افشا کردن رفتارهای غیراخلاقی و غیرقانونی یکی از ابزارهای اصلی برای مهار کلاه‌برداری‌ها است و این ابزار نظارتی در اختیار شرکت‌های حسابداری قرار دارد. در این خصوص؛ پژوهشگران عوامل موثر بر افشاگری حسابداران را بررسی کردند.
به گزارش رتبه آنلاین نتایج یک مطالعه بر روی حدود ۴۰۰ نفر از حسابداران شهر شیراز نشان داد که «نداشتن تعهد» و «ترس از خسارت‌های مالی و اعتباری» باعث انجام عمل غیر اخلاقی و چشم‌پوشی از افشاگری و گزارش جرم دیگران می‌شود.
حسابداری شغلی است که در آن گزارش‌های مالی و صورت‌های حسابداری جمع‌آوری، طبقه‌بندی ، ثبت و خلاصه می‌شود. حسابدار اطلاعات مالی را ثبت می‌کند و پس از تهیه گزارشات مالی، آن را به مدیریت شرکت یا مراجع قانونی ارائه می‌کند.
گسترش روز افزون جرایم مالی نظیر پول‌شویی، اختلاس، کلاه به کلاه کردن، حساب‌سازی و غیره موجب شده جامعه حساسیت بیشتری نسبت به دنیای حسابداری نشان دهد. یکی از رایج‌ترین شیوه‌های جرایم مالی در دهه‌های اخیر پول‌شویی و کثیف‌سازی پول بوده و سندسازی و اختلاس مالی که یکی از مراحل آن است، بیشتر در حوزه کارکرد حسابداری قرار می‌گیرد. به همین دلیل تعیین موقعیت و کاربرد دانش حسابداری و جایگاه حسابداران به عنوان یک جزء تعیین‌کننده جرائم مالی ضروری به نظر می‌رسد.
افشاگری یک مکانیسم نظارتی مهم در شرکت‌های حسابداری است. افشاگران فعالیت‌های غیراخلاقی، افرادی هستند که هرگونه عمل غیراخلاقی یا تقلب و خطا در سازمان خود را دنبال می‌کنند تا هر آنچه را که باعث تهدید و سوءاستفاده از منافع عمومی می‌شود، آشکار سازند.
به توجه به اهمیت حسابداران در افشای تخلفات و جرائم مالی، دکتر الهه برزگر و مریم فیروزی؛ پژوهشگران گروه حسابداری دانشگاه آزاد اسلامی شیراز، در پژوهشی عواملی که بر افشاگری حسابداران تاثیرگذار هستند را مورد بررسی قرار دادند.
این پژوهش به صورت پرسش‌نامه و بر روی ۳۸۴ نفر از حسابداران شهر شیراز در بخش عمومی انجام شد و داده‌های به دست آمده از پرسش‌نامه، مورد بررسی آماری قرار گرفت.
یافته‌های این پژوهش نشان داد که تعهد داشتن فرد به سازمان، از انجام عمل غیر اخلاقی جلوگیری می‌کند و سبب می‌شود تخلفات دیگران را نیز گزارش کند. تعهد سازمانی باعث می‌شود فرد در سازمان باقی بماند و برای رسیدن به اهداف سازمان تلاش کند و حتی ایثارگری نشان دهد.
به علاوه؛ ترس از خسارت‌های مالی و اعتباری باعث می‌شود افراد از افشاگری و گزارش جرم دیگر کارکنان چشم‌پوشی کنند. هزینه، محدودیت‌هایی برای شاکی ایجاد می‌کند که باعث افشا نکردن جرم مرتکب شده توسط همکار نزدیک می‌شود.
همچنین موقعیت‌هایی که باعث فشار و محدودیت برای افراد یک سازمان می‌شود، باعث افشاگری فرد کلاه‌بردار می‌شود اما در ایران به دلیل اینکه کانالی رسمی برای گزارش مستقیم جرم وجود ندارد، افراد در قبال افشای تخلفات احساس مسئولیت نمی‌کنند. بنابراین بسیاری از اعمال غیراخلاقی و جرم‌ها، بدون انتشار و اعلام انجام می‌شود و باعث مشکلات بسیاری برای سازمان می‌شوند.
به گفته‌ی دکتر برزگر و همکارش، این پژوهش با محدودیت‌هایی همچون «عدم همکاری حسابداران هنگام پاسخگویی به سؤالات به صورت کامل، صادق نبودن و محافظه‌کاری در پاسخگویی و همچنین دخیل کردن امیال شخصی» روبه‌رو بود.
با توجه به نتایج به دست آمده، پژوهشگران این تحقیق پیشنهاد می‌کنند: «سازمان‌ها با استفاده از مجازات مادی و اعتباری، باعث تشویق حسابداران به افشاگری شوند». نتایج این پژوهش در آخرین شماره فصل‌نامه «اخلاق در علوم و فناوری» به چاپ رسیده است.
