موزه‌های غربی همواره برای بازگرداندن آن دسته از میراث فرهنگی که در طول دوران استعمار یا جنگ ربوده شده یا به یغما رفته‌اند، تحت فشار بوده‌اند. شبکه خبری سی ان ان در قالب یادداشتی که توسط یک فعال حقوق بشر، نویسنده، مجری و استاد دانشگاه نوشته شده، به این معضل پرداخته است.
به گزارش رتبه آنلاین از ایسنا، «جفری رابرتسون» در یادداشت خود آورده است:
با توجه به گزارشی که به دستور «امانوئل مارکرون» – رئیس جمهور فرانسه – تهیه شده است، دست کم ۹۰ درصد از آثار فرهنگی آفریقا هم‌اکنون در موزه‌های اروپایی نگهداری می‌شود. با این حال موزه بریتانیا از بازگرداندن نیمی از مرمرهای «پارتنون» به یونان خودداری می‌کند.
بر اساس قانون، یک سارق مجاز به نگهداری از آثاری که به سرقت برده نیست و این قانون برای آثاری که سال ها پیش به سرقت رفته‌اند نیز صدق می‌کند. در گذشته، بسیاری از آثار به ناحق از مناطقی استخراخ شدند که اکنون به عنوان مناطق مستقل شناخته می‌شوند. حالا مردم این مناطق و کشورها می‌خواهند این آثار به خانه خود یعنی جایی که ارزش آن‌ها بیش از هر مکان دیگری درک می‌شود، بازگردانده شوند.
موزه‌های بزرگی همچون موزه «متروپولیتن» نیویورک، موزه «گتی»، «لوور» و «موزه بریتانیا» از آثار ارزشمندی نگهداری می‌کنند که در جریان جنگ، سرقت یا غارت از مبدا اصلیشان خارج شده‌اند. با این حال این موزه‌ها نسبت به بازگرداندن این آثار با علم بر این که بسیاری از آن‌ها در دوره استعمار از کشورها غارت شده‌اند و با اینکه می‌دانند این حرکت در حال حاضر به عنوان جنایت علیه بشریت محسوب می‌شود، نسبت به بازگرداندن این آثار بی‌تفاوت هستند.
این موزه‌ها خود را برای نگهداری از آن‌چه آن را «غنائم جنگی» عنوان می‌کنند، محق می‌دانند؛ این درحالی است که این طرز فکر توسط قوانین بین‌المللی رد می‌شود.
«الگین» هرگز پولی برای خرید مرمرهای پارتنون به عثمانی‌های (عثمانی‌هایی که در آن زمان آتن را فتح کرده بودند) پیشنهاد نکرد، چراکه می‌دانست عثمانی‌ها هرگز این آثار را نمی‌فروشند بنابراین به مقامات محلی رشوه داد تا استخراج مرمرها از دیوارهای معبد را نادیده بگیرند.
حالا «موزه بریتانیا» به ناحق ادعا می‌کند «الگین» این آثار را به صورت قانونی به دست آورده و از بازگرداندن این آثار به موزه جدید «آکروپولیس»- جایی که نیمی دیگر از این مرمرها نگهداری می‌شوند و ارزش آن‌ها به بهترین نحو ممکن پاس داشته می‌شود، خودداری می‌کند.
در سال ۲۰۱۷، «ماکرون» اعلام کرد “میراث فرهنگی آفریقا بیش از این نباید در زندان موزه‌های اروپایی باقی بماند”. او روند بازگرداندن تعدادی از «برنزهای بنین» به نیجریه را که در جریان یورش ارتش بریتانیا در سال ۱۸۹۷ از این محل خارج شده بودند و سپس توسط فرانسه خریداری شده بودن، آغاز کرده است. با این حال موزه بریتانیا تعداد بیشتری از این برنزهای بنین را در مجموعه خودنگهداری می‌کند، اما مدیران این موزه حتی از نشستن بر پای میز مذاکره برای بازگرداندن شواهد یک تمدن پیشرفته قرن شانزدهمی آفریقایی ممانعت می‌کنند.
اوضاع در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن به همان وخامت است: این موزه اخیرا مجموعه‌ای از آثار غارت شده «جنگ مجدله» را به نمایش گذاشت.
کشورهایی که در گذشته اشغال شده‌اند یا مورد استعمار قرار گرفته‌اند اکنون خواستار استرداد آثار هنری و میراث فرهنگی‌شان هستند و بیانیه «امانوئل ماکرون» نیز این موضوع را برجسته‌تر کرده است. قوانین بازگرداندن اموالی که به ناحق به مالکیت کسی یا ارگانی در آمده‌اند در دادگاه‌های انگلستان، ایرلند و ایالات متحده به رسمیت شناخته شده است.
معاهده‌های بشردوستانه و بیانیه سازمان ملل درباره حقوق مردم بومی نیز از بازگرداندن این آثار حمایت می‌کند.
مطمئنا در این مورد استثناهایی نیز وجود دارد. محافظت از آثار باستانی ارزشمند در اولویت قرار دارد و قطعا بازگرداندن این آثار به کشورهایی که درگیر جنگ‌های داخلی هستند یا موزه‌هایی که به دلیل اداره شدن توسط مدیران فاسد یا نداشتن سیستم تهویه هوا مناسب خطر آسیب به آثار را به همراه دارند، کار مناسبی نیست.
نیاز است تا پیمان‌نامه بین‌المللی درباره شرایط بازگرداندن این آثار وضع شود یا دست کم مجموعه شرایط اخلاقی برای موزه‌هایی که درگیر استرداد آثار باستانی هستند تهیه شود.
************
چندی پیش نشریه گاردین گزارشی را منتشر کرد که طبق آن یک وکیل مدافع حقوق بشر از موزه بریتانیا به عنوان بزرگترین مجموعه‌دار آثار مسروقه یاد کرده بود.
