به گزارش رتبه آنلاین از روزنامه «دنیای‌اقتصاد»، بر اساس این گزارش نروژ به‌عنوان برترین کشور در رده نخست رتبه‌بندی «شاخص توسعه انسانی ۲۰۱۸» قرار گرفته است. پس از نروژ کشورهای سوئیس، استرالیا، ایرلند و آلمان به‌عنوان برترین کشورها به ترتیب در رده‌های دوم تا پنجم جای دارند. در این باره یکی از نکات حائز اهمیت جایگاه ایران و مقایسه عملکرد آن با گزارش سال‌های گذشته است. در رتبه‌بندی «شاخص توسعه انسانی ۲۰۱۸»، ایران توانست با کسب نمره ۷۹۸/ ۰ در جایگاه ۶۰ جهان قرار گیرد. این به معنای جهشی ۰۰۲/ ۰ واحدی در نمره و یک‌پله در رتبه نسبت به گزارش سال گذشته است. این نمره و جایگاه، ایران را به‌عنوان نخستین کشور در گروه اقتصادهای با «توسعه انسانی بالا» قرار داده است. بر اساس یافته‌های این گزارش، در میان کشورهای مورد بررسی هنگ‌کنگ با ۱/ ۸۴ سال، بالاترین امید به زندگی را در میان کشورهای جهانی دارد. در ادامه این گزارش جزئیات بیشتری از «شاخص توسعه انسانی» کشورها ارائه خواهد شد.
«بهترین و بدترین‌ها» در توسعه انسانی
سلامت، آموزش و سطح درآمد در تمام مناطق جهانی بهبود یافته است؛ اما نابرابری شدیدی در بین و درون کشورها وجود دارد، امری که بر توسعه انسانی باثبات سایه انداخته است. امروزه یک نوزاد متولد در نروژ – کشوری که بالاترین شاخص توسعه انسانی را در جهان دارد – می‌تواند امید به زندگی بیش از ۸۲ سال و گذراندن تقریبا ۱۸ سال در مدرسه را داشته باشد. در مقابل اما نوزادهمسانی که در نیجریه – کشوری با پایین‌ترین شاخص توسعه انسانی در جهان – متولد می‌شود، تنها امید به زندگی ۶۰ سال و گذراندن ۵ سال در مدرسه را دارد. به گزارش «سازمان ملل»، نابرابری در هر کشوری وجود دارد، حتی کشورهای توسعه‌یافته و ثروتمند. اما این وضعیت در کشورهایی که «شاخص توسعه انسانی» پایین‌تری دارند، وخیم‌تر است؛ چرا که در این کشورها بیش از یک‌سوم ظرفیت‌های توسعه انسانی به هدر می‌رود. در این باره، در جدیدترین به‌روزرسانی گزارش «شاخص توسعه انسانی»، نروژ توانست با کسب نمره ۹۵۳/ ۰ بدون تغییر نسبت به رتبه‌بندی سال ۲۰۱۶، در رده نخست قرار گیرد. در سال ۲۰۱۷، امید به زندگی نروژی‌ها در بدو تولد ۳/ ۸۲ سال بود. میانگین سال‌های مورد انتظار برای حضور در مدرسه در این کشور ۹/ ۱۷ سال و میانگین سال‌های حضور در مدرسه نیز ۶/ ۱۲ سال بوده است. همچنین در این سال درآمد سرانه نروژی‌ها بالغ بر ۶۸ هزار دلار بوده است (بر اساس برابری قدرت خرید سال ۲۰۱۱). پس از نروژ، کشورهای سوئیس، استرالیا، ایرلند، آلمان، ایسلند، هنگ‌کنگ، سوئد، سنگاپور وهلند به ترتیب در رده‌های دوم تا دهم قرار دارند. در انتهایی این رتبه‌بندی نیز نیجریه با نمره ۳۵۴/ ۰ در رده ۱۸۹ ایستاده است. بالاتر از این کشور و در رده‌های انتهایی نیز به ترتیب نام کشورهای جمهوری آفریقای مرکزی، سودان جنوبی، چاد، بروندی وسیرالئون به چشم می‌خورد.
ایران؛ یک گام تا برترین‌ها
۵۹ کشور نخست رتبه‌بندی «شاخص توسعه انسانی» با کسب نمره بیش از ۸/ ۰ در گروه کشورهای با «توسعه انسانی بسیار بالا» قرار گرفته‌اند. در این باره پس از این گروه، ایران با کسب نمره ۷۹۸/ ۰ توانست به‌عنوان نخستین کشور در گروه اقتصادهای با «توسعه انسانی بالا» در رده ۶۰ قرار دارد. این در حالی است که در گزارش سال گذشته، ایران با نمره ۷۹۶/ ۰ در رتبه ۶۱ و در گزارش سال ۲۰۱۶ با نمره ۷۸۹/ ۰ در رده ۶۹ قرار داشت. ایران با کسب این نمره در رتبه‌بندی «شاخص توسعه انسانی ۲۰۱۸» بالاتر از کشورهایی نظیر ترکیه (رتبه ۶۴)، مکزیک (رتبه ۷۴)، برزیل (رتبه ۷۹)، چین (رتبه ۸۶)، آفریقای جنوبی (رتبه ۱۱۳)، اندونزی (رتبه ۱۱۶) و هند (رتبه ۱۳۰) قرار گرفته است. بر اساس گزارش «شاخص توسعه انسانی ۲۰۱۸» که در آن وضعیت کشورها در سال ۲۰۱۷ مورد بررسی گرفته، امید به زندگی ایرانی‌ها از بدو تولد ۲/ ۷۶ سال است. این در حالی است که در سال ۲۰۱۵ امید به زندگی ایرانی‌ها ۶/ ۷۵ سال بود (شاخصی که مربوط به بعد سلامت و طول زندگی است). بر اساس یافته‌های این گزارش، در سال ۲۰۱۷ «سال‌های مورد انتظار حضور در مدرسه» در ایران ۹/ ۱۴ سال و «میانگین سال‌های حضور در مدرسه» ۸/ ۹ سال بود (به‌عنوان شاخص‌های معیار دسترسی به دانش) و در نهایت در سال ۲۰۱۷، «درآمد ملی سرانه» ایران به‌عنوان شاخص اصلی «استاندارد مناسب زندگی» در ارزیابی توسعه انسانی کشورها، بیش از ۱۹ هزار دلار گزارش شده است (بر اساس برابری قدرت خرید ۲۰۱۱).
روش ارزیابی «توسعه انسانی»
«شاخص توسعه انسانی»، موفقیت کشورها را در سه بعد اصلی «توسعه انسانی» اندازه می‌گیرد. این سه بعد عبارتند از: «طول و سلامت عمر»، «دسترسی به دانش» و «استاندارد مناسب زندگی». برای هر یک از این سه بعد، شاخص‌های منحصر به فردی نیز در نظر گرفته شده است که به ترتیب عبارتند از: شاخص «امید به زندگی در ابتدای تولد» برای طول و سلامت عمر، شاخص‌های «سال‌های مورد انتظار حضور در مدرسه» و «میانگین سال‌های حضور در مدرسه» برای دسترسی به دانش و شاخص «درآمد ملی سرانه» برای «استاندارد مناسب زندگی». به‌منظور گردآوری آمارهای مربوط به هر یک از این شاخص‌ها نیز از داده‌های سازمان‌های معتبر بین‌المللی نظیر «بانک جهانی»، «صندوق بین‌المللی پول»، «یونسکو» و… استفاده شده است. لازم به ذکر است در این گزارش نمره «شاخص توسعه انسانی» کشورها بین بازه صفر (بدترین) و یک (بهترین) محاسبه شده است. بر این اساس کشورهای با نمره ۸/ ۰ و بیشتر در گروه اقتصادهای با «توسعه انسانی بسیار بالا»، کشورهای با نمره ۷/ ۰ تا ۷۹۹/ ۰ در گروه اقتصادهای با «توسعه انسانی بالا»، کشورهای با نمره ۵۵/ ۰ تا ۶۹۹/ ۰ در گروه اقتصادهای با «توسعه انسانی متوسط» و در نهایت کشورهای با نمره کمتر از ۵۵/ ۰ در گروه اقتصادهای با «توسعه انسانی پایین» قرار می‌گیرند.
