بانک‌های ترکیه چه خدماتی به مشتریان خود ارائه می‌کنند
بانک‌های ایرانی زمین بازی خود را برای رقابت عوض کنند
بانکداری اختصاصی هم اکنون در اکثر کشورهای دنیا درحال اجراست
درحالی که بانکداری در بسیاری از کشورهای دنیا با تحولات زیادی همراه بوده است، در ایران هنوز این صنعت به عنوان یک صنعت صرفاً مالی به کار خود ادامه می‌دهد. از حدود 200 سال قبل کشورهایی مانند سوئیس و انگلیس «بانکداری اختصاصی» را در دستور کار خود قرار داده‌اند که در آن ارائه خدمات ویژه و اختصاصی به مشتریان هدف اصلی بانک‌هاست.
اما در ایران نظام بانکی همچنان با اتکا به روش‌های سنتی به رقابت می‌پردازند و در صدد جذب مشتری هستند. رقابتی که به صورت عمده در نرخ سود بانکی و سپس اعطای تسهیلات خلاصه می‌شود. رقابت بانکها برای جذب مشتری در دهه‌های گذشته در قالب پرداخت جوایزبه حساب‌های قرض الحسنه بود و در سال‌های اخیر که مردم رغبتی برای سپرده گذاری قرض الحسنه ندارند، بانکها تلاش می‌کنند با پیشنهاد نرخ‌های سود بالاتر نقدینگی را به سوی خود هدایت کنند. رقابتی نفسگیر که در مقطعی سود بانکی را به 30 درصد رساند درحالی که نرخ تورم نیمی از آن بود.
برای پایان دادن به این شرایط که نه تنها به نفع شبکه بانکی نیست بلکه اقتصاد ملی را نیز تهدید می‌کند، زمان آن رسیده است تا بانک‌های ایرانی زمین بازی خود را برای رقابت عوض کنند. زمینی که در آن دیگر نرخ سود حرف اول را نمی‌زند و رضایت مشتریان از خدماتی که بانک به آنها ارائه می‌دهد، سرنوشت ساز است.
در بانکداری اختصاصی که هم اکنون در اکثر کشورهای دنیا درحال اجراست و درکشور ما نیز توسط یکی از بانک‌های خصوصی آغاز شده است، بانک به سوپرمارکتی مالی برای مشتریان تبدیل می‌شود که در آن خدمات متنوع مالی از خرید و فروش سهام بورسی، اوراق قرضه و … و مشاوره‌های تخصصی ارائه می‌شود.
هرچند در بانکداری اختصاصی هدف اصلی بانکداران سپرده گذاران کلان و ثروتمندان است، اما اگر این الگو در کشورما در سطحی گسترده‌تر برای عموم سپرده گذاران اجرایی شود به طور قطع آثار مثبت بسیاری به همراه خواهد داشت. البته تجربه‌های موفقی درزمینه ارائه خدمات غیربانکی به مشتریان در بانک‌های خصوصی ایرانی از قبیل ارائه بیمه‌های عمر و درمان داشته‌ایم که یکی از نقاط متمایز سپرده گذاری دریان بانکها محسوب می‌شود.
حال مدتی است که بانک‌های ایرانی نیز برای تغییر روش‌های سنتی خود به تکاپو افتاده‌اند. حرکتی که هدف آن دستیابی به سوپرمارکت مالی است که در آن درکنار خدمات مرسوم بانکی تمام خدمات مالی از خرید و فروش سهام گرفته تا مشورت برای سرمایه گذاری به مشتریان ارائه می‌شود.
سوپر مارکت های مالی
«سوپرمارکت‌های مالی» که از حدود 40 سال پیش برای نخستین بار توسط سیتی گروپ در امریکا مطرح و اجرایی شد، پس از فراز و نشیب‌های گوناگون و با اندکی تغییر هم اکنون در بسیاری از بانک‌های دنیا دنبال می‌شود. درواقع در سوپرمارکت‌های مالی یکی از نقش‌های بانک‌های تجاری در ساختار مالی اقتصاد «فروش، توزیع و عاملیت خدمات مالی مانند بیمه، سهام و اوراق با درآمد ثابت، با ارائه مشاوره یا بدون مشاوره » است.
براساس تعاریف ارائه شده سوپر مارکت مالی شرکتی است که خدمات گسترده مالی را در زیر یک سقف ارائه می‌دهد. برای مثال برخی از مؤسسات مالی، خدمات بورس، اوراق با درآمد ثابت، بیمه و بعضاً مشاوره املاک را در کنار خدمات بانکی به مشتریان ارائه می‌کنند. برای مشتریان، مدیریت کردن تمامی دارایی‌ها با یک موسسه می‌تواند تبادلات مالی و برنامه ریزی را سهل‌تر و کاراتر کند، زیرا دیگر نیازی به انتقال دائم پول از یک مؤسسه به مؤسسه دیگر نیست. برای مؤسسات نیز این روابط فراگیر بین حوزه‌های مالی مختلف از تخصصی شدن در یک جنبه مالی، سودآورتر است. مؤسسات مالی از این جهت انگیزه تبدیل شدن به سوپر مارکت مالی را دارند که تمام گردش مالی کسب و کار مشتریان را از آن خود کنند.
طی سال‌های اخیر در ایران نیز گام‌هایی برای تبدیل شعب بانکها به سوپرمارکت‌های مالی برداشته شده که البته با تعریف بین المللی آن تفاوت دارد. درهمین راستا برخی از بانکها درکنار نگاه سودآوری اقدام به راه اندازی شرکت‌های بیمه، صرافی و کارگزاری در زیرمجموعه خود کرده‌اند.
یکی از نخستین تجربه‌ها در سال 1389 برای اتصال 1200 شعبه بانک مسکن به شرکت فرابورس ایران رخ داد. پس از پذیرش «اوراق حق تقدم استفاده از تسهیلات مسکن» در شرکت فرابورس ایران، شعب بانک مسکن در تعامل مستقیم با شرکت فرابورس و کارگزاری بورس قرار گرفتند. برای اولین بار در کشور، ارائه این گونه خدمات موجب تنوع بخشی به محصولات ارائه شده در بانک شده و منابع قابل توجهی را عاید بانکها کرد.
سال گذشته نیز یکی دیگر از بانک‌های بزرگ کشور از راه اندازی سوپرمارکت‌های مالی برای ارائه خدمات بانکی، بیمه‌ای و مشاوره سرمایه گذاری خبر داد.
هرچند تا رسیدن کامل به این هدف فاصله زیادی باقی مانده است، ولی تلاش برخی از بانکها برای ارائه خدمات گوناگونی که صرفاً بانکی نیست، نشان می‌دهد که آنها نیز ضرورت تغییر زمین بازی رقابت را درک کرده‌اند.
گام بلند بانک‌های ترکیه
در نزدیکی مرزهای ایران، بانک‌های ترکیه‌ای خدمات متنوعی را در قالب صندوق‌های سرمایه گذاری مشترک شامل اوراق بهادار داخلی و بین المللی، اوراق قرضه دولتی و سهام خارجی، صندوق‌های مبادلات ارزی، معاملات آتی، برگه‌های اختیار و دیگر خدمات از جمله ابزار مشتقه مبتنی بر کالاهای کشاورزی و فلزات گرانبها به مشتریان ارزنده خود ارائه می‌دهند.
آکبانک از اولین مؤسسات مالی در ترکیه بوده که بخش بانکداری ویژه را ایجاد کرده است، خدمات ویژه‌ای نیز نظیر مشاوره مالی به خانواده‌ها ارائه می‌کند.
بانک‌های ترکیه در مورد ترهین ملک، اجاره، تملک دارایی‌ها و حتی خرید قایق‌های تفریحی به مشتریان خود مشاوره می‌دهند. برای مثال “یاپی کردی” یکی از بانک‌های تجاری بزرگ، مشاوره در زمینه ایجاد و حفظ مجموعه‌های هنری و اطلاع رسانی در مورد فعالیتهای هنری را از طریق بخش ویژه فرهنگی بانک در دستور کار قرار داده است.
در زمینه اوراق بهادار بین المللی و ابزار مشتقه نیز بانک‌های ترکی و شرکت‌های مالی همکاری نزدیکی با بانک‌های خارجی، کارگزاران و تجار بین المللی داشته و محصولات تازه و بکری را وارد بازار کرده‌اند.
