-توان کشور را به سمت توسعه اقتصاد دانش‌بنیان در بحث نفوذ فناوری و صنایع دانش‌بنیان و ایجاد یک ارزش افزوده جدی در بخش‌های مختلف سوق خواهیم داد
– آینده روشن اقتصادی کشور بستگی به توجه ویژه به شرکت‌های دانش‌بنیان دارد
– توسعه فعالیت‌های فناورانه و دانش‌بنیان، با نگاه استانی و باید بر اساس ظرفیت‌های محلی آن استان باشد
– تا ۹ برابر سرمایه اولیه صندوق‌های پژوهش و فناوری به آنها اعتبار می‌دهیم
– شرکت‌های دانش‌بنیان باید نگاه جدی به صادرات داشته باشند
با توجه به تغییرات رخداده در اکوسیستم اقتصادی دنیا و ایران، صندوق نوآوری و شکوفایی با قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان وتجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات تشکیل شد. این صندوق به طور جدی کار خود را در دولت تدبیر و امید آغاز کرد و هم اکنون، با رشد روزافزون شرکت‌های دانش‌بنیان، خدمات ارائه شده صندوق به آنها نیز افزایش قابل توجهی یافته است. برهمین اساس خدماتی که پوشش‌های گسترده‌ای از تأمین مالی و توانمندسازی تا مشارکت و سرمایه‌گذاری خطرپذیر در این شرکت‌ها را شامل می‌شود. با حضور تیم مدیریتی جدید در صندوق نوآوری و شکوفایی از ابتدای فصل پاییز، برنامه‌های جدیدی برای حمایت گسترده‌تر از شرکت‌های دانش‌بنیان درنظر گرفته شده است.
برای بررسی خدمات و تسهیلات ارائه شده به شرکت‌های دانش‌بنیان به سراغ دکتر علی وحدت، رئیس هیات عامل صندوق نوآوری و شکوفایی رفتیم که حاصل این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
* صندوق نوآوری و شکوفایی از چه سالی کار خود را آغاز کرد و چه چشم‌اندازی برای آن پیش‌بینی شده است؟
صندوق نوآوری و شکوفایی بر اساس قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان مصوب سال ۱۳۸۹ ایجاد شده است. بر اساس این قانون، در راستای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان ظرفیت جدیدی به عنوان صندوق نوآوری و شکوفایی ایجاد شد تا از فعالیت‌های این شرکت‌ها حمایت شود. از ابتدای تشکیل دولت تدبیر و امید در سال ۹۲ فعالیت جدی صندوق با ۵۰ شرکت دانش‌بنیان آغاز شد اما هم‌اکنون بیش از 4000 شرکت در این اکوسیستم فعالیت می‌کنند. این عدد نشان می‌دهد که در این زمان کوتاه فعالیت شرکت‌های دانش بنیان در کشور رشد بسیار جدی داشته است.
فعالیت‌های اصلی صندوق شامل اعطای تسهیلات، مشارکت و سرمایه‌گذاری در طرح‌ها و نیز توانمندسازی شرکت‌های دانش‌بنیان است. اما فارغ از این موضوعات یکی از وظایف اصلی صندوق نوآوری و شکوفایی اتصال نیازها با ظرفیت‌های شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان است که توان توسعه کشور در حوزه تکنولوژی را دارند، در همین راستا به دنبال آن هستیم که با اعطای بسته‌ها و تسهیلات مالی بتوانیم نیازهای این شرکت‌ها را برطرف کنیم.
هم‌اکنون با توجه به رشد فعالانه صندوق، به دنبال رفع نیاز این شرکت‌ها از طریق بهره‌گیری از ظرفیت‌های کشور هستیم. تلاش می‌کنیم با همکاری سایر فعالان در این حوزه، نیازهای شرکت‌های دانش‌بنیان احصا شود. معتقدیم صندوق نوآوری و شکوفایی باید به عنوان یک نهاد مالی تخصصی و حرفه‌ای حرکت کرده و بتواند با سایر بازیگران عرصه اقتصادی و فناوری کشور همکاری و تعامل جدی داشته باشد.
* استراتژی اصلی صندوق در حمایت از فناوری‌های جدید و شرکت‌های دانش بنیان چه بوده و قرار است به کدام نقطه برسیم؟
در صندوق نوآوری و شکوفایی نگاه و استراتژی اصلی گذر از حالت انفعال به فعال و ایفای نقش در راستای انجام مسئولیت در توسعه اکوسیستم فناوری کشور قرار داده‌ایم. لذا رویکرد صندوق در دوره جدید بسیار فعالانه خواهد بود. در همین راستا معتقدیم با همکاری دیگر نهادهایی که در این اکوسیستم فعال هستند می‌توانیم توان کشور را به سمت توسعه اقتصاد دانش‌بنیان در بحث نفوذ فناوری و صنایع دانش‌بنیان و همچنین ایجاد یک ارزش افزوده جدی در بخش‌های مختلف سوق دهیم.
از آغاز به‌کار دولت تدبیر و امید، با فعالیت بخش‌های مختلف از جمله معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان رشد بسیار زیادی داشته است. در عین حال وجود پارک‌های علم و فناوری، مراکز رشد و همچنین پژوهشگاه‌ها جزو ظرفیت‌های جدی کشور در حوزه علم و فناوری هستند که باید با تعامل سازنده از آنها جهت حمایت حداکثری از شرکت‌های دانش بنیان بهره برد.
* با توجه به اینکه مهمترین مأموریت صندوق نوآوری و شکوفایی تقویت شرکت‌های دانش‌بنیان است، نقش و تأثیر این شرکت‌ها در آینده اقتصادی کشور را چطور ارزیابی می‌کنید؟
آینده روشن اقتصادی کشور بستگی به توجه ویژه به شرکت‌های دانش‌بنیان دارد. بر اساس فرمایشات مقام معظم رهبری و رییس جمهور، اهمیت شرکت‌های دانش‌بنیان و تاثیرگذاری آنها باید در راستای تحقق اقتصاد دانش‌بنیان بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.
معتقدیم توجه ویژه به شرکت‌های دانش‌بنیان یک ضرورت است؛ به همین دلیل باید به سمتی حرکت کنیم که اجزای مختلف اقتصاد کشور را به استفاده از این ظرفیت موجود در کشور سوق دهیم. نگاه به جمعیت جوان و وضعیت اشتغال آنها بسیار حائز اهمیت است، به همین دلیل می‌توانیم از ظرفیت نیروهای جوان برای رفع نیازهای کشور استفاده بهینه داشته باشیم.
* صندوق نوآوری و شکوفایی در بحث حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان صرفاً نگاه اعطای تسهیلات مالی دارد یا به جنبه‌های دیگر این حمایت نیز اندیشیده است؟
بحث طراحی ابزارهای جدید مالی برای توسعه فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان جزو نگاه‌های ویژه ما محسوب می‌شود. معتقدم ابزارهای بیمه‌ای، پوشش ریسک، گاهی کارکرد بهتری از تسهیلات مالی دارند، به همین دلیل طراحی‌های اولیه این ابزارها آغاز شده و امیدواریم با معرفی این ابزارها، بخشی از نیازهای جدی شرکت‌ها رفع شود.
* یکی از انتقاداتی که به صندوق نوآوری و شکوفایی می‌شود موضوع طولانی بودن فرآیند اعطای تسهیلات به شرکت‌های دانش بنیان از سوی صندوق است. آیا این مسئله را قبول دارید؟
بله این موضوع یکی از مهمترین انتقادات وارد شده به صندوق بوده است، به همین دلیل در یک مدت تلاش کردیم فرآیند اعطای تسهیلات را کوتاه کنیم. این تسهیل‌گری در عین حفظ نظارت‌ها، یکی از اولویت‌های جدی صندوق بوده است. در حال حاضر فرآیند ارزیابی طرح‌ها کوتاه‌تر شده و میزان اختیارات کمیته‌ها و حد اعتباری آنها نیز افزایش یافته است که با افزایش سطح اعتباری سرعت فعالیت‌ها بیشتر نیز خواهد شد.
در عین حال پیشتر هر یک از شرکت‌های دانش‌بنیان برای دریافت ضمانت‌نامه نیز باید مراحل زیادی را طی می‌کردند، اما در دور جدید فعالیت‌های صندوق، با حذف فرآیندهای زائد، زمان صدور ضمانت‌نامه را به منظور چابک‌سازی و تسریع فرآیندها به چهار روز کاهش داده‌ایم؛ البته در صورتی که هر یک از شرکت‌های دانش‌بنیان حد اعتباری لازم را در صندوق شکوفایی و نوآوری مشخص کرده باشند، صدور ضمانت‌نامه یک روزه خواهد بود.
* برای تقویت شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در استان‌ها چه برنامه‌هایی پیش‌بینی کرده‌اید؟
برای توسعه فعالیت‌های فناورانه و دانش‌بنیان، نگاه هر استان باید به ظرفیت‌های محلی آن استان باشد. در راستای رفع این نیازها، برنامه‌هایی را با مشارکت صندوق‌های پژوهش و فناوری مستقر در استان‌ها در دستور کار داریم. در حال حاضر شرکت‌های فناوری که در پارک‌های علم و فناوری و استان‌های مختلف مشغول به فعالیت هستند، می‌توانند تحت پوشش حمایت‌های صندوق‌های پژوهش و فناوری قرار گیرند. در همین راستا و به منظور استفاده از ظرفیت‌ها و توانمندی‌های صندوق‌های پژوهش و فناوری و پارک‌های علم و فناوری کشور آیین‌نامه جدید در صندوق تدوین و تصویب شده که بر اساس آن می‌توانیم تا ۹ برابر سرمایه اولیه صندوق‌های پژوهش و فناوری به آنها اعتبار دهیم.
صندوق‌های پژوهش و فناوری معمولاً دو ویژگی اصلی دارند که یکی از آنها حضور در مناطق جغرافیایی مختلف و دیگری فعالیت در بخش‌های خاص است. با توجه به تخصص این صندوق‌ها انتظار می‌رود با این خط اعتباری، بخش مهمی از نیازهای مناطق مختلف کشور رفع شود.
* آیا قائل به ورود نهادهای خصوصی مالی به بحث حمایت‌های مالی از شرکت‌های دانش‌بنیان هستید؛ اگر چنین است، تاکنون چه اقداماتی در این زمینه صورت گرفته است؟
موضوع تکمیل زنجیره تأمین مالی صندوق نوآوری و شکوفایی از جمله برنامه‌هایی است که به طور جدی در دستور کار قرار دارد. اکوسیستم تأمین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان و نوآور، نیازمند فعال شدن نهادهای خصوصی مالی است تا با حضور این نهادها، فرآیند مالی شرکت‌ها تسریع شود. در این راستا به دنبال حمایت از نهادهایی هستیم که بتوانند بحث کارگزاری‌های خصوصی و ارزیابی دانش فنی را انجام دهند. بر همین اساس درصدد هستیم از ظرفیت‌ها و امکانات بخش خصوصی برای بخش سرمایه‌گذاری کمک بگیریم.
صندوق نوآوری و شکوفایی به عنوان یک نهاد شبه دولتی جهت سرمایه‌گذاری مستقیم در طرح‌های شرکت‌های دانش‌بنیان با مشکلات قانونی مواجه است اما به دنبال استفاده از ظرفیت‌های نهادهای خصوصی مانند صندوق‌های پژوهش و فناوری و صندوق‌های جسورانه بورسی برای سرمایه‌گذاری هستیم. صندوق نوآوری و شکوفایی آمادگی این را دارد که تا سه برابر مبلغی که بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری اختصاص می‌دهد، بدون دخالت مستقیم، تأمین مالی کند.
همچنین باید بگویم در حوزه تسهیلات، برنامه‌ای جدی برای تعامل سازنده با بانک‌ها برای اجرایی کردن دو برنامه در کشور داریم؛ اول آنکه برای شرکت‌های بزرگی که می‌توانند نیازهای خود را از طریق بانک‌ها رفع کنند ظرفیتی ایجاد کنیم تا از منابع اهرم شده صندوق در شبکه بانکی بهره مند شوند. دوم اینکه به دنبال راه اندازی یارانه سود تسهیلات با کمک برخی از بانک‌ها در آینده هستیم تا بتوانیم از منابع صندوق نوآوری و شکوفایی به صورت اهرمی برای شرکت‌های بزرگ بهره ببریم.
* یکی از مشکلات شرکت‌های دانش‌بنیان ضعف این شرکت‌ها در بازارسازی و فروش محصولات است. صندوق نوآوری و شکوفایی در این زمینه چه برنامه‌هایی دارد؟
در بحث بازارسازی باید به بازار داخلی و خارجی توجه ویژه‌ای داشته باشیم. در حوزه بازار داخلی، با توسعه خدمات در بحث لیزینگ و ضمانت‌نامه، به دنبال تسهیل خرید شرکت‌های دیگر از شرکت‌های دانش‌بنیان هستیم. به طور مثال صندوق در بحث لیزینگ شرکت‌های دانش بنیان، حدود ۲۰ میلیارد تومان اعتبار به نمایشگاه تجهیزات آزمایشگاهی ساخت ایران تخصیص داد و خوشبختانه باخبر شدیم که تا همین مقدار نیز قرارداد منعقد شده است. اگرچه برای تخصیص اعتبار بیشتر، این صندوق آمادگی خود را نیز اعلام کرده بود. همچنین با وزارت بهداشت و هیات امنای ارزی در بحث خرید تجهیزات از شرکت‌های دانش‌بنیان نیز وارد مذاکره شده‌ایم چراکه با خرید تجهیزات از شرکت‌های دانش‌بنیان، شرکت‌های فعال حوزه سلامت تغییر جدی خواهند کرد.
* بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان در زمینه عرضه محصولات خود به بازارهای جهانی ضعیف عمل می‌کنند و دچار مشکل هستند؛ صندوق نوآوری و شکوفایی در این زمینه برنامه‌ای دارد؟
شرکت‌های دانش‌بنیان باید نگاه جدی به صادرات داشته باشند. البته تحریم‌ها تاثیرات بدی بر اقتصاد کشور گذاشته و نمی‌توان آن را انکار کرد اما گاهی این اتفاق می‌تواند منجر به اعتماد به توان داخلی کشور شود. در همین ارتباط بحث توسعه زنجیره ارزش و شبکه تأمین یکی از بحث‌های مهم است چرا که اگر صنایع بزرگ کشور بخواهند با شرکت‌های بین‌المللی رقابت کنند باید بتوانند در اطراف خود حلقه‌ای از شرکت‌های دانش‌بنیانی که در حوزه فناوری به آنها نزدیکند، ایجاد کنند؛ در این راستا در صندوق نوآوری و شکوفایی به دنبال آن هستیم که با کمک انجمن‌ها و نهادهای صنفی فعال بخش خصوصی حمایت‌های لازم را از تشکیل زنجیره تأمین صنایع بزرگ کشور از طریق شرکت‌های دانش بنیان انجام دهیم. علاوه بر آن یک بسته مالی برای بحث صادرات پیش‌بینی کرده‌ایم تا این شرکت‌ها بتوانند به راحتی در نمایشگاه‌های بین‌المللی حضور پیدا کنند. همچنین کمک هزینه‌ای را نیز برای پذیرش هیات‌های خارجی و پوشش هزینه‌های مربوط به اخذ تاییدیه‌های بین‌المللی در نظر گرفته‌ایم.
* ما امروز در برخی حوزه‌های کلان دچار مشکلات مختلفی هستیم که فناوری‌های جدید می‌تواند در رفع آن مؤثر واقع شود. صندوق نوآوری و شکوفایی چه برنامه‌ای برای توسعه فناوری‌های جدید دارد؟
امروز نمی‌توان از حوزه‌های فناوری آینده غافل شد، لذا ما در صندوق به دنبال حمایت جدی از حوزه‌هایی مانند هوش مصنوعی برای حل مسائل و مشکلات اساسی کشور هستیم. امروز کشور با موضوعات مهمی مانند آب و محیط زیست دست به گریبان است، به همین منظور در این خصوص برنامه‌های جدی داریم تا شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در این حوزه بتوانند توسط یک خط اعتباری ویژه، از این حمایت‌ها و بسته‌های مالی استفاده و توانمندی‌های خود را بروز داده و محصولات خود را ارائه کنند.
* یکی از مشکلاتی که امروز به بخش خصوصی و شرکت‌ها لطمه وارده کرده تلاطمات بازار ارز است که خسارت‌های جبران‌ناپذیری را وارد آورده است. آیا صندوق نسبت به این مسئله ایفای مسئولیت کرده است؟
بله، ما در صندوق از شرکت‌هایی که در شرایط تلاطمات ارزی دچار مشکلاتی در حوزه تولید محصول و یا ارائه محصول به بازار شده‌اند در قالب استمهال وام حمایت کرده‌ایم.
* نحوه همکاری و میزان تعامل صندوق نوآوری و شکوفایی با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری چگونه است؟
صندوق نوآوری و شکوفایی بدون شک با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری همکاری سازنده خواهد داشت. در این مدت نیز ما همکاری‌هایی با این معاونت داشتیم چرا که معتقدیم اجزای اکوسیستم نوآوری نمی‌توانند مستقل از هم عمل کنند. البته صندوق نوآوری و شکوفایی از حیث برنامه‌ها، شأن و استقلال خود را دارد و همکاری ما با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برنامه محور است.
