رتبه ایران در ارزش صادرات کالا و خدمات بین ۲۰۰ کشور

ارزش صادرات کالا و خدمات ایران بین ۲۰۰ کشور، جایگاه ۴۷ را قبضه کرد

مونا مشهدی رجبی|صادرات نقش مهمی در رشد اقتصادی کشورها دارد و ایران هم از این قاعده مستثنی نیست؛ به همین دلیل است که بعد از روی کار آمدن دونالد ترامپ در آمریکا و آغاز جنگ تجاری، نگرانی در مورد آینده اقتصادی دنیا بیشتر شده است و شمار زیادی از اقتصاددانان در مورد خطراتی که این تنش می‌تواند در فضای تجاری و اقتصادی ایجاد کند هشدار داده‌اند. ایران یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان در دنیا است. در سال گذشته در میان ۲۰۰ کشور دنیا، ایران ازنظر ارزش صادرات کالا و خدمات جایگاه ۴۷ را به خود اختصاص داد و درصورتی‌که فشار تحریم‌ها کشور را از مسیر رشد صادرات متوقف نکند، احتمال این وجود دارد که در سال جاری جایگاه ۴۶ دنیا را از آن خود کند.

طبق گزارش worldexports و بر مبنای اطلاعات سال ۲۰۱۷ میلادی، ایران توانست ۶۲.۲ میلیارد دلار کالا از کشور صادر کند. در این سال ارزش صادرات کالاها و خدمات ایرانی در سال گذشته برابر با ۲۲.۵ درصد کل ارزش تولید ناخالص داخلی این کشور بود. با در نظر گرفتن این مسئله که جمعیت ایران ۸۲.۸ میلیون نفر است، درامد ایرانی از صادرات در هرسال تنها ۷۵۰ دلار امریکا است که رقم بسیار پایینی در مقایسه با کشورهای صنعتی است.

کالاهای صادراتی ایران

حال سؤال اصلی اینجاست که اصلی‌ترین کالاهای صادراتی ایران چیست و ایران از صادرات این محصولات چه درآمدی کسب کرده است.

آمار نشان می‌دهد در سال ۲۰۱۷ میلادی ده گروه از کالاها بیشترین درامد دلاری را برای ایران به همراه داشتند. اصلی‌ترین کالای صادراتی ایران سوخت‌های معدنی ازجمله نفت است که ایران از صادرات آن‌ها ۴۸.۷ میلیارد دلار درامد داشته است. این رقم معادل ۷۷.۹ درصد از کل صادرات ایران است. مواد پلاستیکی و قطعات پلاستیکی دومین بخش از درامدهای صادراتی ایران را به خود اختصاص دادند. در این سال ارزش صادرات ایران از بخش تولید مواد پلاستیکی در ایران برابر با ۳.۳ میلیارد نفر بود که این رقم معادل ۵.۳ درصد از کل درامد صادراتی ایران است.

سومین محصول صادراتی ایران سنگ‌های معدنی و خاکستر است که ایران توانسته است از این محل ۲.۲ میلیارد دلار درامد کسب کند. سهم درامد ایران از صادرات سنگ‌های معدنی و خاکستر معادل ۳.۵ درصد کل درامد صادراتی این کشور بود. ایران از صادرات مواد شیمیایی ارگانیک ۱.۸ میلیارد دلار، از صادرات آهن و فولاد ۱.۴ میلیارد دلار درامد کسب کرد درحالی‌که انواع میوه و خشکبار سازنده ششمین بخش از درامدهای صادراتی ایران هستند. ایران در سال ۲۰۱۷ میلادی ۹۳۴.۸ میلیون دلار از صادرات میوه و خشکبار درامد به دست آورد.

کودهای شیمیایی هفتمین کالای صادراتی ایران هستند و صادرات انواع نمک و سولفور و سنگ و سیمان درآمدی معادل ۵۶۱.۳ میلیون دلار برای ایران ایجاد کرد. مس نهمین کالای صادراتی ایران معرفی‌شده است و آلومینیوم در جایگاه دهم قرار دارد. نکته مهم این است که ده دسته از کالاهای صادراتی ذکرشده در بالا، درمجموع سازنده ۹۶.۴ درصد از کل درامد صادراتی این کشور هستند به همین دلیل مطالعه روند تغیر صادرات این کالاها می‌تواند تصویر درستی از وضعیت صادرات کشور در اختیار ما قرار دهد.

بالاترین نرخ رشد صادرات

در سال ۲۰۱۷ میلادی بالاترین نرخ رشد صادرات در ده دسته از کالاهای اصلی صادراتی ایران به صادرات سنگ معدن و خاکستر اختصاص داشته است. ارزش صادرات این دسته از محصولات ایرانی در سال ۲۰۱۷ میلادی دو برابر سال ۲۰۱۶ بود که دلیل اصلیان را می‌توان بازاریابی درست برای این محصولات در دنیا دانست.

در بازه یک‌ساله منتهی به سال ۲۰۱۷ میلادی ارزش صادرات آلومینیوم ایران ۲۴.۹ درصد رشد کرد این در حالی است که صادرات انواع میوه و خشکبار در ایران با کاهش ۵۸.۶ درصدی نسبت به سال ۲۰۱۶ میلادی روبرو شده است. در سال ۲۰۱۷ میلادی ارزش صادرات انواع مواد شیمیایی ارگانیک در ایران ۵۱.۳ درصد کاهش پیدا کرد و ارزش صادرات آهن و فولاد ایران با کاهش ۴۴.۷ درصدی روبرو شد.

مزایای صادراتی ایران چیست

در سال ۲۰۱۷ میلادی، ایران با مازاد تجاری ۱۱.۴ میلیارد دلاری روبرو شد. باوجوداینکه این مازاد صادرات یک مزیت بزرگ برای اقتصاد ایران محسوب می‌شود ولی ازآنجاکه میزان مازاد صادراتی کشور نسبت به سال قبل با کاهش ۷۱.۷ درصدی روبرو شده است، نشان‌دهنده یک بحران در فضای تجاری ایران است. در سال ۲۰۱۶ میلادی مازاد صادراتی ایران برابر با ۴۰.۴ میلیارد دلار بوده است.

دلیل افت مازاد صادراتی ایران را می‌توان کاهش درامد صادراتی ایران در سال ۲۰۱۷ نسبت به سال ۲۰۱۶ میلادی یا افزایش میزان واردات در سال گذشته دانست. حال سؤال این است که کدام دسته از کالاهای صادراتی ایران بالاترین مازاد صادراتی را برای کشور ایجاد کرده بودند یا به تعبیر بهتر خالص صادرات کدام دسته از کالاها بالاتر بوده است. خالص صادرات به معنای تفاوت ارزش صادرات کالاها با هزینه واردات همان کالاها به کشور است. آمار نشان می‌دهد بالاترین خالص صادرات در ایران به دسته سوخت‌های معدنی ازجمله نفت اختصاص داشته است.

در سال گذشته خالص صادرات این دسته از کالاها برابر با ۴۷.۹ میلیارد دلار بود که ۴۱۸.۹ درصد از کل صادرات این کشور را به خود اختصاص می‌داد.

دومین دسته از کالاهای صادراتی ایران که بالاترین خالص صادرات رادارند، انواع سنگ‌های معدنی و خاکستر است که خالص صادرات آن برابر با ۲.۱ میلیارد دلار اعلام‌شده است.

خالص صادرات این دسته از کالاها معادل ۱۸.۵ درصد از کل صادرات است. خالص صادرات ایران در محصولات پلاستیکی برابر با ۱.۵ میلیارد دلار و در مواد شیمیایی ارگانیک برابر با ۸۳۵.۸ میلیون دلار اعلام‌شده است. ایران در سال ۲۰۱۷ میلادی توانست خالص صادراتی معادل ۷۴۰.۹ میلیون دلار را در بخش صادرات میوه و خشکبار تجربه کند و نمک و سولفور و سنگ و سیمان در این رده‌بندی جایگاه بعد را داشت.

جالب اینجاست که در سال ۲۰۱۷ خالص صادرات روی در ایران برابر با ۲۹۵.۹ میلیون دلار بوده است و باوجوداینکه روی در دسته اصلی‌ترین کالاهای صادراتی ایران قرار ندارد ولی خالص صادرات بالایی دارد. مس در این رده‌بندی جایگاه نهم را دارد و دهمین کالایی که خالص صادرات آن چشمگیر است فرش است. در سال قبل خالص صادرات فرش برابر با ۱۰۸.۹ میلیون دلار بود.

مطالعات نشان می‌دهد خالص صادرات ایران در عرصه تجارت بین‌الملل بسیار مثبت است و بیشترین دلیلان را می‌توان مثبت بودن خالص صادرات سوخت‌های معدنی به‌خصوص نفت و فراورده‌های نفتی دانست. این آمار نشان می‌دهد که ایران قدرت رقابت بسیار بالایی در این بخش دارد.

روی دیگر سکه

اما در روی دیگر سکه کالاهای صادراتی قرار دارند که در سال قبل تراز تجاری انحا منفی بود یا خالص صادرات منفی را تجربه کرده بودند. خالص صادرات منفی یا خالص واردات نشان داد که ارزش صادرات این کالاها کمتر از هزینه واردات انحا بود و درصورتی‌که روی این بخش‌ها سرمایه‌گذاری شود، امکان تبدیل‌شدن به پتانسیل‌های بالای اقتصادی برای کشور را دارد.

اولین دسته از این کالاها انواع ماشین‌آلات می‌شود که انواع کامپیوترها را نیز در برمی‌گیرد. در سال قبل خالص واردات این دسته از کالاها برابر با ۸.۸ میلیارد دلار بود که نسبت به سال قبل ۲۵ درصد رشد داشته است. دومین دسته از این کالاها، انواع خودرو است که ارزش واردات انحا در سال قبل ۵.۹ میلیارد دلار بیش از ارزش صادرات آن بود و نکته مهم این است که طی یک سال موردمطالعه خالص واردات این دسته از کالاها ۹۹ درصد رشد کرده است. تجهیزات و ماشین‌آلات الکترونیکی سومین دسته از کالاهایی را تشکیل می‌دهد که بالاترین خالص واردات را دارد. در سال گذشته خالص واردات این کالاها برابر با ۴.۷ میلیارد دلار بود که ۱۱ درصد بیش از سال پیش از آن بوده است. در رده‌بندی کالاهایی که بالاترین ارزش وارداتی رادارند و در این گزارش به‌عنوان کالاهایی که سرمایه‌گذاری در صادرات انحا می‌تواند مزیت اقتصادی زیادی را نصیب ایران کند به انواع غلات می‌رسیم. غلات چهارمین جایگاه در این رده‌بندی را دارد و خالص واردات آن با ۱۵.۵ درصد کاهش نسبت به سال ۲۰۱۶، به مرز ۲.۴ میلیارد دلار رسید.

در جایگاه پنجم این فهرست داروها و تجهیزات چشم‌پزشکی و شیشه عینک قرار دارد و قطعات فولادی و آهنی هم ششمین دسته از این گروه است. در سال قبل خالص واردات انواع دارو در این کشور برابر با ۱.۲ میلیارد دلار بود که ۷.۸ درصد نسبت به سال قبل از آن کاهش داشت. به این معنا که واردات نسبت به سال ۲۰۱۶ میلادی کمتر شده است. دانه‌های روغنی در جایگاه هشتم این فهرست و انواع روغن‌ها و چربی‌های حیوانی و گیاهی در جایگاه نهم قراردارندو در انتهای فهرست هم انواع کاغذ و محصولات کاغذی قرارگرفته است.