ایران یکی از 5تولیدکننده داروهای بایوسمیلار است
با اعمال تحریم های جدید اقتصادی در سال جاری و افزایش نرخ ارز، بسیاری از صنایع تولیدی با مشکلاتی مواجه شدند. اما با توجه به آنکه تحریم ها، شامل دارو نبود و ضمنا صنعت دارو ارز دولتی دریافت می کرد، انتظار می رفت این صنعت مانند سایر صنایع، دچار مشکل نشود. ولی این روزها گلایه هایی بابت افزایش قیمت داروها و کمبود برخی اقلام مطرح می شود. به نظر می رسد شرایط فعلی بازار دارو به بازار ارز ارتباطی ندارد و آنچه مشکل ساز شده، محدودیت واردات مواد اولیه دارو از کشورهای تولید کننده به دلیل محدودیت های نقل و انتقال پول، حمل و نقل مواد اولیه ساخت دارو، بیمه محموله های وارداتی، و عدم تمایل به همکاری از سوی برخی شرکت‌ها که سهام‌دار اصلی آنها آمریکایی هستند، بوده است.
مشکلات تامین مواد اولیه، سبب اختلال در روند تولید دارو و در نتیجه افزایش قیمت و کمبود دارو در بازار شده و با این شرایط، مادامی که کفه تقاضا سنگین تر از عرضه باشد، بازار دارو در معرض ریسک قرار خواهد داشت.
نگرانی ها بابت وضعیت بازار دارو بهانه ای شد تا در میزگردی که با حضور جهانبخش کیانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو و علیرضا خدایی مدیر مالی شرکت بیوسان فارمد برگزار شد، این صنعت را زیر ذره بین بگذاریم. این گزارش را بخوانید:
به نظر شما روند تولید دارو در 40 سال اخیر چطور بود؟
کیانپور: در دوران قبل از انقلاب اسلامی، تقریبا تولید دارو در کشور ما شاید حداکثر 15 تا 25 درصد داروی موردنیاز کشور در داخل آن هم اغلب به صورت برخی شرکت های چند ملیتی تامین می شد، اما امروز بیش از 97 درصد داروی مورد نیاز کشور را در داخل تولید می کنیم و می شود گفت که این رکورد بین المللی است و هم اینکه تقریبا در هیچ حوزه ای از اقتصاد ملی و صنعت ما شاید مثل و مانند نداشته باشد.
با توجه به همه این ۴۰ سال می شود گفت که سرمایه گذاری در حوزه دارو تقریبا به اندازه ای بود که امروز ظرفیت اسمی تولید داروی ما بیش از سه برابر نیاز داخل است و حتی بخشی از ظرفیت تولید داخل ما معطل مانده است. آن هم به دلیل اینکه بیش از نیاز داخلی است و اگر وارد چرخه صادرات نشود، عملا بخشی از این ظرفیت که معطل مانده را همچنان خواهیم داشت. به هر حال حوزه دارو به جهت استراتژیک بودن و اهمیت و حیاتی بودنش از همان دوره دفاع مقدس و بعد از پیروزی انقلاب مورد توجه دولت، نهادهای غیردولتی و حتی در یکی، دو دهه اخیر بخش خصوصی است و بعد از سال ها توانسته است به عنوان بزرگترین تولیدکننده ، در کنار تولیدکننده های دولتی و عمومی قرار بگیرد. با توجه به همه این مطالب شاید موفق ترین حوزه فناوری و صنعتی کشور در همه این 40 سال اخیر بوده است.
خدایی: در 40 سال اخیر وضعیت صنعت دارو رشد بسیار مطلوبی داشته است. به لحاظ حجمی، حدود 95 درصد داروی مورد نیاز کشور توسط شرکت های داخلی تولید می شود؛ ولی از لحاظ ارزش پولی، حدود ۷۰ درصد داروی مورد نیاز، در داخل کشور تولید می شود.
وضعیت سرمایه گذاری در بخش دارو را چطور ارزیابی می کنید؟
خدایی: به دلیل مشکلاتی که دولت در پرداخت ها به شرکت های دارویی داشت، هرکدام از شرکت های دارویی که طرح توسعه داشتند، در روند اجرای آن با مشکل مواجه شدند. در نظر داشته باشید که فرآیند تولید و سرمایه در گردش شرکت های دارویی به دلیل تاخیر در پرداخت های بیمه ها و دولت به دارویی ها باعث شد که گردش عملیات با مشکل مواجه شود و طرح های توسعه ای خودشان را کمتر پیش ببرند. ولی بعضی از شرکت ها مثل شرکت های دارویی برکت طرح های توسعه ای آنها در حال اجراست.
روند تولید داروهای خاص به چه صورت است؟
کیانپور: در دو دهه اخیر در دستور کار داشت و با توجه به توان داخلی منابع انسانی غنی ایرانی در حوزه علم و فناوری در داروهای بایوسمیلار، بایوتک و نانوتک ورود جدی داشتیم و شاید گفت یکی از پنج تولیدکننده بزرگ داروهای بایوسمیلار در دنیا هستیم و عمده بیماری های خاص و صعب العلاج مصرف کننده داروهای بایوتک یا داروهای هایتک با تکنولوژی بالا هستند و امروز کشور بیش از ۸۰ درصد داروهای شیمی درمانی و قسمت اعظم داروهای بایوسمیلار خودش را داخل کشور تولید می‌کند.
خدایی: قبلا همه داروهای تولیدی، داروهای شیمیایی بود که حدود 50، 60 سال از تولید آنها می گذرد. گروه دارویی برکت بیشتر روی داروهای جدید و داروهای نوین عصر جدید که آینده دارو هستند کار می کند. پروژه های دارویی برکت عمدتا اگر راه بیفتد در این داروها سرمایه گذاری شده است.
طرح های توسعه ای در بخش دارو با تاخیر اجرا می شود . دلیل چیست؟
کیانپور: ما تاخیری در حوزه دارو نداریم. شما هیچ کشوری در جهان پیدا نمی کنید که ۹۷ درصد داروی موردنیازش را خودش تولید کند.
خدایی: بیشتر مشکلات ناشی از تحریم ها است. تحریم ها باعث شده که مثلا در زمینه تامین ماشین آلات ، با مشکل انتقال پول مواجه باشیم. تاخیر در وصول مطالبات از دولت و تامین اجتماعی باعث می شود که پول وجود نداشته باشد و تحریم ها هم باعث می شود که اگر پول وجود داشته باشد با تاخیر به شرکت ها برسد.
پرداخت مطالبات تامین اجتماعی چقدر در طرح های توسعه ای موثر بود؟
کیانپور: وقتی سن مطالبات بالا می رود معوقات زیاد می شود، فشار و بار اصلی آن را صنعت داروسازی تحمل می کند. با کمبود نقدینگی مواجه می شود و بر روند و چرخه حیاتی و اقتصادی بنگاه های تولیدی تاثیر منفی می گذارد. در ماههای اخیر تلاش شد که این مطالبات پایین بیاید و اقدامات خوبی انجام شده است. با تخصیص پیدا کردن 500 میلیون از صندوق توسعه ملی که مقام معظم رهبری موافقت کردند هم به تدریج به نظر می آید که سن مطالبات کاهش یابد و صنعت داروسازی بار کمتری را تحمل کند.
خدایی: تاثیر پرداخت های تامین اجتماعی در روند اجرای طرح های توسعه تقریبا 90 درصد است. چرا که شرکت ها اگر نقدینگی داشته باشند و مشکل تامین مالی نداشته باشند بیشتر سمت بحث های توسعه ای می روند اما وقتی پول در گردش نباشد بحث های توسعه ای شان متوقف می شود. همه صنایع همین طور هستند.
روند صادرات دارو در این 40 سال را چطور ارزیابی می کنید؟
کیانپور: صادرات دارو به خاطر وضعیت مناسبت های بین المللی و بعضا تحریم ها و تهدیدهایی که از سوی بین المللی بوده در کشور ما سینوسی بوده و نتوانسته است در معاهدات و توافقات چندجانبه جای خود را باز کند. اگرچه به بیش از 30 تا 40 کشور دنیا ما صادرات دارو داشتیم و در برخی از کشورها در حال حاضر تولید دارو تحت لیسانس شرکت های ایرانی در حال انجام است؛ ولی آن با ارقام مورد انتظار فاصله دارد، که بخش عمده آن به مناسبات خاصی بر می گردد که بین المللی بوده و هر از چند گاهی این روند را متاسفانه دچار خلل کرده است.
خدایی: صادرات فعلا در این مقطع ممنوع شده است. یکی از مشکلات دارویی ها هم همین است. ما کلی بازار در کشورهای خارجی می سازیم ولی در یک مقطع که ارز 4200 می گیرند این ارز با صادرات مشکل پیدا می کنند. صادرات دارو فعلا انجام نمی شود.
