مدیر پایگاه شهر تاریخی بلقیس اسفراین در خراسان شمالی گفت: کاوش های جدید در دو بخش، داخل ارگ و شارستان این پایگاه با هدف شناخت ساختار شهر و تکمیل کاوش های فصول پیشین، آغاز شد.
به گزارش رتبه آنلاین از ایرنا، علیرضا نجفی با اعلام این خبر افزود: هدف از کاوش در داخل ارگ، شناخت و آگاهی از ساختار معماری داخلی ارگ و فضاهای موجود در آن، ایجاد فضای سایت موزه برای بازدیدکنندگان و همچنین فراهم کردن بستری برای حفاظت و مرمت اضطراری و تکمیلی در داخل ارگ است.
او توضیح داد: کاوش در محدوده شارستان نیز با تاکید بر تپه منار و با هدف مشخص کردن کاربری و تکمیل ساختار احتمالی مسجد- مدرسه که بخش هایی از آن در فصول گذشته با کاوش های باستان‌شناختی نمایان شده بود، انجام می شود.
نجفی وسعت این شهر را بیش از 200 هکتار و متشکل از سه بخش ارگ، شارستان و ربض اعلام کرد و افزود: براساس اسناد تاریخی این شهر در قبل از اسلام آباد و شکوفا بوده و در سال 31 هجری توسط مسلمانان فتح شده است.
** قدیمی ترین استقرار در بلقیس
مدیر پایگاه شهر تاریخی بلقیس اسفراین با استناد به یافته های باستان‌شناختی و اشارات متون تاریخی گفت: قدیمی ترین استقرار در این شهر تاریخی که تاکنون شناسایی شده مربوط به اواخردوره ساسانی – صدر اسلام است و زندگی در آن تا پایان دوره صفوی به طور مداوم جریان داشته است.
به گفته این باستان‌شناس، این شهر در اواخر دوران طهماسب دوم و ابتدای حکومت نادر یعنی در سال 1131 هجری قمری توسط افاغنه کاملاً ویران و تخریب شده، به نحوی که جایگاه پیشین خود را از دست داده است و از این زمان، کم کم نام افسانه ای بلقیس بر روی خرابه های شهر قدیمی اسفراین گذاشته شد.
وی یادآور شد: نخستین فعالیت های باستان‌شناسی به صورت علمی در این مجموعه از سال 1386 آغاز شده و هر ساله به صورت مستمر ادامه داشته است.
** آثار کشف شده در داخل ارگ
نجفی گفت: در فصل هشتم کاوش های باستان‌شناختی که در دو بخش ارگ و شارستان صورت گرفت، در داخل ارگ بقایایی از یک ساختار آجری با ملات و اندود ساروج کشف شد که احتمالاً بقایای یک حمام قرون 8-7 هجری قمری است که پس از تخریب برای ذخیره آب به صورت حوض تغییر کاربری داده شده است.
او از دیگر ساختارهای کشف شده از این کاوش ها در داخل ارگ به سیستم انتقال آب، خانه های مسکونی با ساختار پی سنگی، دیوارهای خشتی وحیاط سنگ فرش اشاره کرد.
وی گفت: بخش دیگرکاوش ها که در شارستان در بخش معروف به تپه منار صورت گرفت منجر به کشف تعدادی رواق با مصالح آجر و گچ در پیرامون حیاط مرکزی شد که احتمالاً بقایای مسجد – مدرسه دوره سلجوقی است.
به گفته این باستان‌شناس پیش تر بخشی از ساختار این بنا شامل ایوان، راهرو مزین به گچبری و بقایایی از یک ورودی با آجرفرش طی کاوش های باستان‌شناسی کشف شده بود.
او با اشاره به انجام این کاوش به همت پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی بلقیس اسفراین و به سرپرستی «احمد نیک گفتار» گفت: مجوز فصل نهم کاوش باستان شناسی محوطه بلقیس اسفراین توسط ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری صادر شده است.
شهر کهن اسفراین معروف به شهر بلقیس به عنوان دومین بنای عظیم خشتی و گلی ایران پس از ارگ بم است که در فاصله سه کیلومتری جنوب غربی شهر کنونی اسفراین قرار دارد.
برای دیدن این بنای تاریخی با ارزش در خراسان شمالی می توان از مسیرهای ارتباطی سبزوار – اسفراین، بجنورد – اسفراین و میامی- گرمه – جاجرم – اسفراین سفر کرد.
شهر کهن اسفراین معروف به شهر بلقیس در گستره 180 هکتار قرار دارد که از لحاظ قدمت به استناد متون تاریخی، قبل از اسلام شکوفا بوده و در سال 31 هجری توسط مسلمانان فتح شده است.
طبق یافته های باستان شناسی، قدیمی ترین آثار استقرار در این شهر به اواخر دوره ساسانی مربوط می شود و زندگی در آن تا پایان دوره صفویه ادامه داشته است.
معماری این شهر به شیوه معماری دوره ساسانی است و مورخان و جغرافی دانان، بنیانگذار این شهر را اسفندیار پسر گرشاسب نامیده اند.
مجموعه تاریخی بلقیس شامل ارگ و خندق پیرامون آن، شارستان، ویرانه های معروف به تپه منار (مسجد جامع)، مقبره شیخ آذری، قسمت صنعتی شهر، آب انبار، کاروان سرا، مجموعه معروف به یخدان ها و یک گورستان وسیع در نزدیکی دروازه شرقی آن است.
رونق بازدید مسافران و گردشگران از این بنای تاریخی با سفر رهبر معظم انقلاب در مهرماه سال 91 به اسفراین و اشاره به اهمیت و قابلیت این اثر تاریخی در سخنرانی معظم له افزایش یافت و انعکاس بیانات ایشان در رسانه ها باعث شد افراد زیادی از اقصی نقاط کشور و نیز گردشگران خارجی روانه اسفراین شوند و طی سالهای اخیر با استقبال خوب گردشگران مواجه شده است به طوری که این بنای عظیم تاریخی و گردشگری پر بازدید ترین اثر تاریخی و گردشگری استان خراسان شمالی در سال های 94و 95بوده است .
مجموعه شهر تاریخی بلقیس دومین بنای عظیم خشتی و گلی ایران پس از ارگ بم است که به شماره4497 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است و با توجه به اهمیت و غنای تاریخی آن در سال 1388 به عنوان پایگاه میراث فرهنگی مصوب و فعالیت مطالعاتی، مرمتی و باستان شناسی آن آغاز شد.
شهرستان 127 هزار نفری اسفراین در 60کیلومتری جنوب شرقی بجنورد مرکز خراسان شمالی قرار دارد.
منبع: پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری
