فرنچایز یا به انگلیسی Franchising، یک مدل سرمایه‌گذاری و راه‌اندازی کسب‌وکار با هدف توزیع خدمات و محصولات با استاندارد مشخص از طریق شعب یا نمایندگی‌ها است و به وسیله‌ی آن دارنده‌ی امتیاز شعبه، مزایایی همچون استفاده از نام تجاری، تجهیز، مواد مصرفی، آموزش و منابع انسانی برند مادر را برای موفقیت کسب‌وکار دریافت می‌کند.
کارآفرینان موتور محرک اقتصاد هستند و سرمایه‌گذاری آنها برای ایجاد یک کسب‌وکار و اشتغال‌زایی پس از آن، موتور محرک اقتصاد است. اما راه‌اندازی هر کسب‌وکار برای کارآفرینان با ریسک‌های زیادی همراه است که در بین مدل‌های کارآفرینی دنیا می‌توان گفت مدل فرنچایز موفق‌ترین کارنامه را در رشد اقتصادی کشورهای توسعه‌یافته و کارآفرینی داشته است.
برای صحبت در مورد مدل‌های کارآفرینی مختلف و مزایای فرانچایز با شهریار شهیر گفتگو کرده‌ایم که خود از کارآفرینان برتر کشور در این حوزه است.
شهریار شهیر، مدیرعامل گروه شانا کاسپین و بنیان‌گذار برند هوپو، همراه خلق و یا بنیان‌گذار چندین برند زنجیره‌ای موفق در ایران همچون فروشگاه‌های زنجیره‌ای عطر و ادکلن سفیر، پوپا شاپ و اخیرا اولین مرکز زنجیره‌ای زیبایی آقایی با برند هوپو است که در گفتگویی، به تشریح نگاه خود در زمینه‌ی صنعت فرانچایز پرداخته است.
کارآفرینی سنتی؛ نیازمند سرمایه‌گذاری و تحقیقات گسترده
در مدل سنتی سرمایه‌گذاری و کارآفرینی بر روی یک شغل یا صنعت خاص، کارآفرینان یا باید بر اساس شهود خود دست به اقدام می‌زدند و یا مدت‌ها سرمایه‌گذاری زیادی بر روی تحقیق و توسعه و یا تهیه‌ی طرح‌های تجاری می‌کردند.
شهریار شهیر در این زمینه می‌گوید: «کارآفرینی به معنی ریسک کردن و بخش جدایی‌ناپذیر آن است. اما در مدل‌های سنتی کارآفرینی، یک کارآفرین برای کاهش ریسک لازم است تا سال‌ها به تحقیقات بازار بپردازد و سپس با شناسایی دقیق مخاطب و رقبا، اقدام به سرمایه‌گذاری کند تا ریسک خود را کم کند. اما اتفاقی که در سال‌های اخیر افتاده است این است که اگرچه می‌توان یک روندهای کلی را در زمینه‌ی اقتصادی پیش‌بینی کرد ولی سرعت تحولات اقتصادی به حدی بالاست که نتایج تحقیقات بازاریابی و طرح‌های تجاری معمولا حتی در چند ماه بعد هم دارای ارزش و قابل اتکا نیستند. این روش برای شرکت‌های بسیار بزرگ و دارای سرمایه‌ی زیاد می‌تواند مفید باشد ولی حتی این شرکت‌ها هم از خطر عقب افتادن از بازار مصون نیستند.»
کارآفرینی استارتاپی؛ مدلی با سرعت اجرایی بالا و احتمال شکست ۹۰ درصدی
شهیر، مدل استارتاپی و یا خلق یک محصول کمینه و سپس آزمون و خطا را راه دیگر کارآفرینی برای جبران معایب کارآفرینی سنتی می‌داند و می‌گوید: «برای جبران معایب کارآفرینی سنتی، در سال‌های اخیر مدل‌های استارتاپی و با مدل MVP (کمینه محصول باورپذیر) مطرح شده است که سرعت پیاده‌سازی یک طرح تجاری را از مرحله‌ی ایده تا اجرا بسیار کاهش می‌دهد و ریسک تغییر روندهای بازار را حداقل می‌کند.
در این مدل کارآفرینی، سرمایه‌گذاری برای ورود به کار بسیار کم است و کارآفرین با آزمون و خطا و یادگیری، مدل کسب‌وکار خود را دائما بهبود می‌دهد تا به مدل با ثبات یا «مارکت‌فیت» (Market-fit) برسد. اما در کنار این امتیازات، مساله‌ی بزرگ این مدل کسب‌وکار این است که بیش از ۹۰ درصد استارتا‌پ‌ها هیچ‌گاه به وضعیت مدل با ثبات نمی‌رسند و شکست می‌خورند و یا زمان بسیار زیادی را صرف آزمون و خطا می‌کنند.»
کارآفرینی و سرمایه‌گذاری در فرنچایز، کاهش ریسک ورود به کسب‌وکار
اگرچه مدل کسب‌وکار فرانچایز، یا اخذ نمایندگی و شعبه از یک شرکت دیگر، مدل کسب‌وکاری تازه‌ای نیست ولی موفقیت‌های آن در زمینه‌ی اقتصادی و کارآفرینی در سایر کشورها بسیار زیاده بوده است و هر ساله رشد داشته است به نحوی که حجم آن در دنیا از ۱۰ تریلیون دلار در سال فراتر رفته است.
شهریار شهیر برزگر در زمینه‌ی مزایای فرنچایز و سرمایه‌گذاری کارآفرینان در آن می‌گوید: «کاهش ریسک کارآفرینی با داشتن نمونه‌ی موفقیت و استانداردسازی کسب‌وکار مهمترین مزایای فرانچایز هستند. در این مدل، کارآفرین به جای تحقیقات بازار گسترده و سرمایه‌گذاری انبوه و یا شروع به کار استارتاپی، به یک مدل استاندارد و موفق از یک برند معتبر می‌پیوندد و با دارا بودن امتیاز استفاده از نام تجاری آن، نه تنها مشکل تامین منابع اولیه، تجهیز، منابع انسانی و سیستم‌های مدیریتی را حل می‌کند، بلکه نیاز به تبلیغات وسیع هم برای موفقیت در کسب‌وکار ندارد. در واقع مشتری به نام تجاری و مدل کسب‌وکاری که از برند مادر می‌شناسد اعتماد می‌کند و همین مساله، نیاز به هزینه‌ی زیاد بابت تبلیغات یا آزمون و خطا را از بین می‌برد.»
برای انتخاب یک فرانچایز به چه نکاتی باید توجه کرد؟
راه‌اندازی با مدل فرانچایز، مدت زمان زیادی نیست که وارد ادبیات کارآفرینی و سرمایه‌گذاری در ایران شده است و برخی کسب‌وکارها از صنعت غذایی گرفته تا خرده‌فروشی به آن روی آورده‌اند. اما برای انتخاب یک برند فرنچایز باید به چه نکاتی توجه کرد؟
شهیر در این زمینه می‌گوید: «فرانچایز را می‌توان در حمایت و پشتیبانی، برندینگ و استانداردسازی خلاصه کرد. به این معنا که برندی که مدل کسب‌وکار خود را استانداردسازی نکرده است چگونه می‌تواند آن را در اختیار سرمایه‌گذاران و کارآفرینان دیگر قرار دهد و در واقع استانداردسازی، همچون یک دستورالعمل و نسخه‌ی موفقیت برای شعب عمل می‌کند. برندهای برتر فرنچایز جهانی، هزاران صفحه راهنما و هزاران ساعت آموزش استاندارد را برای دارندگان فرنچایز خود فراهم می‌کنند و داشتن همین دستورالعمل‌ها می‌تواند معیار خوبی برای انتخاب فرانچایز باشد. از طرفی برخی فرنچایزها با مدل برنده برنده عرضه نمی‌شوند و اگرچه سرمایه‌گذار، لازم نیست هزینه‌ای به نام حق تابلو یا حق امتیاز به مالک فرنچایز پرداخت کند، اما توسعه‌ی شعب به نحوی صورت می‌گیرد که عملا فرنچایزی‌ها یا دارندگان شعب، رقیب همدیگر می‌شوند و از بازار همدیگر مشتری می‌گیرند. این مساله در کوتاه‌مدت باعث رشد سریع تعداد شعب و موفقیت برند مادر در توزیع خدمات می‌شود ولی در بلندمدت باعث شکست و حذف شدن بسیاری از سرمایه‌گذاران می‌شود.»
مدل سرمایه‌گذاری فرانچایز هوپو، چگونه به کارآفرینان کمک می‌کند؟
شهریار شهیر در مورد تاریخچه‌ی راه‌اندازی فرنچایز هوپو می‌گوید: «بعد از سال‌ها فعالیت در صنعت آرایشی و بهداشتی ایران، کانسپت هوپو به عنوان اولین مرکز زیبایی آقایان طراحی شد تا خدمات متنوعی در زمینه‌ی مو، پوست، لاغری و سلامتی را به آقایان ارائه دهد. از طرفی صنعت زیبایی در جهان دارای رتبه‌ی دوم بهترین صنایع در زمینه‌ی فرنچایز پس از مواد غذایی در جهان به قول نشریه‌ی معتبر فوربز (Forbes) آمریکاست. از این جهت، تحقیقات برای استانداردسازی فرانچایز در زمینه‌ی زیبایی از سال ۱۳۹۵ آغاز و از سال ۹۹ پیاده‌سازی آن اجرایی شد.»
وی در مورد تمایزهای هوپو می‌گوید: «انتشار ۶ کتاب در زمینه‌ی استانداردسازی فرانچایز هوپو با مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و تجربه‌ی پیاده‌سازی آنها در ۳ شعبه‌ی اولیه، تحقیقات گسترده‌ی بازاریابی، طراحی مدل تجاری شعب با استفاده از نرم‌افزار کامفار که ماهیانه به‌روزرسانی می‌شود، طراحی مدل آموزش پرسنل در قالب یک واحد مستقل به نام «هوپو آکادمی» در مجموعه‌ی ورزشی انقلاب برای آموزش استایلیست‌ها و تضمین تامین مواد اولیه و منابع انسانی، از مزایای دریافت امتیاز شعب هوپو در سطح تهران، شهرستان‌ها و یا سایر کشورهاست.»
وی در ادامه افزود: «در سیستم شعبه‌دهی هوپو، به شدت به مفهوم کسب‌وکار منصفانه توجه شده است و به همین دلیل تعداد شعبات هوپو در سطح هر شهر محدود بوده تا از رقابت میان‌شعبه‌ای جلوگیری شده و سود هر شعبه تضمین شود.»
منبع: گسترش نیوز
