رضا پدیدار|
پدیدار، عضو هیات نمایندگان اتاق ایران معتقد است: در روند کنونی تحولات نظام بین‌المللی کشورهایی نقش قدرت برتر جهانی دارند که بتوانند بر منابع و خطوط انتقال انرژی جهان تسلط داشته باشند. موقعیت ایران بود در بخش گاز اهمیت بیشتری از نفت دارد؛ ایران یکی از مهمترین منابع گاز جهان را در اختیار دارد و از موقعیت برتر جغرافیایی در منطقه غرب آسیا برخوردار است.
آخرین مطالعات و دستاوردهای حاصله در مراجع داخلی و خارجی معتبر نشانگر آن است که داشتن منابع عظیم گازی ایران می‌تواند از مهمترین محورهای سیاست کلی اقتصاد حاکم باشد، که به‌درستی می‌تواند نسخه خوبی برای اقتصاد کشور در عبور از بحران‌های موجود و پیش‌رو و نیز توسعه و تأثیرگذاری بلندمدت آن باشد. در این صورت ذخایر گازی که دارای چنین نقش راهبردی است قطعاً” قادر خواهد بود از ارکان اصلی و اساسی اقتصاد درون‌زای کشور قرار بگیرد. به گزارش بریتیش پترولیوم (BP) جایگاه گاز ایران رتبه نخست جهان است، اما در رتبه‌بندی صادرکنندگان جهان متأسفانه مقام بیست و پنجم از آن ایران است و این موضوع بیشتر به دلیل مشکلات جنگ، تحریم‌ها و عدم دسترسی ایران به تجهیزات روز دنیا است. اگرچه این موضوع نمی‌تواند کاملاً” توجیه باشد ولی در فعالیت‌های صنعتی، تولیدی و به‌طورکلی اقتصادی کشور، انرژی و ارتباط آن با سایر فعالیت‌های می‌باید به‌خوبی مدیریت‌شده و نقش تعیین‌کننده مخازن راهبردی گاز در آینده اقتصاد کشور را به‌خوبی نشان بدهد. این موضوع و تاثیر حوزه انرژی با محوریت گاز به‌درستی نشانگر آن است که بخش‌های زیادی از اقتصاد کشورها چه مستقیم یا غیرمستقیم متأثر از نفت و گاز بوده و خواهد بود. استفاده بهینه از مخازن موجود گاز به‌عنوان جایگزین قطعی نفت با بهره‌گیری از روش‌های نوین مدیریت استراتژیک می‌تواند علیرغم تحریم‌های مستقیم و غیرمستقیم به‌عنوان یکی از راهکارهای اقتصاد مقاومتی در حوزه انرژی تلقی شده و در صورت کاهش خرید نفت و گاز به‌صورت خام می‌توان از آن به‌عنوان موتور محرکه تولید استفاده نمود.
امروز اقتصاد ایران در ساختار اقتصاد مقاومتی یعنی اقتصادی که در شرایط مختلف توانایی و پایداری لازم را دارد قادر خواهد بود با حذف کمبودها، جریان توسعه و پیشرفت را میسر ساخته و در جاده رشد و توسعه همه‌جانبه ضمن بهره‌گیری از توانمندی‌های موجود از ثبات لازم برخوردار و عملی شود. در این تحلیل می‌توان گفت که در قرن بیست و یکم، انرژی و به‌طور مشخص نفت و گاز طبیعی از مهمترین مؤلفه‌های تأثیر گذار در تولید ثروت و قدرت در جهان کنونی محسوب میشود. اقتصاد کنونی جهان علیرغم رقابت‌های بی‌وقفه و استفاده از مزیت‌های نسبی همچنان به انرژی نفت و گاز و تأمین امنیت آن وابسته است. همان‌گونه که اشاره رفت انرژی نقطه حرکت و سنگ بنای توسعه اقتصاد جهانی است و در دنیای امروز باید گفت که انرژی خود از ارکان قدرت محسوب میشود. کشورهای دارنده منابع گاز طبیعی می‌توانند با طراحی و دنبال نمودن اهداف استراتژیک خود انرژی تولید را فراهم آوری نموده و با توجه به تحولات و رقابت شدید کشورهای جهان به‌ویژه کشورهایی که در ردیف صنعتی شدن قرار دارند به تحول اساسی و رشد همه‌جانبه دست یابند. بر پایه آخرین مطالعات انجام‌شده از سوی آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) نشانگر آن است که با توجه به تحولات اقتصاد جهانی، رقابت شدید کشورهای تازه صنعتی شده آسیا با سایر قدرت‌های جهانی و نیاز روزافزون آن‌ها به انرژی (نفت و گاز) تا سال 2050 به نقش و اثرگذاری آن افزوده خواهد شد.
در میان منابع هیدروکربوری اهمیت و اثرگذاری گاز کاملاً” به جریان سیستمی و استراتژیکی در سیاست‌های انرژی مبدل گشته و کشورهایی که برخورد از ذخایر انرژی (نفت و گاز) هستند، قطعاً” اهمیت استراتژیکی خود را در سیاست بین‌الملل حفظ و هدایت خواهند کرد. تدبیر استفاده از فرصت‌ها می‌تواند منطبق باسیاست‌های اقتصادی کشور موردتوجه قرارگرفته و فرصت‌های جدیدی را خلق و هدایت نماید.
هم‌زمان با اعمال تحریم‌های غیرمعقول و نامناسب جهانی علیه اقتصاد ملی کشور، باید اذعان داشت که کشورهای دارنده منابع انرژی و به‌ویژه گاز طبیعی می‌توانند تحقق روش‌های متداول مدیریتی با پایه انرژی شرایطی را حاصل آورند که منابع اقتصادی افراد حقیقی و یا حقوقی را حفظ و حراست نموده و ظرفیت‌های جدیدی را در مقبولیت ملی و بین‌المللی خود پایدار سازند. البته این روند برای حفظ و توسعه ظرفیت‌های تولید گاز به‌ویژه در میادین مشترک باید با فوریت و اتحاد ملی برنامه ریزان و تصمیم‌گیرندگان انجام شود.
در طی دو هفته فعالیت‌های اجرایی، عملیاتی و مهندسی اکتشاف و تولید در منابع گازی کشور موقعیتی فراهم‌شده است که قیمت تمام‌شده هر مترمکعب گاز را با ارزش‌افزوده بالاتری کنترل نموده و درنهایت تثبیت اقتصاد را فراهم‌سازی نماید. قابلیت‌های علمی، فنی، مهندسی و اجرایی در کشورمان موقعیتی را حاصل آورده که از طریق تکمیل زنجیره ارزش صنعت گاز، بالا بردن فرآورده‌ای گازی و پتروشیمی، مقابله با ضربه‌پذیری درآمد حاصل از صادرات گاز البته از طریق انتخاب مشتریان راهبردی، تنوع در فروش افزایش صادرات گاز اشاره‌شده است که مدیریت آن‌ها با توجه به نقش کلیدی این کالای راهبردی در کلیه صنایع، بدون وجود ذخایر مطمئن نفت و گاز که بتواند در موقع لزوم نقش کنترلی و تنظیمی داشته باشد دور از دسترس به نظر می‌رسد.
ناگفته نماند که منابع عظیم گاز ایران می‌تواند در تحقق اقتصاد ملی و یا اصلاح اقتصادی کشور نقش‌آفرینی نماید. ایران می‌تواند در چارچوب اهداف استراتژی خود نقش مؤثری را در مدیریت انرژی منطقه ایفا نموده و از تمام زوایا به اهمیت راهبردی انرژی گاز و جریان ژئوپلیتیک انرژی (گاز) بپردازد.
در این رابطه می‌توان گفت تأثیرگذاری ژئوپلیتیک انرژی (گازی) بر تحقق و تداوم و تأمین امنیت و منابع مالی، انسانی، سیاسی، فرهنگی و تولیدی کاملاً” محسوس بوده و می‌توان با تعبیه روش‌های کاربردی، ضریب اطمینان لازم را در شرایط غیرمعمول (همچون تحریم) فراهم آورد.
اما در تداوم بحث ضرورت دارد جایگاه انرژی گاز در آینده ایران و جهان را موردمطالعه قرار داده و سهم انواع حامل‌های انرژی اولیه در تأمین تقاضای انرژی جهان را در حال حاضر و نیز دو دهه بعدی به دست آورد.
همان‌طوری که می‌دانیم، در قرن بیست و یکم انرژی نفت گاز به‌عنوان یک کالای اقتصادی سیاسی نقش مهمی در تحولات جهان ایفا کرده و نقش گاز در آینده انرژی جهان تا زمانی که انرژی مطمئن دیگری یافت نشود اثرات دامنه‌دار و مؤثری بر اقتصاد جهان و ایران به‌عنوان دارنده بزرگترین میدان گازی جهان یعنی میدان گازی پارس جنوبی خواهد داشت.
دانیال برگلین(Daniel Berglin) محقق انگلیسی می‌گوید وقتی‌که به آینده قرن بیست و یکم نگاه می‌کنیم هر مترمکعب گاز به‌اندازه پیشرفت در علوم کامپیوتری باعث تسلط و برتری خواهد بود و انرژی گاز به‌عنوان جایگزین در دسترس نفت همچنان مولد ثروت‌های بزرگ برای افراد، شرکت‌ها و کشورهای دارنده است.
بدین‌جهت سیاست‌گذاری انرژی پایه کشورهای دارنده منابع انرژی (نفت و گاز) به‌واقع بخش عمده‌ای از سیاست‌گذاری این کشورها را تشکیل می‌دهد و برنامه‌ریزی‌ها متأثر از سیاست‌های نفت و گاز خواهد بود. کشور ایران یکی از ثروتمندترین کشورهای جهان ازنظر منابع عظیم نفت و گاز است. مجموع ذخایر قابل استحصال نفت خام و میعانات گازی ایران در پایان سال 1397 با احتساب منابع جدید بیش از 156 میلیارد بشکه است.
تقاضای انرژی در سال 2040
در آغاز هزاره بیست‌ویکم دو عامل منابع و ارتباطات نقش اصلی را در شکل‌گیری مناطق ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک بازی می‌کنند که بیضی انرژی خلیج‌فارس-دریای خزر یکی از مهمترین واقعیت‌های ژئوپلیتیک دوران ماست. روند کنونی تحولات نظام بین‌المللی بیانگر این است که کشورهای نقش قدرت برتر جهانی در سده بیست و یکم بازی می‌کنند که بتوانند بر منابع و خطوط انتقال انرژی جهان (نفت و گاز) تسلط داشته باشند. موقعیت ایران به‌ویژه در بخش گاز اهمیت بیشتری از نفت دارد، زیرا از یک‌سو گاز در استراتژی و امنیت انرژی مصرف‌کنندگان آسیایی جایگاه ویژه‌ای دارد و از سوی دیگر ایران اولین منابع گاز جهان را دارد و از موقعیت برتر جغرافیایی در منطقه غرب آسیا برخوردار است. در خاورمیانه ایران از اهمیت ویژه‌ای به لحاظ نفت و گاز برخوردار است و قدرت‌های جهانی ویترین انرژی ایران را زیر نظر دارند و در آرزوی دستیابی به درون آن همیشه در انتظار فرصت‌هایی هستند تا در راستای اهداف استراتژیک خود وارد آن شوند. اما متأسفانه علیرغم داشتن رتبه نخست در ذخایر گازی در بین کشورهای صادرکننده، حائز رتبه بیست و پنجم شده است که عدم تعامل با منطقه و جهان را می‌توان مهمترین علت آن دانست. در کلام آخر و با نگاهی به میزان ذخایر گاز 6 کشور برتر و درصد آن‌ها به‌کل جهان می‌توان گفت که برگزاری و هدایت موضوعی این مهم در نمایشگاه بین‌المللی گاز فرصتی طلایی برای تعامل سازنده با دست‌اندرکاران این سرمایه بزرگ ملی و جهانی است.
لازم به یادآوری است که تحولات جاری درعرصه دیپلماسی انرژی جهان بیانگر آن است که در سال‌هایی نه چندان دور، کشورهایی قدرت برتر اقتصادی خواهند بود که بر منابع انرژی جهان، به‌ویژه نفت و گاز تسلط داشته باشند. عامل مهمی که خلیج‌فارس را به‌عنوان بزرگترین مخزن انرژی جهان در کانون توجه جهانی قرار داده است.
