آمارها نشان می‌دهد در هفته گذشته اقبال سرمایه‌گذاران به بازار اوراق بدهی، باعث افزایش قیمت اوراق اخزا شده و در نتیجه نرخ این اوراق را به ۱۶ درصد کاهش داده است. این نرخ، بدون درنظر گرفتن ۲ استثنا، پایین‌ترین نرخ اوراق اخزا در ۲ ماه گذشته است و می‌تواند نشان دهنده حرکت آرام پول‌های هوشمند به سمت پارکینگ پول باشد. چنان‌که دیروز، در معاملات بازارسهام نیز حقوقی‌ها علاقه چندانی به خرید نشان ندادند و برای نخستین بار در ۶ روز کاری اخیر، میزان تغییر مالکیت از سهامداران حقوقی به حقیقی مثبت شد.
۲ استثنا
بررسی‌ها نشان می‌دهد روند طبیعی نرخ سود در بازار اوراق اخزا در طول ۲ ماه گذشته با دو شوک منفی مواجه شده است. نخستین بار در تاریخ ۲۵ مردادماه امسال نرخ اوراق اخزا به ۱۰ درصد کاهش یافت که این موضوع احتمالا ناشی از افزایش ورودی پول صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت، ناشی از اصرار نهاد ناظر به کاهش سهم سرمایه‌گذاری آنها در بازارسهام به حداکثر ۵ درصد بود.
در تاریخ ۱۲ شهریورماه جاری نیز پس از آنکه شاخص بورس، با وجود حمایت‌های حقوقی‌ها نتوانست روندی مثبت را ترسیم کند و در نتیجه سرمایه‌گذاران با بازاری سراسر منفی مواجه شدند؛ پول سرمایه‌گذاران حقیقی به سوی بازار اوراق بدهی، به‌ویژه اخزاها و همچنین صندوق‌های با درآمد ثابت هدایت شد، این عامل موجبات کاهش میانگین نرخ بازده تا سررسید اخزاها را تا سطح ۱۴ درصد فراهم کرد. به‌طوری‌که ارزش معاملات بازار اخزاها در این تاریخ به ۱۷۷ هزار میلیارد تومان رسید.
توضیح چند قاعده در بازار بدهی
طبق قاعده با توجه به اینکه نرخ اوراق اخزا معادل نرخ بهره بدون ریسک است، هر زمان که منحنی قیمت‌ها در بازار سهام نزولی و روند ریزش بورس ممتد می‌شود، سرمایه‌گذاران به خرید اوراق بدون ریسک در بازار بدهی اقبال نشان می‌دهند. برهمین مبنا، افزایش تقاضا برای اوراق اخزا، باعث افزایش قیمت این اوراق و در نتیجه کاهش نرخ بازده تا سررسید یعنی YTM آنها می‌شود. اما سوی دیگر، کاهش نرخ بهره بانکی و سود اوراق اخزا باعث افزایش جذابیت بازارسهام و نسبت قیمت به درآمد (P/ E) تحلیلی بورس می‌شود، این فرآیند چرخه‌ای طبیعی است و عموما سرمایه‌گذاران پس از کسب اطمینان از ادامه‌دار بودن روند صعودی قیمت سهام، پول خود را از بازار اوراق بدهی (اخزا) به سمت بازار سهام هدایت می‌کنند.
ارتباط اوراق اخزا و نرخ سود بانکی
به‌طور کلی نرخ اخزاها با نرخ سپرده بانکی و سیاست‌های پولی بانک مرکزی بسیار مرتبط است. هر تغییر و بخشنامه‌ای در نرخ سپرده بانکی باعث تغییر نرخ این اوراق می‌شود. ابلاغیه بانک مرکزی در ۲۴تیرماه، نرخ سود علی‌الحساب سپرده سرمایه‌گذاری با سررسید یک سال۱۶ درصد و سررسید ۲سال، ۱۸درصد تعیین کرده است. افزایش نرخ سپرده منجر به کاهش قیمت این اوراق خواهد شد. با توجه به بخشنامه‌هایی که اخیرا در زمینه سپرده بانکی داده شد و ثبات نداشتن رویه‌های آن، پیشنهاد بر نگهداری اوراق اخزا و کوپن‌دار با دیرش کمتر از یک سال است؛ زیرا هر چه سررسید طولانی‌تر باشد، از تغییرات نرخ بهره هم بیشتر تاثیر می‌گیرد (دیرش، میانگین موزون زمانی است که طول می‌کشد تا اصل مبلغ سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت، توسط جریان‌های نقد حاصل از این اوراق، بازگشت داده شود).
۳۰ اوراق اخزا
از ۳۰ اوراق اخزا موجود در بازار، ۱۱ اوراق دیرش کمتر از یک سال دارند، تعدادی از آنها عبارتند از: اخزا۶۲۴، اخزا۷۰۴، اخزا۷۰۳، اخزا ۷۲۰، اخزا۷۱۶، اخزا۸۰۴، اخزا ۸۰۵، اخزا۸۰۶ و اخزا ۷۱۳. ۱۴عدد از اخزاها، دیرش بین یک تا ۲سال، ۳عدد از اخزاها دیرش بین ۲تا۳ سال و در نهایت اخزا۸۲۰ و ۸۲۱، دیرش بیشتر از ۳سال دارند. عدد بزرگ‌تر دیرش به معنای تاثیر‌گذاری بیشتر نرخ بهره بر ارزش حال آن و در نتیجه ریسک بیشتر نرخ بهره محسوب می‌شود. درخصوص اوراق کوپن‌دار نیز هرچه نرخ کوپن بیشتر باشد، دیرش کمتر و ریسک نرخ بهره کمتری دارد. از اوراق کوپن‌دار موجود در بازار، می‌توان به اشاد، اراد و اجاد اشاره کرد. در عین حال سیاست‌گذاری‌ها و نوسانات قیمت سهام دیگر ابزار‌های مالی را تحت تاثیر قرار داده است.
اوراق اخزا و صندوق‌ها
با بررسی داده‌های موجود در سایت‌های فیپیران و کدال صندوق‌های درآمد ثابت، باتوجه به اینکه این نوع صندوق‌ها حداقل ۷۵ درصد از منابع خود را در اوراق بهادار با درآمد ثابت، سپرده و گواهی سپرده سرمایه‌گذاری می‌کنند، صندوق‌های درآمد ثابتی که بیشترین بخش از منابع خود را در اوراق با دیرش بیشتر از یک سال سرمایه‌گذاری کرده بودند و حجم سپرده و گواهی سپرده کمی داشتند (کمتر از ۱۰ درصد از منابع صندوق)، با نوسانات نرخ سپرده و اخزاها، بیشترین تغییرات در خالص ارزش دارایی یا NAV و همچنین کمترین میزان بازده را در تیرماه داشته‌اند. اما صندوق‌هایی که بخش بیشتری از منابع خود را در سپرده و گواهی سپرده بانکی سرمایه‌گذاری کرده بودند، توانستند از نوسانات نرخ اوراق اخزا بیشتر در امان باشند و در تیرماه بازده بهتری را کسب کنند. بعضی از این صندوق‌های درآمد ثابت در سال ۱۳۹۹، با توجه به مبلغ بالای سپرده‌ای که داشتند (بیشتر از ۵۰ میلیارد تومان)، توانسته بودند که سپرده بلندمدت خود را با نرخ ۱۸تا ۲۰ درصد باز کنند که در گزارش‌های کدال آنها این قضیه مشهود است. این موضوع، باعث برتری صندوق‌های درآمد ثابت با سرمایه زیاد نسبت به صندوق‌های درآمد ثابت با سرمایه اندک می‌شود.
