشورها آلمان و امارات بالاترین سهم را دارند. صادرات پسته ایران به پنج منطقه دنیا انجام می شود.

در این میان بیش از نیمی از پسته صادراتی ایران به هفت کشور آلمان، عراق، قزاقستان، امارات، هند، اسپانیا و روسیه صادر می شود که آلمان بیشترین خرید را در بازار پسته از تاجران ایرانی داشته است و پس از کشورهای مذکور افغانستان، ترکیه، پاکستان، اردن، ایتالیا، قطر و … در رتبه‌های بعدی خرید پسته ایرانی قرار دارند.

یوگسلاوی، اردن، ارمنستان، آرژانتین، ازبکستان، اسپانیا، استرالیا، اسلواکی، آفریقای جنوبی، افغانستان، آلبانی، آلمان، امارات متحده عربی، انگلستان، اوکراین، ایالات متحده آمریکا، ایتالیا، بحرین، برزیل، بلژیک، بلغارستان، بنگلادش، پاکستان، تاجیکستان، تایلند، تایوان، ترکیه، ترکمنستان، تونس، جماهیر عربی لیبی، سوریه، جمهوری کره، جمهوری مولداوی، چین، رومانی، ژاپن، سنگاپور، سوئد، سوئیس، صربستان، عراق، عمان، فدراسیون روسیه، فرانسه، قرقیزستان، قزاقستان، قطر، کانادا، کویت، لبنان، لهستان، لیتوانی، مالزی، مصر، ویتنام، هلند، هند، هنگ‌کنگ و یونان ۵۹ مشتری پسته ایرانی هستند.

بورس پسته و یک مسیر متفاوت

یکی دیگر از موضوعات صنعت پسته ، بحث همکاری این حوزه با بازار سرمایه است . پسته از محصولات اساسی صادراتی ایران است که قیمت گذاری آن در بورس کالا انجام می‌شود و به تازگی نیز رویت نمونه محصول برای تصمیم گیری درباره قیمت آن در بورس کالا الزامی شده است.

عرضه پسته دربورس کالای ایران به علت مزیت‌هایی که دارد مرجع خوبی برای تولیدکنندگان، خریداران و فروشندگان است از جمله سرازیرشدن نقدینگی به سمت بازار پسته وجلوگیری از نوسان قیمت را به دلیل شفافیت و عادلانه بودن به همراه دارد که نه تنها کشاورز متضررنمی‌شود بلکه می‌تواند محصول خود را به راحتی به فروش برساند.

همچنین به دلیل داشتن استانداردهای بالا برای پذیرش محصول و انبارداری خریداران نیز با اطمینان بیشتری نسبت به خرید محصول اقدام می‌کنند که این امر باعث افزایش تعداد خریداران می‌شود علاوه بر این با معامله پسته از طریق گواهی سپرده کالایی این محصول بدون جابه جایی فیزیکی، چندین بارمعامله می شود که این امر موجب کشف قیمت روزانه پسته در مکانیسمی شفاف و رسمی خواهد شد.

پیش ازاین پسته کرمان دربورس کالا عرضه شده بود که به دلیل استقبال باغداران از این موضوع پسته دامغان نیز در بورس کالای ایران عرضه می‌شود.