ابراهیم سماوی
در آینده‌ای نه‌چندان دور با گسترش فناوری‌های مالی (FinTech) تحولات شگرفی در نظام پولی کشورها و بین‌المللی ایجاد خواهد شد. یکی از این فناوری‌های جدید، ارزهای مبتنی بر فناوری زنجیره بلوک است که تحت عنوان رمز ارزها شناخته می‌شوند.بیت کوین که در سال ۲۰۰۸ توسط گروهی از برنامه‌نویسان با نام مستعار ساتوشی ناکاموتو معرفی شد، اولین رمز ارز در جهان است که در ابتدا به‌عنوان جایگزینی جهت پول‌های فیات تحت حمایت دولت‌ها معرفی شد. سازندگان بیت کوین در مقاله‌ای با عنوان «سیستم نقد الکترونیکی همتا به همتا» با اشاره‌ای به بحران مالی سال‌های ۲۰۰۷-۲۰۰۸ انتقادی بر سیستم‌ها و نهادهای پولی متمرکز کردند و دولت‌ها را فاقد صلاحیت جهت خلق پول (انتشار پول) دانستند.
بیت کوین به‌عنوان محبوب‌ترین رمز ارز در روزهای اولیه خود در سال ۲۰۰۹ قیمتی کمتر از یک سنت را داشت و با توجه به معرفی فناوری زنجیره بلوکی و همچنین مزایایی که به همراه داشت به‌مرورزمان توجه بسیاری از افراد جهان را جلب کرد و در دسامبر ۲۰۱۷ قیمتی نزدیک به ۱۸۰۰۰ دلار را تجربه کرد.
شکل شماره ۱- نمودار قیمتی بیت کوین (۲۰۱۳-۲۰۱۸).
در ادبیات نوین مالی رمز ارزها را به‌عنوان یک دارایی مالی در نظر می‌گیرند زیرا ویژگی اصلی ارزها ثبات قیمت نسبی است اما رمز ارزها همان‌طور که در شکل بالا مشخص است، دارای نوسانات قیمتی زیادی می‌باشند.
مزایایی همچون نقل‌وانتقال وجه به‌صورت اختیاری، انجام معاملات غیرقابل‌فسخ و برگشت‌ناپذیر، تسریع در انجام مبادلات، کاهش هزینه تراکنش‌های برون‌مرزی، حذف واسطه‌گری و نقش پررنگ بیت کوین و پول‌های مجازی در مسائلی همچون موضوعات اجتماعی و جمع سپاری باعث استقبال جامعه از این وجوه فناورانه شده است.
می‌توان گفت این نقطهٔ عطفی در تاریخ بشر بود؛ زیرا برای اولین بار بشر به فنّاوری دست‌یافته بود که با استفاده از آن می‌توانست کالای ارزشی را بدون نیاز به اعتماد شخص ثالث جابجا کند. ازآنجاکه تمام کدهای کامپیوتری ارائه‌شده منبع باز بودند و همه به آن دسترسی داشتند، همه‌چیز کاملاً شفاف بود و چیزی پشت پرده وجود نداشت. همچنین منطق خلق بیت کوین به این صورت است که با صرف هزینه سخت‌افزاری و انرژی برق، به وجود می‌آید.
پدیده زنجیره بلوک و رمز ارزها دارای مزایا و فرصت‌های بسیار زیادی بالأخص در حوزه مالی و کارآفرینی می‌باشد که عدم توجه به این مورد موجب از دست رفتن فرصت‌های شگرفی میشود. همچنین با توجه به اینکه ایران در موقعیت تحریم قرار دارد اهمیت این مبحث دوچندان میشود. در ادامه به فرصت‌های اقتصادی نهفته در این پدیده اشاره میشود:
۱- رمز ارزها به‌عنوان واسط پرداخت: رمز ارزها می‌توانند به‌عنوان ابزاری برای پرداخت، تحریم‌های سیستم بانکی را خنثی کنند. به علت اینکه رمز ارزها متمرکز نیستند هیچ کشور و نهادی نمی‌تواند جلوی تبادلات آن‌ها را بگیرد. دریافت پول حاصل از صادرات به علت تحریم‌های بانکی برای ایران هزینه‌های زیادی را تحمیل می‌کند که با استفاده از رمز ارزها، این هزینه‌ها بسیار کاهش خواهد یافت. بانک مرکزی در پیش‌نویس منتشرشده در بهمن‌ماه “الزامات و ضوابط رمز ارزها”، تأکید دارد که گسترش استفاده از رمز ارزها تأثیرات بالقوه‌ای بر سیاست‌های پولی و ارزی کشور خواهد داشت.
۲- استخراج رمز ارزها: هزینه عمده استخراج رمز ارزهایی همانند بیت کوین شامل بهای برق مصرفی توسط دستگاه‌های استخراج یا همان ماینرها است. با عنایت به این مسئله که بهای تمام‌شده برق در ایران نسبت به متوسط سایر کشورهای جهان بسیار پایین است، این صنعت جز صنایع پربازده با درآمد ارزی در ایران محسوب میشود که در شرایط فعلی ایران بسیار ارزشمند است. به بیان ساده استخراج رمز ارزها همان صادرات برق با بازده بالاتر نسبت به صادرات برق به شیوه سنتی است، زیرا هزینه‌های آن بسیار کمتر است.
تا به اینجای یادداشت، صرفاً از مزایا و فرصت‌های اقتصادی نهفته در کاربست رمز ارزها صحبت شد ولی نباید فراموش شود که هر پدیده جدید علاوه بر مزایایی که دارد، دارای معایبی هم می‌باشد و باید هم‌زمان به همه ابعاد توجه کرد. در آخر همچنین به سیاست‌گذاران پیشنهاد میشود با توجه به ورود بیت کوین و سایر رمز ارزهای دیگر به بازارهای مالی و همچنین توانایی بالقوه این ابزار جهت دور زدن تحریم‌ها، در مورد ورود این ابزارها به بازارهای پول و سرمایه تصمیم‌گیری کنند.
