چابهار-خشکسالی بی‌سابقه بلوچستان مهمترین تهدید برای بیش از ۵۰۰ سر تمساح پوزه‌کوتاه تالابی(گاندو) است که این جانور را درخطر انقراض دریکی از زیستگاه‌های اصلی خود یعنی ایران قرار داده است.
به گزارش رتبه آنلاین از خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- سید امیرحسین عظیمی: سواحل مکران علاوه‌بر جذابیت‌های اقتصادی، دارای جذابیت‌های منحصربه‌فرد گردشگری و طبیعی نیز است؛ سواحل مکران و محدوده «کنارک» تا «گواتر» با بیش از ۲۰۰ جاذبه طبیعی و تاریخی به گواه طبیعت گردان و گردشگران یکی از بکرترین و منحصربه‌فردترین نقاط ایران برای گردشگری و کاوشگری است.
در محدوده سواحل مکران جانواران مختلفی زندگی می‌کنند که عمده‌ترین آن‌ها در منطقه حفاظت‌شده تمساح پوزه‌کوتاه تالابی یا به زبان محلی «گاندو» زندگی می‌کنند. محدوده حفاظت‌شده «گاندو» بیش از ۴۶۵ هزار هکتار است و بنا به سرشماری‌های محیط زیست علاوه‌بر ۵۰۰ سر تمساح «گاندو» در این محدوده گونه‌های مهم جانوری نظیر «خرس سیاه»، «کاراکال»، «جبیر»، «سنجاب»، «لاک‌پشت سبز»، «سارگپه» و عقاب زندگی می‌کنند.
خطر انقراض در کمین «گاندو» با فراگیر شدن خشکسالی در جنوب سیستان و بلوچستان
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست سیستان و بلوچستان می‌گوید: محدوده ۴۶۵ هزار هکتاری «گاندو» از سال ۱۳۴۹ به‌عنوان منطقه حفاظت‌شده اعلام‌شده است؛ این منطقه در محدوده شهرستان‌های چابهار و سرباز شامل رودخانه‌های «باهوکلات»، «سرباز»، «کاجو» و برکه‌های «پیر سهراب»، «آزادی»، «کلانی»، «درگس»، «گزمنزل»، «هوت کت» و سد «پیشین» است.
نیره پورملایی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، می‌افزاید: تمساح پوزه‌کوتاه تالابی یا به زبان بلوچی «گاندو» سال‌هاست در این منطقه زندگی می‌کند و با روستانشینان این منطقه اخت شده است؛ این تمساح با کمتر از ۳ هزار سر در دنیا عمدتاً در کشورهای جنوب شرق آسیا با خطر انقراض روبه‌روست.
وی تصریح می‌کند: بر اساس مطالعات، بررسی‌ها و سرشماری ما که سال گذشته به اتمام رسید، ۵۰۳ سر تمساح در منطقه حفاظت‌شده «گاندو» عمدتاً در کنار سد «پیشین» شهرستان «سرباز» زندگی می‌کنند که خشکسالی‌های بی‌سابقه سیستان و بلوچستان که امسال به اوج خود رسیده مهمترین تهدید برای این‌گونه نادر است.
خشکسالی‌های بی‌سابقه سیستان و بلوچستان که امسال به اوج خود رسیده مهمترین تهدید برای این‌گونه نادر استمدیرکل محیط‌زیست سیستان و بلوچستان تاکید می‌کند: با توجه به اوج رسیدن خشکسالی امسال در سیستان و بلوچستان؛ برنامه زنده گیری این تمساح از برکه‌ها و مناطق خشک و یا روبه خشک را به مناطق داری آب در دستور کار قرار دادیم.
پورملایی گفت: از ابتدای سال جاری تاکنون ۱۸ سر تمساح را به مناطق دارای آب و یا مراکز نگهداری و تیمار گاندو در بلوچستان منتقل کردیم، همچنین به‌صورت مرتب پیگیر حق آبه زیست‌محیطی این موجود نادر در برکه‌ها از سدهای بالادست مانند سد «پیشین» هستیم.
باقر کرد، معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار سیستان و بلوچستان نیز چندی پیش در نشست شورای محیط‌زیست سیستان و بلوچستان از لزوم تهیه اطلس جامع «گاندو» گفت و اظهار داشت: بسیاری از حواشی که در ارتباط با «گاندو» با آن روبرو هستیم مربوط به جابجایی و انتقال این جانور است که به دلایل مختلف از جمله کمبود آب، آسیب به محل زیست جانور و تولید مثل صورت می‌گیرد که این امکان نیز وجود دارد که در این جابجایی‌ها این جانور تلف شود.
وی افزود: برای حفاظت بهتر از «گاندو» و آگاهی بیشتر در مورد این‌گونه کمیاب و همچنین استفاده از ظرفیت سازمان‌های مردم‌نهاد برای حفاظت از این موجود باید اطلس ویژه گاندو تهیه شود تا برنامه صنعتی پرورش گاندو باهدف جذب گردشگر از دید اقتصادی بررسی شود و در صورت امکان نیز موردتوجه قرار گیرد.
بنا به اعلام سازمان حفاظت از محیط زیست، گاندو به‌عنوان تنها گونه حاضر از راسته تمساح‌ها در ایران و بزرگترین خزنده در ایران محسوب می‌شود. تمساح پوزه‌کوتاه تالابی در آخرین طبقه‌بندی اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) در سال ۲۰۱۷ جزء گروه آسیب‌پذیر (VU) طبقه‌بندی‌شده است و عمده‌ترین عامل تهدیدکننده آن خشکسالی، تخریب و تصرف زیستگاه‌ها است.
کمبود شدید نیرو در مناطق حفاظت‌شده «گاندو»
مدیر محیط‌زیست چابهار نیز می‌گوید: منطقه حفاظت‌شده «گاندو» علاوه بر تمساح نادر پوز کوتاه تالابی (گاندو) زیستگاه ۱۹۲ گونه پرنده، ۲۸ گونه پستاندار، ۷۱ گونه خزنده و ۱۵۰ گونه گیاهی است.
اشرف‌علی حسینی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر بابیان این‌که کمبود شدید نیرو و امکانات در مناطق حفاظت‌شده گاندو وجود دارد، می‌افزاید: در این منطقه ۴۶۵ هزار هکتاری دو پاسگاه محیط بانی و تنها ۲ محیط بان حضور دارند و این در حالی است که برای حفاظت ازاین‌گونه جانوری بر اساس استاندارها نیاز به حداقل ۱۲ نیرو، امکانات و تجهیزات به‌روز زنده گیری تمساح و همچنین تأمین خودروهای مناسب است.
حمله تمساح به کودک ۱۰ ساله
خطرخشکسالی برای تمساح پوزه کوتاه تالابی جدی است؛ همان‌طور که پیشتر گفته شد مردم سال‌هاست با این تمساح هم‌زیستی مسالمت آمیزی دارند و به‌نوعی در کنار هم زندگی می‌کنند، اما در سال‌های اخیر و با خشکسالی های پی‌درپی، گویا تمساح‌ها دیگر احساس هم‌زیستی نمی‌کنند.
تیرماه سال ۹۵ یک کودک ۱۰ ساله هنگامی که برای استفاده از آب برکه‌ای در روستای «کشاری» شهرستان سرباز در جنوب سیستان و بلوچستان و یکی از زیستگاه‌های تمساح رفت، طعمه تمساح شد و جان خود را از دست داد. این حادثه نشان داد تمساح با خشکسالی‌های پی‌درپی و سخت برای بقای خود می‌جنگند چراکه نمود چنین حادثه‌ای به گواه محلیان نادر بوده است.
خالد بادپا، عضو شورای «نو بندیان» بخش «دشتیاری» شهرستان چابهار که یکی از مناطق حفاظت‌شده «گاندو» است؛ می‌گوید: ساخت سدهای بالادست بر روی رودخانه «سرباز» و سد «پیشین» و رودخانه «کاجو» و سد «زیردان» خشکسالی‌های جنوب سیستان و بلوچستان را تشدید و بحرانی‌تر کرده است.
وی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، می‌افزاید: منطقه «دشتیاری» در سال‌های نه‌چندان دور زیستگاه مهمی برای حیات‌وحش منطقه و ایران بوده است؛ بی‌تدبیری و عدم استفاده صحیح از آب و نگهداری آب‌ها بلااستفاده در پشت سدها و بدون اجرای شبکه‌های پایین‌دست موجب نابودی اکوسیستم منطقه و انقراض گونه‌های جانوری شده است.
به گفته وی؛ ساخت سدهای غیراصولی انقراض «گاندو» را تسریع کرده است. خبرگزاری مهر به موضوع سدسازی غیراصولی و تبعات آن در گزارش‌هایی با عناوین سدسازی به‌جای شیرین‌سازی آب/ خشکسالی سیستان و بلوچستان تشدید شد و تعلل در اجرای شبکه‌های آب پایین‌دست سدها کار دست روستاییان داد به‌طور مفصل پرداخته است.
اما هرچه باشد؛ این روزها «گاندو» به‌خاطر تصمیمات غیر کارشناسی و یا قهر طبعیت درخطر انقراض است؛ درحالی‌که یک عزم جهانی برای حفاظت از تمساح پوزه‌کوتاه تالابی در حال اجراست می توان از ظرفیت جوامع بین‌المللی و زیست‌محیطی جهان برای تدبیر شرایط موجود استفاده کرد که متاسفانه مسئولان محیط زیست سیستان و بلوچستان فقط به چند ابراز نگرانی آن هم از پشت درهای بسته اتاق خود اکتفا کرده اند که امیدواریم مدیرکل محیط زیست استان هرچه زودتر این رویه خود را تغییر دهد تا بتوان پیش از آن که خیلی دیر شود برای مشکلات عدیده محیط زیستی استان از جمله موضوع تالاب بین المللی هامون و همچنین گاندو تدبیری اندیشیده شود.
