مسئولیت‌های اجتماعی شرکت‌ها و سازمان‌ها و ارگان‌ها در عصر کنونی یک باور و اعتقاد اجتماعی است که در سرفصل‌های برندینگ قرار می‌گیرد. این موضوع در هر سازمانی به شکلی پیگیری می‌شود تا تعهد و باور سازمان‌ها را نشان دهد. در این خصوص بانک مهر ایران به‌عنوان یک بانک اجتماعی خود را معتقد و ملتزم به این موضوع دانسته و برای تامین نیاز بخش عمده‌ای از نیازهای جامعه هدف خود فعالیت‌های زیرساختی صورت داده است. مهمترین فعالیت در این بخش ارائه تسهیلات به افراد نیازمند جامعه است ؛ همان موضوعی که در موارد ضروری با وام‌های قرض‌الحسنه به اقشار خاص داده می‌شود . این اتفاق در حالی در بانک مهر ایران رخ می‌دهد که سایر بانکها در مقابل این درخواست، سپرده‌گذاری طولانی‌مدت و شرایط سخت را لحاظ می‌کنند و اقشار ضعیف جامعه را از این امکان بی‌بهره می‌گذارند.
در این بخش بانک مهر ایران طی تفاهم‌نامه‌های همکاری با نهادهای خاصی مانند کمیته امداد امام خمینی(ره) توانسته کاری را سامان دهد که به کاهش فقر و توانمندسازی افراد تحت پوشش این کمیته منجر شود و نقشی بزرگ برای این بانک در اشتغال‌زایی و افزایش درآمد اقشار ضعیف جامعه لحاظ شود. در همین راستا با عیسی امامی عضو هیات مدیره بانک مهر اقتصاد ایران به گفت‌وگویی صمیمانه نشسته‌ایم تا در خصوص قرض‌الحسنه و مزایای آن، تحلیل و بررسی کارشناسانه‌ای صورت بگیرد. این گفت‌وگو را می‌خوانید:
*بانکداری در ایران نوسان‌های فراوانی در دهه‌های اخیر داشته است اما آن جیزی که این روزها بسیار برجسته است، تأمین نیاز عموم مردم در وام‌های ضروری است. با توجه به اینکه توسعه فرهنگ قرض‌الحسنه یکی از ضروریات قانونی بانکداری اسلامی در این سالها بوده است، چه اقداماتی در راستای تحقق این هدف برداشته‌شده و بانک قرض‌الحسنه مهر ایران برای ایفای مسئولیت‌های اجتماعی خود چه در دستور کار دارد؟
مهمترین عامل توجه مردم به بانک و حساب‌های قرض‌الحسنه، بازگشت اعتماد عمومی است. این موضوع موجب اعتبار می‌شود و همین اعتبار اگر به شبکه بانکی بازگردد، می‌تواند گره‌گشای مشکلات بسیاری باشد.
برای تبیین نقش بانک قرض‌الحسنه مهر در همین ابتدا می‌خواهم به مثالی اشاره داشته باشم که به موضوع مسئولیت‌های اجتماعی ما اشاره دارد. ما بر اساس تفاهم‌نامه با کمیته امداد که جنبه حمایتی و تکلیفی بردوش این بانک داشت، طی سال گذشته بیش از 50 میلیارد تومان وام در بخش قرض‌الحسنه به متقاضیان در بخش اشتغال‌زایی ارائه دادیم. همین موضوع طبق اظهارات رئیس کمیته امداد، حدود 8هزار خانواده را از صف کمیته امداد برای دریافت تسهیلات خارج کرد و این حاکی از معنا و حرکت پر اثر قرض‌الحسنه است.
اما در خصوص فرهنگ قرض‌الحسنه باید به این نکته اشاره داشت که ابتدا باید فرهنگ‌سازی و آموزش را در دستور کار قرارداد. فاز نخست آن از آموزش‌وپرورش باید آغاز شود زیرا تا زمانی که نسل آینده کشور بر اساس مفاهیم اقتصادی و اسلامی آشنا نباشند، نمی‌توان تغییری را در جامعه ایجاد کرد.
نگاهی به شبکه بانکی ایران در این سالها می‌گوید که مردم تا ابتدای دهه 80 شمسی، نگاه مناسبی به فرهنگ قرض‌الحسنه داشتند اما بعدازاین ایام به‌تدریج این فرهنگ جای خود را به سپرده‌گذاری در بانکها و اخذ سود داد؟ این تغییر از کجا آمد؟
تغییر ذائقه مردمی به شرایط محیطی و حاکم بر جامعه بازمی‌گردد، شاهد بر این قضیه بوده‌ایم که در دوران پیروزی انقلاب و در طول مدت‌زمان دفاع مقدس، نظام بانکی کشور از سپرده‌های قرض‌الحسنه منتفع شد اما در دوران سازندگی الگویی برای اقتصاد اسلامی ارائه نشد و تنها سعی بر این بود که کشورهای توسعه‌یافته الگوی اقتصاد ما باشند اما تمام کپی‌برداری‌های ایران ناقص بود و تنها در حد یک رؤیا ادامه داشت اما در اصل کار، نظام بانکی کشور از سپرده‌های قرض‌الحسنه دور شده بود و به بهانه رشد اقتصادی، متاسفانه اقتصاد کشور روزانه فلک می‌شد و این اقتصاد به خاطر بی‌ثباتی و بی‌مسئولیتی هرروز در معرض شلاق‌های سخت قرار می‌گرفت.
ساختار غلط شبکه بانکی، تا چه حدی بر این موضوع تأثیرگذار بوده است؟
با تغییر نگرش مردمی به طبع فرهنگ اقتصادی نیز دستخوش تغییر می‌شود؛ امروز این تغییر به‌جای صف سرمایه‌گذاری به‌صف سپرده‌گذاری تبدیل‌شده و بانکها در مرداب تقویت نرخ و جلب رضایت مشتری به خاطر سودهای بانکی گرفتارشده‌اند.
چنین رویکردی، بانکها را وادار به سفته‌بازی و ورود به بنگاه‌داری کرده تا عملاً نظام بانکداری کشور به حوزه‌های غیر بانکی وارد شود و درنتیجه منابع آن‌ها در این حوزه‌ها حبس و غیرقابل‌بازگشت شود.
یکی از مهمترین ضعف‌های نظام اقتصادی عدم پایبندی به قوانینی است که خودمان آن‌ها را وضع کرده‌ایم، سیاست‌های ابلاغی اصل44، اقتصاد مقاومتی و … از نمونه قوانین اقتصادی هستند که برای اجرای آن الزامی را در اجرای آن لحاظ نکرده‌ایم.
چرا تجربه قرض‌الحسنه در ایران به سمت سپرده‌گذاری رفته است؟
سپرده‌های بانکی را می‌توان همچون آب‌نباتی شیرینی تشبیه کرد که دیگر نمی‌توان آن را از مردم گرفت چراکه بازپس‌گیری این آب‌نبات از مردم همچون تهدیدی از خالی شدن بانکها از سپرده‌های مردمی بوده و این به ضرر سیستم بانکی بوده که روزبه‌روز باعث افزایش چالش‌های بانکی می‌شود.
متاسفانه بانکها مردم را به سمت و سویی سوق داده‌اند که هزینه‌های تحمیلی را بر دوش مردم انداخته اما مردم تنها دل‌خوش به دریافت سود تسهیلات بانکی هستند.
دلیل عدم حرکت مردم به سمت سپرده‌های قرض‌الحسنه کاملاً مشخص است، زمانی که بزرگترین چالش دولت، درآمدزایی است، طبیعی است که ملت هم با این چالش دست‌وپنجه نرم کند ؛ زمانی که دولت ازلحاظ درآمدزایی با مشکل مواجه می‌شود ، روی به قاچاق سازمان‌یافته می‌آورد و حجم ریسک در فضای اقتصادی را افزایش می‌دهد.
درنتیجه، سیگنال‌های رویکرد مردمی بدین شکل می‌شود که مردم شرایط سخت‌تری را لمس کرده و دیگر باورمی کنند که اقتصاد به نفع آن‌ها درحرکت است و مردم تنها قدرت خرید و جیب خود را با تمام معیارهای اقتصادی مقایسه می‌کنند.
آیا می‌توان این‌طور برداشت کرد که فرهنگ و نگاه به قرض‌الحسنه با ساختار معیوب در اقتصاد خراب شد؟ آیا دیگر امکان بازسازی این رویه‌ها نیست؟
باوجود تمام فرازوفرودهای نظام بانکی، بانک قرض‌الحسنه مهر ایران تشکیل شد تا ضعف نبود چنین بانکی در نظام کلان اقتصادی کشور برطرف شود؛ درگذشته سیستم قرض‌الحسنه در دل بانک‌های تجاری بوده و زمانی که این بانکها به چالش برخورد می‌کردند نیازهایی خود را بر اساس ضرورت و بنا به اقتضا از طریق این نوع سپرده‌ها برطرف می‌کردند.
بر اساس همین دیدگاه نیز بعضاً در میز خطابه‌های اقتصادی اعلام به انحراف منابع بانکی مطرح می‌شد و حتی بحث وام به کارکنان بانکی با منابع مردمی بیان شد.
حال اگر بخواهیم به فعالیت شما در این حوزه اشاره داشته باشیم، بانک قرض‌الحسنه مهر ایران، چه محصولات قرض‌الحسنه را به مردم متقاضی تسهیلات ارائه می‌کند تا این مشکلان رفع و مسئولیت‌های محوله اجرایی شود؟
در حوزه ارائه تسهیلات رویکرد بانک بر اساس مسئولیت‌های اجتماعی و گروهی بوده و با گام برداشتن در این مسیر همواره سعی شده تا منابع به جهت‌گیری و کاملاً به‌صورت قانون‌مند به متقاضیان اعطا شود؛ از سوی دیگر این بانک باهدف کمک به امر حسنه قرض‌الحسنه به صندوق‌های قرض‌الحسنه مساجد و حتی صندوق‌های خانوادگی نیز ورود داشته تا با تجهیز منابع این صندوق‌ها کمک شایانی به متقاضیان داشته باشد.
بانک مهر ایرانیان طی چند سال گذشته در بین مردم چه مقدار مقبولیت داشته است؟
این بانک طی یک دهه، حدود 120 هزار میلیارد ریال منابع مردمی جذب کرده که حاکی از فرهنگ غنی دینی مردمی است بنابراین اگر ساختارهای اقتصادی تصحیح شود، اقتصاد کشور گنجایش راه‌اندازی چند بانک قرض‌الحسنه دیگر را دارد.
در بخش صندوق‌های خانوادگی، چگونه بانک می‌تواند راهگشا و حامی باشد؟
صندوق‌های مساجد و خانوادگی می‌توانند با عقد تفاهم‌نامه مابین بانک و صندوق داخلی خود، از مزایای سیستم قرض‌الحسنه این بانک بهره‌مند شوند؛ در ابتدا باید صورت‌جلسه‌ای از صندوق داخلی به شعبه مربوطه ارائه گردد و بر اساس آورده، می‌توان وام‌دهی را در چرخه بانکی انجام داد اما مزایای دستگاهی شدن این قرض‌الحسنه‌ها آن است که بانک نیز می‌تواند منابع بانکی خود را به این صندوق‌ها تزریق کرده تا منفعت بیشتری عاید مردم شود.
بنابراین دستگاهی شدن صندوق‌های قرض‌الحسنه کوچک زیر چتر حمایتی بانک قرض‌الحسنه مهر ایران یک فرصت طلایی بوده که مردم باگذشت زمانی پی به اهمیت این صندوق می‌برند .
آیا بانک مهر اقتصاد، جامعه هدفی برای خود تعریف کرده است؟
این بانک ازلحاظ جامعه هدف، محدودیتی را برای خود تعریف نکرده و تمامی بنگاه‌های اقتصادی و دستگاه‌های دولتی می‌توانند به‌صورت معرفی فردی تا سقف تسهیلات دریافتی بانک برابر 20 میلیون تومان از وام قرض‌الحسنه بهره‌مند شوند.
بر همین اساس می‌توان به این نکته نیز اشاره داشت که در سال گذشته تنها به یک دستگاه دولتی در کشور، به میزان 12 هزار فقره تسهیلات پرداخت شد و بانک مهر اقتصاد ایران هیچ محدودیتی را در این راستا قائل نشد.
بر اساس ارائه تسهیلات قرض‌الحسنه، چه طرح‌هایی در این قالب به متقاضیان ارائه می‌شود؟
بانک مهر اقتصاد ایران تنها در راستای فرهنگ قرض‌الحسنه اقدام به ارائه تسهیلات می‌کند بنابراین تنوع عقد را هم در همین قالب خواهد داشت؛ بنابراین بانک با تنوع بخشی به تسهیلات قرض‌الحسنه به سمت معرفی تسهیلات حمایتی گام برداشته تا برخی متقاضیان بتوانند از سقف تسهیلاتی بیشتری بهره‌مند شوند؛ برای مثال در تفاهم‌نامه حمایتی با ناجا مقرر شد که این دستگاه سپرده‌ای نزد بانک داشته باشد تا بانک، بعلاوه سپرده ناجا از سپرده‌های خود نیز در اعطای تسهیلات استفاده کند تا سقف تسهیلات به 40 میلیون تومان برسد.
یک سئوال کلیدی در خصوص فعالیت شما پیش می‌آید! منابع قرض‌الحسنه بر اساس کارمزدهای 0 تا 4 درصد ، چگونه باعث درآمدزایی شما می‌شود اما در بانک‌های دیگر این چنین نیست؟
نرخ تمام شده پول با نرخ صفر جمع زده می‌شود و اگر هزینه‌ای نیز وجود داشته باشد بر اساس کارمزد، این هزینه پوشش داده می‌شود ؛ هزینه‌های بانکی از طریق محمل‌های قانونی و اوراق مشارکت، کارمزدها و پوشش داده می‌شود.
نکته جالب آنجاست که این بانک با تمامی تنوع خدمت و قیمت تمام شده پول و کارمزد کاری که تاکنون داشته امروز دارای سود انباشته است و این سیستم بانک‌های بزرگ تجاری که حتی نماد آن‌ها باز نمی‌شود و حسابرسان نمی‌توانند، حساب‌های آن‌ها را جمع کنند را به چالش کشیده است.
باید اشاره کرد که همین سیستم قرض‌الحسنه که به‌عنوان موج بیداری بانکی نامیده می‌شود ، توانسته با نرخ‌های بسیار چایین استقبال 82درصدی را در سال گذشته رقم بزند.
متقاضیان تسهیلات قرض‌الحسنه چگونه می‌توانند درخواست وام را ارائه کنند؟
این بانک به‌عنوان نخستین بانکی در کشور مطرح است که از طریق آنلاین می‌توان اقدام به افتتاح حساب، درخواست تسهیلات، ارائه ضامن، پرداخت و دریافت تسهیلات کرد ، بنابراین آینده روشنی در بخش بانکداری الکترونیک منتظر اقدامات بانک مهر اقتصاد ایران است.
در مباحث تولیدی آیا سقف تسهیلات تغییر پیدا می‌کند ؟
در راستای حمایت از تولید، اگر افرادی متقاضی دریافت وام‌های کلان هستند باید بر اساس طرح و میزان افرادی که به اشتغال می‌گیرند از سوی بانک توجه ویژه‌ای می‌شود و اگر معیارهای بانکی در آن رعایت شده باشد حتی از 400 میلیون تومان و تسهیلات یک میلیارد تومانی نیز برای توجه به امر اشتغال‌زایی به متقاضیان می‌توان ارائه داد.
