اوج‌گیری بازار مصرف داخلی و صادراتی سیمان طی سال‌های گذشته نویدبخش آینده‌ای مناسب در این بازار بود، اما شرایط رکودی و کاهش سطح تقاضا، تمامی پیش‌بینی‌ها از این بازار را به حاشیه برد.
بر اساس آمارهای گمرکیسیمان سفید طی سال 2015 و 2016 به ترتیب شاهد واردات 0.09 و 0.035 میلیون دلاری بود. بخش سیمان خاکستری نیز در این سال ها واردات بالغ بر 5.1 و 4.2 میلیون دلاری را تجربه کرد.
بر پایه این گزارش، صادرات سیمان ایران در سال 2016 به نسبت سال گذشته آن، از لحاظ ارزشی با سقوطی عجیب مواجه شد و شاید واژه «کمر صادرات شکست» برای این سقوط، وصف مناسبی باشد. صادرات سیمان سفید در سال 2015 رقمی بالغ بر 5.7 میلیون دلار بود که در سال 2016 به رقم 2.2 میلیون دلار رسید.
همچنین سیمان خاکستری در سال 2016، آمار 0.04 میلیون دلاری را از خود به ثبت رسانده اما این آمار نیز در مقایسه با سال گذشته با کاهش روبه‌رو بوده زیرا در سال 2015 آمار صادراتی ایران در این بخش نزدیک به 0.2 میلیون دلار بوده است.
طبق آمارهای ارائه شده، ظرفیت سیمان ایرانی طی سال‌های 83 تا 95، با رشد قابل توجه و بالای 150 درصدی روبه شد و آمار تولید نیز از 32.5 میلیون تن به 83.5 میلیون تن رسید؛ لازم به ذکر است که شرکت‌های تولیدی ایران در بین یک‌صد شرکت برتر این صنعت رتبه‌های مابین 60 تا 75 را به خود اختصاص داده‌اند.
بر همین اساس در سند چشم‌انداز، محصولات کانی غیرفلزی که در بین دوازده اولویت نخست، به‌عنوان اولویت سوم و تحت محوریت «سیمان و کاشی سرامیک» شناخته شده باید هم‌راستا با افزایش جهانی مصرف سیمان به ظرفیت تولید سالانه 120 میلیون تن رسیده تا جایگاه برتری را در زمینه صادرات و تولید داشته باشد.
لازم به ذکر است که چین به‌عنوان بزرگترین تولیدکننده این بخش در سال‌های اخیر سهمی نزدیک به 60درصد از کل تولید سیمان جهان در 5سال گذشته را به خود اختصاص داده و ایران با تولید 65میلیون تن سیمان در سال 2015 میلادی نیز 1.6درصد از کل تولیدات جهان را به خود اختصاص داده و در رتبه هفتم جدول قرار گرفته است.
از سوی دیگر در بخش صادرات سیمان سفید ایران، این کالا به بیش از 30 کشور دنیا صادر می‌شود که بازه صادراتی آن به کشورهای آسیای میانه، استرالیا، آفریقای جنوبی و حتی به بلژیک نیز می رسد و همچنین در حوزه سیمان خاکستری نیز 16 کشور جزو واردکنندگان این کالای ایرانی بوده‌اند.
صادرات، نبود تقاضای داخلی را جبران می‌کند
سیدمحمد اتابک عضو هیات نمایندگان اتاق تهران و رئیس هیات مدیره انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان درخصوص وضعیت سیمان کشور گفت: شرکت‌های سیمانی مشکلی در بخش تولید ندارند اما چالش اصلی در بخش میزان تقاضا در بازار است.
وی ادامه داد: تحریک تقاضا در بازارهای داخلی وظیفه دولت است، اما برنامه‌های ارائه شده از سوی مسئولین بیشتر شبیه مُسکن بوده تا درمان زخم رکود و تقاضا در بازار؛ در این بین ارائه وام‌های مختلف نیز هیچ کمکی به افزایش میل تقاضا در بازار مسکن نکرد زیرا در کنار وام‌های جدید برای ساخت‌وساز، مالیات بالایی در نظر گرفته شد که عملا باعث پا پس کشیدن تولیدکنندگان از شرایط این نوع تسهیلات شد.
اتابک صادرات را دوای دردی در مقابل نبود تقاضای داخلی دانست و تاکید کرد: صادرات سیمان ایران به دیگر کشورهای منطقه می‌تواند شرایط بهتری را تجربه کند؛ اگر تعرفه‌های صادراتی مورد بازبینی قرار گیرند. دولت «دستگاه دیپلماسی و وزارت‌خانه‌های اقتصادی» باید برای رفع مشکلات صادراتی از قبیل تعرفه‌ها، استاندارد و رایزنی‌های بین سران دو کشور برای تمامی محصولات صادراتی کشور تلاش کنند تا نبود تقاضا در بازار داخلی را از این طریق جبران کنند.
عراق چرخ صادرات را فعال می‌کند؟
مرتضی لطفی نایب رئیس انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان کشور، در ارزیابی وضعیت سیمان در سال‌جاری گفت: طبق آمار 5ماهه ابتدای سال، تقاضا و مصرف سیمان کشور نسبت به دوره مشابه با رشد 4درصدی همراه بوده که ناشی از جنب‌وجوش مقطعی در بازار ساخت‌وساز بوده اما رکود کماکان سایه سنگینی بر این بازار دارد و فعلا اجازه مثبت شدن آمارهای صنعت سیمان را نمی‌دهد.
وی با اشاره به اینکه صنعت سیمان باید توسط انجمن صنفی مدیریت شود نه دولت، افزود: تصدی‌گری دولت، تاثیرات منفی را بر هر بازاری از خود برجای می‌گذارد و بازار سیمان نیز از این قضیه مستثنی نبوده بنابراین باید تصمیم‌گیری‌های این صنعت از سوی ستاد اقتصادمقاومتی به انجمن صفی کارفرمایان صنعت سیمان واگذار شود تا بازار به‌صورت جدی تحت نظارت قرار بگیرد.
لطفی، تجربه صادراتی به بازار عراق را امیدبخش دانست و تصریح کرد: بازار عراق برای صادرکنندگان ایرانی، یادآور روزهای خوبی است زیرا در سال‌های گذشته این کشور به عنوان مهمترین خریدار سیمان ایران مطرح بود و امیدواریم با رفع مشکلات امنیتی در عراق، صادرات سیمان ایرانی برای اجرای پروژه‌های عمرانی این کشور تقویت شود.
وی به افزایش بودجه عمرانی در کشورمان نیز اشاره کرد و گفت: با افزایش 20درصدی بودجه عمرانی، می‌توان شاهد تحول در استفاده از مواد اولیه در بخش زیرساخت‌ها بود و به موازات آن، مصرف سیمان در داخل نیز افزایش پیدا می‌کند. اما اگر باردیگر این بودجه عمرانی به پرداخت بدهی‌ها اختصاص داده شود، وضعیت این صنعت در داخل کشور مشخص نیست.
هدف‌گذاری برای تامین بازار روسیه، حکم برد برای صادرکنندگان دارد
امیرحسین کاوه دبیر سندیکای تولیدکنندگان لوله و پروفیل فولادی ایران و عضو کمیسیون صنایع اتاق ایران نیز بازار مصرفی روسیه را بازاری بکر برای آینده صنعت سیمان دانست و گفت: روسیه به‌عنوان هفتمین واردکننده سیمان در جهان با افزایش درخواست مصرف مواجه شده و شرکت‌های تولیدکننده ایرانی می‌تواند تاثیرگذاری و پتانسیل خود را در تامین این بازار نشان دهند؛ تجربه افزایش تولید در حوزه سیمان طی سال 93 برای پروژه‌های عمرانی عراق اتفاقی بود که تجربه شد اما با وجود این بازار مصرفی در شمال کشور، بار دیگر تولید سیمان می‌تواند آینده خوبی را برای فعالان این حوزه رقم بزند.