حمزه جلالی- تحلیلگر اقتصادی و مدرس دانشگاه
بانک جهانی در گزارش اخیر خود برآورد می‌کند که کشورهای اروپایی حوزه یورو بیشترین رکود اقتصادی را در امسال میلادی تجربه خواهند کرد. اقتصاد آنها بیش از ۹ درصد کوچک تر می‌شود. این نهاد مالی بین‌المللی پیش‌بینی می‌کند که اقتصاد امریکا در امسال در اثر این رکود، رشد اقتصادی منفی ٦،١ درصدی را تجربه خواهد کرد.
بر اساس این پیش‌بینی، اقتصاد چین، دومین افتصاد بزرگ جهان پس از امریکا وارد رکود نمی‌شود، ولی رشد اقتصادی این کشور در سال ۲۰۲۰ بسیار کم بوده و از یک درصد تجاوز نمی‌کند. اقتصاد چین در سال گذشته میلادی۲۰۱۹ یک رشد مثبت اقتصادی بیش از ۶ درصدی را تجربه کرده بود.
دیوید مالپاس، رئیس کل بانک جهانی رکود ناشی از همه گیری کرونا را” یک ضربه تخریب کننده” توصیف می‌کند که بر “پیکر اقتصاد جهانی” فرود آمده است.
۱) بانک جهانی بر فقدان بودجه کافی و ضعف سیستم ادارای در کشورهای فقیر و کمتر توسعه یافته برای کمک به مردم آسیب دیده کشور خودشان، از جمله پرداخت حقوق بیکاری تأکید می‌کند.
رکود اقتصادی کشورها روند سال‌ها پیشرفت برای دستیابی به اهداف توسعه را “معکوس می‌کند” و میلیونها نفر در جهان را دوباره در معرض “فقر شدید” قرار خواهد داد.
۲) صندوق بین‌المللی پول در یادداشتی بودجه در دسترس برای مقابله با کرونا را در سه گروه تقسیم کرد ۲-۱) کشورهای فقیر و کم در آمد جهان فقط ١،٤ درصد تولید ناخالص ملی خود را می‌توانند برای مقابله با همه گیری کرونا اختصاص دهند؛
۲-۲) کشورهای نوخاسته ٢،٨ درصد
۲-۳) کشورهای با اقتصاد پیشرفته معادل ٨،٦ درصد تولید ناخالص ملی خود را می‌توانند برای مقابله با کرونا بسیج کنند.کشورهای با اقتصاد پیشرفته با استقراض از بازارهای مالی می‌توانند نیازهای خود را تأمین نمایند، در صورتیکه ٤٠ درصد از کشورهای کم درآمد و نوخاسته جهان فاقد چنین ابزار مالی بوده و بدهی‌های بودجه‌ای آنان از سال ٢٠٠٧ هر ساله حداقل به میزان ٢٠ درصد افزایش می‌یابد و به همان نسبت قدرت خرید مردم در این کشورها کاهش خواهد یافت.
۳- جامعه جهانی برای احیای روند رشد و جلوگیری از سقوط مردم به ورطه فقر و بیکاری باید متحد شود.
۴- بانک جهانی پیش‌بینی می‌کند که در سال ۲۰۲۱ میلادی اقتصاد جهان با خروج از رکود یک رشد متوسط ٤،٢درصدی خواهد داشت. بانک جهانی همچنین پیش‌بینی می‌کند که در سال آینده میلادی همه کشورهای پیشرفته و نوخاسته روند رشد اقتصادی را باز خواهند یافت. به عنوان مثال، بانک جهانی رشد مثبت اقتصادی در حدود چهار درصدی را در سال ۲۰۲۱ برای امریکا پیش‌بینی می‌کند.
ب)رشد اقتصادی ایران در سال کرونا به چه صورتی می‌باشد؟
اقتصاد ایران که در سال گذشته طبق برآورد بانک جهانی ٨،٢درصد کوچک تر شد، امسال نیز یک رشد منفی ٥،٣درصدی را تجربه خواهد کرد. پیش از شیوع کرونا، بانک جهانی رشد اقتصادی ایران در امسال را صفر درصد پیش‌بینی کرده بود.
۱)با وجود شیوع کرونا و تعطیلی گسترده کسب و کارها در کنار سقوط قیمت نفت در بازارهای جهانی و اخلال در زنجیره تامین، از نظر بانک جهانی عملکرد اقتصادی سال ۲۰۲۱ ایران از سال ۲۰۲۰کمی بهتر باشد. بانک جهانی پیش‌بینی می‌کند که اقتصاد ایران در سال میلادی آینده (سال ۲۰۲۱ ) به سه سال رشد منفی متوالی خود خاتمه خواهد داد و یک رشد مثبت ۱،۲ درصدی را تجربه خواهد کرد،
۲)به گفته مرکز آمار ایران در تازه‌ترین گزارش خود نرخ تورم دوازده ماه منتهی به اردیبهشت ماه جاری در ایران را در حدود ٣٠ درصد اعلام کرده است. رئیس کل بانک مرکزی، برای مهار تورم و نگاه داشتن آن در محدوده ۲۰ تا ٢٤ درصد، هدف تورمی را تعریف و اعلام کرده است. بانک مرکزی نرخ هدف تورمی برای یک سال آینده را ۲۲ درصد تعیین کرده که می‌تواند ۲ واحد نوسان داشته باشد.
۳) نرخ تورم کالاهای شاخص: با محاسبه این نرخ که خیلی بیشتر از آنچیزی هست که مرکز آمار ایران و بانک مرکزی اعلام کرده اندمی باشد زیرا:
اولا)خیلی از کالاهایی که با ارز۴۲۰۰ تومانی وارد کشور شد به قیمت ارز نیمایی یا توسط سود جویان یا توسط خود دولت به بازار عرضه گردید و به عبارت دیگر کالاهای مرتبط با ارز(وارداتی) چیزی نزدیک به سه برابر و در نتیجه تورم واقعی چندین برابر آن چیزی خواهد بود که بانک مرکزی و مرکز آمار ایران اعلام کرده است و این تورم فشار زیادی را به اقشار آسیب پذیر وارد کرده است و رهبری در این خصوص در غالیب سخنرانیهاش در مورد تورم ناشی از کاهش ارزش پول ملی را تبیین فرمودند، و اینکه این تورم فشار زیادی بر مردم وارد کرده است.
ثانیا)افزایش مواد اولیه وارداتی و دستمزدها و انرژی که منجر به افزایش قیمتها و افزایش تورم شده است.
ثالثا) کالاها و موادی که ایران در تولید آنها خود کفا هست و به عبارت دیگر مزیت مطلق و یا نسبی دارد با صادرات معمول و مرسوم و یا غیر معمول منجر به کاهش عرضه در بازار و با عنایت به تقاضای ثابت(و یا افزایش تقاضا)منجر به افزایش قیمتها شده و خواهد شد.
رابعا)دولت با عرضه سهام شرکت‌های وابسته در بازار بورس و تجدید ارزیابی مجدد شرکت‌ها منجر به تغیبر در افزایش سهام شرکت‌ها شده و در نتیجه دولت با افزایش ارزش سهام کسری بودجه خود را تا حدودی تامین نمود، در حالیکه سرمایه‌گذاری در بورس یکی از اهدافش افزایش نقدینگی شرکت‌ها و در نتیجه افزایش تولید و نهایتا مازاد عرضه و کاهش تورم می‌باشد. و از طرف دیگر علی رغم اینکه با کاهش ارزش پول ملی دولت قسمت اعظمی از کسری بودجه خود را جبران کرده بود.
۴) با توجه به بحث کرونا غالب کشورها قسمتی از تولید ناخالص ملی خود را به اقشار و شرکت‌های آسیب دیده از کرونا اختصاص داده‌اند و قطعا ایران هم نباید از این قاعده مثتثنی باشد.
۵) بیشترین فشار اقتصادی در زمان کرونا: کارگران ساختمانی، کارگران فصلی، بازنشستگان و حقوق بگیرانی که زیر ۶میلیون تومان حقوق دریافت می‌کنند وارد خواهد شد.
ج) راه‌حل اقتصادی زمان کرونا در ایران: ۱)با عنایت به رعایت پروتکلهای کرونایی، آنرا به عنوان یک معضل و یک بیماری ناقل پذیرفته و تمام دستورالعمل‌ها را رعایت کنیم ۲)با پذیرفتن اصل کرونا، کلیه بنگاههای اقتصادی همانند دیگر کشورها باید فعالیت خود را آغاز کنند تا رشد منفی تولید به سمت مثبت گرایش یابد
۳) بنا به فرمایش رهبر معظم انقلاب اسلامی هر چه سریعتر دولت و بانک مرکزی مبادرت به تقویت پول ملی نماید و همانطور که غالب مراجع در خصوص کاهش ارزش پول ملی به منظور جبران کسری بودجه را خلاف شرع دانسته‌اند
۴) نرخ بهره بانکی جهت سرمایه‌گذاری در بخش مسکن و بخشهای مختلف اقتصادی مخصوصا گسترش تولید، افزایش صادرات و نهایتا کاهش تورم و رکود، کاهش یابد.
۵) بجای افزایش کالای نهایی کشاورزی حمایت از بخش کشاورزی به عنوان محور استقلال بیشتر شده و نهاده‌های کشاورزی از قبیل بذر، کود و سم با قیمت کم در اختیار کشاورز قرار گیرد تا بهای تمام شده محصول کشاورزی کاهش یافته و نهایتا افزایش قیمت محصولات کشاورزی را شاهد نباشیم تا در این راستا مجلس و دیگر نهادها ورود ننمایند.
۶)آب که در بخش کشاورزی از اهمیت خاصی برخوردار است به‌صورت بهینه مدیریت شده و روش نوین بهره‌برداری از آب همانند کشورهای پیشرفته با سرمایه‌گذاری دولت و یا با کمک بانک‌ها(ارائه تسهیلات کم بهره) به کشاورزان که این بخش از اهمیت حیاتی، مخصوصا در استانهایی که مقدار بارندگی در آنها کم می‌باشد، برخوردار است و همچنین استفاده کمتر از چاههای آب جهت کشاورزی مخصوصا شالی کاری و غیره
۷) با توجه به تجربیات به‌دست آمده در بخش کشاورزی در طی چندین سال، طرحهایی که قبل از کرونا در این بخش در کشور در حال اجرا، و فعال بوده و مراکز خدمات کشاورزی به عنوان پیشران و خط مقدم این بخش فعالیت میکردند کماکان ادامه داشته باشد.
۸)استفاده بهینه از معادن در جهت تولیدات ترکیبی نهایی و عدم صادرات معادن به‌صورت خام
۹)استفاده بهینه از ذخایر دریای عمان و خلیج‌فارس و دریای خزر و عدم واگذاری این دریاها به کشورهای دیگر جهت بهره‌برداری از ذخایر دریایی(ماهیان و غیره)
۱۰) در زمان کرونا با توجه به تعطیلی تقریبا تمام مراکز تفریحی و توریستی و مراکز اقامتی برنامه هایی برای فعال شدن این مراکز اندیشیده شود تا همه هتلها و مسافرخانه‌ها و رستورانها فعال گردند.
۱۱)مهمترین وظیفه دولت در مقابله با تحریم ها و فشار خارجی همانطور که در بالا توضیح داده شد نقش یک فشار شکن را ایفا نماید و فشارهای خارجی در درون را کنترل نماید تا فشار بر زندگی مردم کمتر وارد گردد
۱۲)نهایتا در زمان کرونا نباید تولید و خدمات و بطور کلی اقتصاد تعطیل گردد.
