توسعه تولید و صادرات غیرنفتی
توسعه صادرات غیرنفتی از جمله راهبردهای مهم در زمینه تحقق اقتصاد مقاومتی بوده که باید براساس اسناد بالادستی از جمله سند توسعه صادرات غیرنفتی کشور و برنامه ششم توسعه تدوین شود. یکی از مهمترین بند‌های سیاست‌های ابلاغی اقتصاد مقاومتی بر تولید صادرات‌‌محور تاکید دارد. تجربیات بعد از انقلاب نشان می‌دهد اقتصاد وقتی رونق و شکوفایی را تجربه خواهد کرد که تولید بر صادرات متکی باشد. از طرف دیگر برون‌گرایی همراه با درون‌نگری که در سیاست‌های ابلاغی اقتصاد مقاومتی مورد تاکید قرار گرفته است، نشانه دیگری از لزوم توجه به محوریت صادرات در اقتصاد است.
صنعت فولاد یکی از بخش‌های مهم و موثر در اقتصاد کلان در ایران است. این تاثیر و اهمیت بیشتر به دلیل فراهم کردن زیرساخت‌های توسعه سایر صنایع و بخش‌های اقتصادی و ضریب بالای اشتغال‌زایی است. به همین دلیل دولت‌ها در سیاست‌گذاری و برنامه‌های اجرایی باید نگاه ویژه‌ای به این صنعت مادر داشته باشند. همچنین بررسی روند تجارت جهانی فولاد، نشان‌دهنده جایگاه ویژه و اثرگذار این صنعت در ساختار اقتصادی کشورها به منظور دستیابی به اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت است.در سند چشم‌انداز کشور در افق ۱۴۰۴، تولید سالانه ۵۵ میلیون تن فولاد خام هدف‌گذاری شده است. در حال حاضر ظرفیت سالانه تولید فولاد در کشور نزدیک به ۳۰ میلیون تن بوده که با توجه به شرایط رکود، تنها ۶۰ درصد این ظرفیت در مدار بهره‌برداری است.
همچنین بالغ بر ۲۰ میلیون تن ظرفیت جدید تولید فولاد خام از رهگذر طرح‌های توسعه در دست اجرا در سال‌های آتی به بهره‌برداری خواهند رسید. با وجود هدف‌گذاری تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در افق چشم‌انداز ۱۴۰۴، مجوزهای متعددی بدون رعایت مزیت‌های مکانی و الزامات یکپارچگی در زنجیره تا حدود ۹۰ میلیون تن صادر شده است. این رونق تولید منجر به افزایش صادرات این محصول می‌شود. انجمن جهانی آهن و فولاد در جدیدترین گزارش خود از رشد ۷/ ۱۵ درصدی تولید فولاد ایران در ۸ ماه نخست سال جاری میلادی خبر داد. براساس این گزارش تولید فولاد ایران که در ماه‌های ژانویه تا اوت ۲۰۱۶ بالغ بر ۱۱ میلیون و ۶۲۱ هزار تن اعلام شده بود در مدت مشابه سال جاری میلادی به ۱۳ میلیون و ۴۴۷ هزار تن افزایش یافته است. افزایش ۷/ ۱۵ درصدی تولید فولاد ایران در ۸ ماهه ۲۰۱۷ در حالی است که تولید فولاد جهان نیز در این مدت با رشد ۹/ ۴ درصدی مواجه شده و به ۱۱۲۱ میلیون تن رسیده است. تولید فولاد منطقه خاورمیانه نیز در ۸ ماه نخست ۲۰۱۷ با رشد ۵/ ۹ درصدی مواجه شده است.
جذب سرمایه‌گذاری خارجی
اولویت‌های بیست‌و‌یک‌گانه سرمایه‌گذاران خارجی برای تحقق جذب ۳۰ میلیارد دلار سرمایه خارجی در نقشه‌راه معدن تدوین شد. بر اساس قانون برنامه ششم، دولت برای حوزه معدن نیاز به جذب ۳۰ میلیارد دلار سرمایه خارجی دارد تا بتواند در این برنامه تحول لازم را در بخش معدن به وجود آورد و این محور مهم اقتصادی در توسعه کشور را به جایگاه خود بازگرداند.این در حالی است که وظیفه تدوین نقشه‌راه معدن در دولت دوازدهم بر عهده سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) گذاشته شده و این سازمان با تدوین پیش‌نویسی از نقشه‌راه وزارت صنعت، معدن و تجارت در توسعه و توانمندسازی بخش معدن و صنایع معدنی، برنامه‌های پیشنهادی خود را به منظور اجرا در ۴ سال آینده گردآوری کرده است.
به گفته امیر صباغ، مدیر برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ایمیدرو برای تحقق اهداف بخش معدن در برنامه ششم توسعه، نیازمند رشد سالانه ۱۵ درصد سرمایه‌گذاری هستیم. با توجه به رشد متوسط اقتصادی ۸ درصدی برنامه ششم، نیازمند ۲۵۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم در اقتصاد هستیم و هزینه تکمیل طرح‌های جامع، ۵۰ میلیارد دلار است. وی افزود: مجموع سرمایه‌گذاری برنامه ششم توسعه در زنجیره بخش معدن، ۱۵ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار است. برای تحقق اهداف بخش معدن، نیاز به ۲۰ تا ۲۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در طرح‌های توسعه و زیرساخت است.
اعطای تسهیلات در جهت رونق تولید
پرداخت تسهیلات به واحدهای صنعتی، از پیش نیازهای رونق تولید است. در همین زمینه دولت برای کمک به اکتشاف و فرآوری معادن کوچک، تسهیلات با نرخ ۴ درصد اعطا خواهد کرد.مهدی کرباسیان در نشست هم‌اندیشی پیش‌نویش نقشه راه معدن و صنایع معدنی گفت: از سال ۹۳ تاکنون ۲۵۰ هزار کیلومتر مربع اکتشاف معدنی صورت گرفته که ۶۳ هزار کیلومترمربع از این میزان در استان سیستان و بلوچستان است. وی اضافه کرد: شرکت‌های خارجی که به ایران می‌آیند بیشترین اولویت‌شان همکاری با ایران در حوزه معدن و صنایع معدنی است ضمن اینکه از ظرفیت‌های فراوان داخلی نیز برخورداریم و باید از این فرصت تاریخی استفاده کنیم.
تقویت تولید ملی و خوداتکایی
یکی از اهداف اصلی اقتصاد مقاومتی تکیه بر دستاوردهای تولید داخلی و تلاش برای خوداتکایی است. بر این اساس در ۶ ماه اول امسال بیش از ۴ میلیون و ۲۸۰ هزار تن کنسانتره خشک سنگ‌آهن در مجتمع معدنی چادرملو تولید شده است. هادی بشیر‌راد، رئیس دفتر بودجه و گزارش‌های شرکت معدنی و صنعتی چادرملو با اعلام این خبر گفت: طی این مدت، یک میلیون و۵۰۰ هزار تن گندله در مجتمع صنعتی چادرملو تولید شده که علاوه بر تامین واحدهای فولادی چادرملو به دیگر واحدهای فولادسازی کشور تحویل شده است. در کارخانه فولاد چادرملو که تولید آن از امسال آغاز شده بیش از ۱۰۰ هزارتن شمش فولاد خام تولید شده که بخشی از آن به کارخانه نورد فولاد سرمد ابرکوه انتقال یافته است. این شرکت امسال موفق شد با بهره‌برداری از دو واحد فولادی خود در اردکان و ابرکوه یزد، زنجیره تولید از استخراج سنگ‌آهن تا تولید محصولات فولادی را تکمیل و در تولیدات خود ارزش افزوده ایجاد کند.