شش دلیل برای افزایش قیمت دلار

دکتر پویا ناظران|

1⃣ تحریم: به ۲۲ اردیبهشت نزدیک می‌شیم، تلاش «ماکرون» و «مرکل» در واشنگتن ثمری نداشت، و اگه لغو تحریمهای بانک مرکزی تمدید نشه، دسترسی کشور به دلار کم می‌شه. از این حیث، بانک مرکزی، به درستی، عرضه دلار رو تقریبا متوقف کرده تا تکلیف وضعیت ارزی آینده معلوم بشه.

2⃣ بازار حواله دبی: در طول سالها بشدت به دبی برای جابجایی‌های ارزی متکی شده بودیم. منتها همراهی و همدلی امارات با عربستان، و عزم عربستان برای دشمنی با ایرانی، دسترسی ارزی کشور رو بیش از پیش مختل کرده.

3⃣ اسراییل: بامداد ۲۰ام فروردین، اسراییل به پایگاه T4 سوریه حمله کرد. ادعا می‌شه که در این حمله، ۴ افسر ایرانی شهید شدند. یکشنبه شب، ۹ام اردیبهشت، اسراییل به یک انبار مهمات در شمال سوریه حمله کرد که گفته میشه متعلق به ایران بوده و بتازگی ۲۰۰ موشک زمین به هوا به اون منتقل شده بود. شدت انفجار این انبار بحدی بوده که بعنوان یک زمین لرزه کوچک ثبت شد. این حمله ۱۶ تا ۳۸ نفر تلفات داشته و منابع آمریکایی گزارش کرده‌اند که دستکم ۱۱ ایرانی شهید شدند. افزایش ریسک درگیری نظامی، ریسک بازار رو افزایش می‌ده و طبیعتا موجب افزایش قیمت ارز می‌شه. دوشنبه ۱۰ام اردیبهشت، نتانیاهو تئاتری در مورد فعالیتهای هسته‌ای ایران برگزار کرد و از تعداد بسیاری کاغذ و لوح فشرده پرده برداری کرد. اگرچه از رییس سابق سیا و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گرفته تا کارشناسان مختلف بین‌المللی، همگی گفتند نتانیاهو هیچ حرف جدیدی نزد و فقط تاریخ دانسته رو بازگو کرد، منتها احتمالا اقدام نتانیاهو اثر روانی خودش رو بر ترامپ گذاشته. نگرانی بازار از موضع تهاجمی اسراییل، احتمالا بر ریسک‌پذیری معامله گران ارزی با ایران اثر گذاشته.

4⃣ قاچاق: از چند هفته پیش تا حالا، حمل و معامله اسکناس دلار با غیر از دولت قاچاق محسوب می‌شه. این ریسک حمل دلار رو، نسبت به یورو یا درهم، افزایش داده. همین ریسک، موجب افزایش قیمت دلار نسبت به یورو، درهم، و سکه شده.

5⃣ حجم ریال: در پنج سال گذشته، سیاست پولی و بانکی [غلط] دولت ۱۱ام و ۱۲ام، حجم ریال موجود در دست مردم رو بشدت افزایش داده. مجموع حسابهای بانکی همه ایرانیها در خرداد ۹۲ «نیم میلیون میلیارد تومن» بود، ولی تا پایان سال ۹۶ رسیده بود به «یک و نیم میلیون میلیارد تومن». یعنی سه برابر! از اون طرف، تولید اقتصادی تغییر معنی داری نکرده. علاوه بر اون، مجموع تورم آمریکا در این دوره زیر ۸٪ بوده. همه اینها رو که بذاریم کنار هم، سه برابر شدن قیمت دلار در بلندمدت نباید کسی رو متعجب کنه. این اتفاق بعد از خروج پول از حسابهای بلندمدت و انتقالشون به حسابهای جاری ملموس میشه. قیمت ارز در ابتدای دولت ۱۱ام حدود ۳۳۰۰ تومن بود.

6⃣ خروج سرمایه: با تثبیت قیمت دلار در طول دولت ۱۱ام، عملا همه ارزها نسبت به ریال ارزون شدند. منتها برای همه معلوم بود که ارزونی ارز مثل ارزونی‌های دهه ۷۰ و دهه ۸۰، گذراست. لذا بسیاری سرمایه خود رو تبدیل به دلار و سکه کردند. آغاز شدت گرفتن این رویه رو میشه در آمارهای سال ۹۵ دید. در سال ۹۶ روند تبدیل سرمایه به ارز و سکه بدتر شد. بخشی از ارز و سکه بطور فیزیکی از کشور خارج شد، و بخشی در پستوی منازل پنهان شد. فرقی نمی‌کنه؛ در هر دو حال، سرمایه از بخش مولد اقتصاد کشور خارج شده و این باعث رکود میشه. البته در بلندمدت، سرمایه‌ای که بصورت فیزیکی از مرز رد شده، احتمال بازگشت کمتری داره، اما سرمایه داخل مرز شاید باز به سرمایه مولد تبدیل بشه. لیکن همین دلار و سکه‌های داخل مرز هم، تا قیمت دلار واقعی نشه، به بخش مولد اقتصاد باز نخواهند گشت.
میگن برای سقوط یک هواپیما ۷ اشتباه مختلف باید رخ بده. سقوط ارزش پول یک کشور هم با یک یا دو اتفاق رخ نمی‌ده.

دستکم ۶ عامل دست به دست هم دادند تا وضعیت بازار ارز به این شرایط کنونی رسید؛ برخی از این عوامل علت داخلی دارند و برخی علت خارجی.