سیرتا پیاز واردات و صادرات در قوانین ایران

 در این مطلب تلاش شده تا بخشی از تعاریف و قوانین صادراتی و وارداتی در ایران مرور شود.

صادرات

صادرات در لغت به معنای انتقال كالا یا ارسال و فرستادن كالا از جایی به جای دیگر چه در داخل كشور و یا از داخل به خارج كشور،‌ كه در این مجموعه منظور از صادرات خروج كالا از قلمرو گمركی كشور موردنظر است.

صادرات غیرنفتی همواره از مهمترین مسایل موردنظر دست اندكاران و سیاستگزاران اقتصادی و بازرگانی جمهوری اسلامی ایران بوده و توجه خاص در برنامه های اول و دوم و سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی كشور را معطوف به خود داشته است. لذا ایجاد تسهیلات درزمینه های صادرات موجب تحرك در مكانیزم تجارت خارجی و نقش مؤثر در رشد تولید ناخالص ملی خواهد داشت. گمرك ایران ضمن توجه به این مهم و به روز رساندن تشریفات گمركی كالاهای صادراتی اقدام به اتخاذ شیوه های مناسب برای تسریع و تسهیل در صدور كالا و اختصاص برخی گمركات كشور به امر صادرات نموده است.

صادرکننده 

به هر شخص حقیقی و یا حقوقی كه دارای كارت بازرگانی و یا مجوز وزارت بازرگانی بوده و اقدام به صدور كالا نماید صادركننده اطلاق میشود.
صادرات از نظر خروج كالا از كشور به دو دسته تقسیم میشود :
   1. صادرات قطعی
   2. صادرات موقت

صادرات قطعی 

صادرات قطعی عبارتست از ارسال كالا به خارج از قلمرو گمركی كشور به منظور فروش یا مصرف در كشورهای خارجی ،‌صادرات قطعی از پرداخت حقوق گمركی و سود بازرگانی و عوارض و مالیات معاف می باشد ولیكن مشمول هزینه های گمركی است.

هزینه های گمركی 

هزینه های گمركی وجوهی است كه میزان و شرایط آن با تصویب هیئت وزیران برای تخلیه و بارگیری ، انبارداری ، آزمایش و تعرفه بندی ، بدرقه كالا و خدمات فوق العاده تعیین میشود. كالای صادراتی از پرداخت هفتاد و پنج درصد هزینه بار بری و تخلیه و بارگیری و انبارداری معاف است. كالای كابوتاژی در گمرك مبدأ هزینه باربری را به مأخذ معین برای كالای صادراتی و در گمرك مقصد به مأخذ باربری كالای وارداتی خواهد پرداخت. ارائه گواهی پرداخت بهره مالكانه برای صدور محصولات فرعی جنگلی و مرتعی از سازمان جنگلها و مراتع كشور وزارت جهاد كشاورزی و ارائه گواهی پرداخت مابه التفاوت از سازمان حمایت مصرف كنندگان و تولیدكنندگان وزارت بازرگانی برای اقلام صادراتی مشمول ضروری می باشد.

بیمه كالای صادراتی 

گمرك ایران مكلف است كالای موجود در گمرك و بین راهی ترانزیت داخلی اداری را از هنگام تحویل گرفتن تا زمان تحویل دادن به صاحب آن یا نماینده او در مقابل خطرات ناشی از آتش سوزی،‌انفجار ، اشتعال بیمه كرده و حق بیمه متعلق را در موقع ترخیص از صاحبان كالا وصول كند . در صورتیكه كالای تحویل به گمرك در مقابل خطرات یاد شده به موجب بیمه نامه معتبر بیمه بوده و در موقع ورود كالا و تحویل به گمرك یك نسخه معتبر از بیمه نامه به گمرك مربوط تسلیم شده باشد تا زمانی كه بیمه نامه مزبور دارای اعتبار بوده و مدت آن منقضی نشده باشد حق بیمه دریافت نخواهد شد. تشریفات گمركی صادرات كالایی كه در گمرك توقف نداشته و قبض انبار برای آن صادر نشده و بصورت حمل یكسره ترخیص میشود. در صورت تقاضای ذینفع بدون اخذ بیمه نامه یا هزینه بیمه حمل بلامانع است. ارزش كالا برای دریافت حق بیمه در مورد صادرات ارزش فوب كالای صادراتی می باشد كه با توجه به برابری ارز با ریال ملاك محاسبه و دریافت حق بیمه و پرداخت غرامت به صاحب كالا می باشد. حق بیمه كالاهای صادراتی برای هر ماه 55% در هزار ارزش كالا می باشد. بیمه صادرات اختیاری است و صادركننده می تواند كالای صادراتی خود را نزد هر شركت بیمه كه مایل باشد بیمه نماید.

تشریفات صادراتی قطعی 

برای صدور كالا از كشور قبل از هر چیز تهیه مدارك و اخذ مجوزهایی لازم است. صادركننده كالا باید با در دست داشتن این اسناد و مدارك به گمرك محل صدور كالا مراجعه نماید. اسنادی كه برای مراجعه به گمرك لازم است :

• 1. كارت بازرگانی صادركننده
• 2. مجوز صدور (حسب مورد)چ
• 3. صورت عدلبندی
• 4. گواهی بهداشت (حسب مورد درخواست خریداران)
• 5. گواهی قرنطینه دامی و نباتی (حسب مورد درخواست خریداران)
• 6. گواهی استاندارد (حسب مورد)
• 7. معرفینامه یا وكالتنامه اظهاركننده كالا به گمرك

تبصره – رعایت تبصره یك ماده 14 قانون امور گمركی مبنی بر گواهی مقام صلاحیتدار (دفتر اسناد رسمی) درخصوص امضاء واگذارنده قبوض انبار و اسناد حمل هنگامی كه كالای صادراتی در گمرك واگذار میشود ضروری بوده و ضمیمه اظهارنامه می گردد.

صادركننده كالا پس از تهیه مدارك لازم، می بایست كالا را به گمرك محل صدور حمل و پس از صدور قبض انبار، اظهارنامه صادراتی را در چهارنسخه تنظیم و تسلیم گمرك نماید كه یك نسخه آن به منزله پروانه صادرات محسوب می گردد. در مواردی با تقاضای صاحب كالا و موافقت گمرك، عملیات ارزیابی و انجام تشریفات گمركی كالای صادراتی را می توان در خارج از اماكن گمركی انجام داد.

تبصره 1 – صدور قبض انبار برای كالای حمل یكسره صادراتی كه با وسیله نقلیه وارد اماكن گمركی شده و همان روز قبل از پایان وقت اداری تشریفات گمركی آن به اتمام رسیده و از گمرك خارج میشوند ضرورت نداشته و در این رابطه تأیید مقدار و تعداد كالا توسط ارزیاب مربوطه كافی می باشد. در صورتیكه كالا بیش از یك روز در گمرك بماند صدرو قبض انبار ضروری است.

تبصره 2 – درخصوص صادرات میوه و تره بار چنانچه وزن كالا با وزن اظهاری تا 10% اختلاف داشته باشد پذیرش وزن اظهاری بالامانع است.

تبصره 3 – در مورد صادركنندگان خوشنام كه نام آنها از طریق اتحادیه صادركنندگان كتبأ معرفی شده است به استثناء صادرات كالای نساجی از قبیل پوشاك، فرآورده های چرمی ، كف پوش ، پارچه و … مرحله رؤیت كالا حذف می گردد. بدیهی است در صورت لزوم به طور اتفاقی از بعضی از آنها رؤیت به عمل خواهد آمد.

تبصره 4 – به منظور تسریع در انجام تشریفات ترخیص كالاهای صادراتی نیازی به كنترل اظهارنامه ها در واحدهای درب خروج و اطالعات انبارها ملاحظه نمیشود و مراجعه صادركنندگان به واحدهای مورد اشاره از مراحل تشریفات صدور حذف میشود.

تنظیم اظهارنامه كالای صادراتی 

اظهارنامه كالای صادراتی متضمن اطلاعاتی به شرح ذیل است :

• 1. مشخصات صادركننده كالا
• 2. مشخصات اظهاركننده كالا
• 3. مشخصات خریدار
• 4. كشور محل صدور
• 5. كشور مبدأ
• 6. شرایط معامله
• 7. مشخصات وسیله حمل و مبدأ بارگیری
• 8. مشخصات كالا از نظر نوع، تعرفه ، وزن ، تعداد یامقدار و ارزش صادراتی
• 9. مشخصات محموله (بسته ها ، نوع بسته ،‌مقدار، علامت ، وزن با ظرف)
• 10. ریز اقلام هزینه های گمرك
• 11. نام گمرك محل تسلیم اظهارنامه و شماره و مشخصات ثبت اظهرانامه در دفتر گمرك
• 12. محل برای مهر و امضاء‌و تأیید گمرك و مقامات گمرك

پس از تكمیل اظهارنامه، اظهارنامه و مدارك ضمیمه آن به قسمت احراز هویت گمرك تسلیم می گردد.
   تبصره – صادركنندگانی كه تحت پوشش بیمه ای صندوق ضمانت صادرات ایران قرار دارند جهت وصول خود به هنگام عدم پرداخت وجه كالا از سوی خریدار خارجی نیاز به درج مشخصات كامل خریدار یا نام ترخیص كننده كالا در گمرك كشور ورودی دارند.

احراز هویت 

دایره احراز هویت به موارد ذیل رسیدگی می نماید :
   1. صحت اسناد و مدارك تسلیمی
   2. صحت مندرجات از لحاظ نوع و تعرفه كالا و ارزش اظهار شده با اسناد
   3. صلاحیت صادر كننده

دفتر ژورنال 

بعد از رسیدگی دایره احراز هویت ، صادركننده كالا می بایستی وجوه متعلقه (هزینه های گمركی) را پس از واریز به بانك واخذ قبض مربوطه به قسمت ژورنال ارائه نماید.

ارزیابی 

بعد از واریز وجوه متعلقه ، اظهارنامه به دایره ارزیابی ارسال و بعد از تعیین ارزیاب كالا مورد ارزیابی قرار می گیرد. بعد از بازدید محتویات بسته ها و تطبیق آن از لحاظ نوع ، تعداد، ارزش و سایر اطلاعات موردنیاز چنانچه ایرادی مشاهده نشود، اظهارنامه امضاء ومهر شده و نسخه ای از اظهارنامه بعنوان پروانه صادراتی به صاحب كالا تحویل میشود تا نسبت به صدور كالا اقدام نماید.

• 1. رعایت بند 8 ماده 101 ا.ق.ا.گ در خصوص لاك و مهر اظهارنامه های صادراتی و رعایت ماده 109 آیین نامه آ.ق.ا.گ در مورد الصاق نمونه های كالا و كاتالوگ به اظهارنامه ها خصوصأ اظهارنامه های مربوط به كالاهای ورود موقت و صادرات از محل ورود موقت موضوع ماده 12 قانون م.ص.و و متقاضیان استرداد موضوع ماده 14 قانون م.ص.و ضروری است.
• 2. رعایت مفاد مادتین 107 و 108 آیین نامه آ.ق.ا.گ درخصوص ارزیابی دقیق، ظهرنویسی اظهارنامه و ثبت مشخصات كامل كالای ارزیابی شده و ارزیابان از درج عبارت كلی (مطابق لیست عدل بندی مخصوصأ در مورد اظهارنامه های فرش9 ضروری می باشد.
• 3. رعایت مفاد ماده 118 آیین نامه ا.ق.ا.گ مبنی بر حفظ و نگهداری اظهارنامه پس از تسلیم آن به گمرك
• 4. توجه به ارزش اظهار شده در مقایسه با ارزشهای ابلاغی گمرك ایران و دقت در صحت وزن محموله
• 5. هنگام قبول اظهارنامه صادراتی، نوع صادرات شامل
  • الف – صادرات عام
  • ب – مورد استفاده جهت تسویه موقت موضوع ماده 12 ق.م.ص و با قید شماره پروانه ورود موقت
  • ج – مورد استفاده جهت استرداد حقوق گمركی و سود بازرگانی موضوع ماده 14 ق.م.ص و با قید شماره پروانه ورودی در خانه 44 اظهارنامه درج گردد.

پیمان نامه ارزی 

فرمی است كه صادركننده هنگام صدور كالا از كشور جهت تعهد فروش ارز حاصل از صادرات به بانكهای مجاز با اطلاع گمرك به بانك تسلیم می كند. از تاریخ 1/1/81 به موجب مصوبه شورای عالی توسعه صادرات غیرنفتی صادرات كلیه كالاها و خدمات از سپردن هرگونه پیمان و تعهدنامه ارزی معاف می باشند.

• 1. ثبت آمار صادرات غیرنفتی كشور براساس اظهارنامه صادركنندگان و ارزشیابی و تأیید گمرك وفق قانون امور گمركی صورت می پذیرد.
• 2. صادركنندگانی می توانند از جوایز و تشویقهای مقرر در امر صادرات استفاده كنند كه ارز حاصل از صادرات خود را به شبكه بانكی كشور واریز نموده و یا از محل صادرات نسبت به واردات كالا طبق مقررات اقدام نموده باشند.
• 3. كلیه صادركنندگان رأسأ و مستقیمأ مجاز به واردات تمامی كالاهای مجاز به میزان ارز حاصل از صادرات برابر پروانه صادراتی می باشند.

حذف برخی تشریفات گمركی 

گمركات مرزی ملزم می باشند كه در خصوص كالاهای صادرات غیرنفتی كه در گمركات داخل پروانه می گیرند و به مرزهای خارجی هدایت میشوند، از بازبینی مجدد محتویات محموله های صادراتی در مرزهای خروجی خودداری كنند و فقط در مواردی كه سوء ظن قوی یا گزارش تخلف در محموله در میان باشد نسبت به بازبینی محتویات محموله برابر مقررات اقدام نمایند. در این زمینه و با عنایت به ضرورت رعایت اصل برائت، مأمور بدرقه از كالاهای صادراتی نیز – كه در گمركات داخلی پروانه میشوند – حذف شده است.

مراحل صادرات در گمرك 

• 1. معرفی كالا به گمرك
• 2. تسلیم اظهارنامه و اسناد لازم
• 3. ارزیابی كالا
• 4. صدور سند ترخیص
• 5. خروج كالا از كشور

در جهت تسهیل امر صادرات :

• ارزیابی كالاهای صادراتی گاهی در محل كارخانه و یا در انبار واحد تولید كننده كالا بنا به درخواست ذینفع انجام می پذیرد.
• صدور سند ترخیص كالا با توجه به تفكیك سرویس ارزیابی صادرات از واردات در كمترین زمان ممكن انجام میگیرد.
• خروج كالا از كشور بدون بازبینی و كنترل مجدد و با اعتماد به صادركننده انجام می پذیرد .
• كالاهای سریع الفساد از قبیل میوه و تره بار (و در صورت لزوم سایر كالاها حسب مورد ) بدون تخلیه در انبار و بصورت حمل یكسره و یا بر روی وسیله حمل ارزیابی و صادر میشوند.

از پیامدهای مثبت اختصاصی شدن برخی گمركات به صادرات كالاهای غیرنفتی می توان وجود كارشناسان و مأموران مجرب در این گمركات را نام برد كه به دلیل داشتن تخصص لازم و كافی ، كارهای گمركی را با سهولت بیشتری انجام میدهند. همچنین در كلیه گمركات كشور،‌انجام امور صادرات كالاهای غیرنفتی به هر صورت بر سایر امور اولویت خواهد داشت ونیز سرویس ارزیابی مخصوص صادرات ایجاد گردیده است.

گمركات تخصصی ویژه صادرات كالاهای خاص 

• 1.پوست و سالامبور : گمرك جنوب تهران
• 2. فرش دستبافت : گمركات غرب تهران ، شیراز، مشهد ، تبریز، زاهدان، كرمانشاه، اصفهان ، ارومیه ، بوشهر ، همدان ،كرمان ، مهرآباد ، بندرعباس ، جنوب تهران ، سهلان
• 3.زعفران : گمركات مشهد ، یزد، نمایشگاهها، غرب تهران ، مهرآباد و شیراز
• 4.پسته : گمركات كرمان، رفسنجان ، غرب تهران ،سهلان ، جنوب تهران ، شیراز، بندرعباس ، سیرجان ،مشهد ، تبریز اصفهان

نكات مهم :

• 1. صادركننده ملزم به ارائه گواهی مبدأ به گمرك نمی باشد.
• 2. حذف ارزیابی كالاهای صادركنندگان خوشنام با تأیید اتحادیه مربوطه مگر درموارد مشكوك
• 3. آزمایش كالاهای صادراتی بعد از صدور كالا در گمركاتیكه كه فاقد آزمایشگاه هستند.
• 4. صدور كالاهای دارای علامت استاندارد تحت ضوابطی بدون نیاز به ارائه گواهی استاندارد.
• 5. ارزیابی كالای صادراتی در صورتیكه صاحب كالا كتبأ تقاضا نماید می تواند در خارج از محوطه گمركی در محل انبارهای ملكی یا استیجاری یا عمومی رسمی صاحب كالا صورت پذیرد . صادرات كالا از محل ورود موقت به دلیل نیاز به مطابقت كالای صادره با وارده از شمول این بند خارج می باشد.
• 6. گمركات صادراتی در موقع بارگیری كالاهای صادراتی نسخه ای از سند حمل (بارنامه یا راهنمامه CMR) صادره توسط حامل را اخذ و به اظهارنامه خروجی الصاق و لاك و مهر كرده و نگهداری نمایند.
• 7. در متن اظهارنامه های صادراتی ارزش كالا به دو صورت عددی و حروفی درج و پرفراژ بر روی پروانه های صادراتی خواهد شد.

صادرات موقت 

كالاهاییكه برای انجام منظوری، موقتی به خارج از كشور ارسال و پس از انجام منظور مورد نظر اعاده میشود، صادرات موقت نامیده میشود.

بخش اول :
كالاهای ایرانی كه به منظور تعمیر یا تكمیل یا برای شركت در نمایشگاهها به خارج از كشور ارسال و پس از انجام منظور اعاده میشوند.

از كالای مشمول این بخش ، خروج هر نوع كالای مجاز (تولید داخل یا وارداتی ) بصورت موقت نیاز به اخذ تعهدنامه ارزی نمی باشد و می توان با رعایت مقررات مربوطه و با تنظیم اظهارنامه و اجازه خرج برای تعمیر یا شركت در نمایشگاه اقدام به صدور كالا نمود. در صورتیكه كالای مورد نظر برای مصرف داخلی وارد كشور شده باشد لازمست مجوز صدور قبلأ از وزارت بازرگانی اخذ شود. هرگاه كالا از انواع ممنوع الصدور یا غیرمجاز باشد پس از كسب اجازه از گمرك ایران در دو مورد اقدام به صدور موقت كالا نمود. در مورد كالای صادراتی موقت ماشین آلات و ابزار فنی كه به منظور تعمیر یا تكمیل به خارج از كشور به گمرك ارائه می گردد موافقت وزارت صنایع و معادن درخصوص عدم امكان تعمیر یا تكمیل درداخل كشور نیاز نمی باشد. صاحبان كالا باید اظهارنامه را در دو نسخه تنظیم و تسلیم گمرك نموده و سپس كالا مورد ارزیابی قرار می گیرد و اخذ سپرده نیز ضرورتی ندارد. بعد از خاتمه ارزیابی به بسته ها و محتویات آنها پلمپ گمرك الصاق و پروانه صادرات موقت صادر و در متن پروانه مدتی را كه (حداكثر 6 ماه ) بعد از انقضای آن كالا به كشور عودت داده شود قید وسپس در اختیار صاحب كالا جهت صدور قرار می گیرد.

تمدید پروانه صادرات موقت :
اگر منظور صاحب كالا از صادرات موقت در مدت اعتبار انجام نشود می تواند از گمرك صادركننده پروانه تقاضای تمدید كند . گمرك صادركننده پروانه به مدت سه ماه و مازاد بر آن تمدید مهلت با موافقت دفتر صادرات گمرك ایران می باشد.

بخش دوم : وسایط نقلیه 

وسایط نقلیه از نوع لكوموتیو ،‌واگن، هواپیما و حتی كشتی متعلق به كشور ایران كه به طور منظم درخطوط بین ایران و كشورهای خارجی در حركت هستند مشمول عنوان صادرات موقت می باشند. این وسایل از انجام تشریفات تسلیم اظهارنامه صدورموقت و تودیع پیمان ارزی و سپرده گذاری معاف و صرفأ به تسلیم اظهارنامه اجمالی یا ارائه و تسلیم یك نسخه مانیفست در هر مسافرت اكتفا میشود. درخصوص وسایط نقلیه و حتی چهارپایان و وسایل غیرموتور به طور كلی و نیز وسایط نقلیه شخصی می بایست اظهارنامه موقت و پروانه خروج موقت صادر شود. پروانه صدور موقت وسایط نقلیه موتوری و غیرموتوری به مدت یكسال اعتبار داشته و پروانه صدور موقت وسایل نقلیه شخصی سه ماه اعتبار دارد. و در فاصله این مدت وسیله نقلیه مذكور می توان به دفعات رفت و آمد نماید كه در این مدت مراتب ورود و خروج در گمرك مرزی با قید تاریخ خروج و ورود پشت پروانه ثبت میشود. صدور پروانه خروج موقت وسایل نقلیه موتوری و غیرموتوری مذكور موكول به ارائه سند مالكیت و پروانه شناسایی صادره از نیروی انتظامی است. كلیه اسناد و مدارك قانونی وسیله نقلیه در پرونده ای كه در مورد بنام مالك اتومبیل و به منظور خروج موقت تنظیم می گردد تا عودت وسیله نقلیه نزد گمرك نگهداری میشود. وكالتنامه های دستی و قولنامه ها و اسناد انتقال غیررسمی فاقد اعتبار قانونی بوده و مورد پذیرش گمرك نیست.

بخش سوم : ماشین آلات و تجهیزات 

كلیه مؤسسات و شركت ها می توانند اقدام به صادرات خدمات فنی ومهندسی و اجرایی نمایند و می بایست حسب مورد تشخیص صلاحیت توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی شوند. و مؤسسات فاقد رتبه بندی سازمان مدیریت و برنامه ریزی، توسط كمیته موضوع ماده 18 آیین نامه مقررات حمایتی دولت برای صادرات خدمات فنی و مهندسی خواهد بود. موسسات و شركتهای صادركننده خدمات مجازند ماشین آلات و تجهیزات موردنیاز فعالیت خود را با ارائه قرارداد از مرزهای مجاز كشور طبق رویه صادرات موقت خارج كنند. گمرك موظف است برای خروج ماشین الات وتجهیزاتی كه صادرات قطعی آنها از كشور به هر شكل مجاز و یا مجاز مشروط می باشد (چنانچه برای اقلام مجاز مشروط مجوز لازم اخذ شده باشد) هیچگونه سپرده یا تضمینی مطالبه نكند. خروج موقت ماشین آلات و تجهیزاتی كه صادرات قطعی آنها غیرمجاز می باشد و در مواردی كه مجوزهای لازم برای اقلام مجاز مشروط اخذ نشده باشد ، منوط به اخذ سفته توسط گمرك، معادل ارزش صادراتی اقلام مذكور می باشد. كمیته ماده 18 آیین نامه مذكور متشكل از نمایندگان وزارت امور اقتصادی و دارایی ، سازمان برنامه و بودجه و دستگاه اجرایی ذیربط و عنداللزوم تشكل صنفی – تخصصی مربوط در خصوص موارد زیر اتخاذ تصمیم می نماید:‌

• الف – تشخیص صلاحیت مؤسسات و شركتهای فاقد رتبه بندی
• ب – تعیین نوع و میزان قابل خروج مصالح، تجهیزات و ماشین الاتی كه صادراتشان (دایمی یا موقت ) نیاز به مجوز دارد و با مشكل صدور مجوز از طرف دستگاههای اجرایی ذیربط روبرو شده اند.
• پ – تعیین میزان ارزی قابل بازگشت هر قرارداد و همچنین نحوه بازگشت ارز حاصل از صدور كالاهایی كه در چارچوب قرارداد به صورت قطعی از كشور خارج شده اند.
• ت – تعیین نوع و میزان مصالح،‌ تجهیزات و ماشین آلاتی كه به منظور ایجاد پایگاه یا شعبه، توسط مؤسسات و شركتهای آیین نامه بصورت قطعی،‌قابل خروج از كشور می باشند.

امور مربوط به صادرات خدمات فنی ومهندسی در چارچوب آیین نامه اجرایی ماده 117 قانون برنامه سوم توسط وزارت بازرگانی (مركز توسعه صادرات ایران) پیگیری و انجام میشود. (بابت ماشین آلات و تجهیزات و ابزار موردنیاز)

بخش چهارم:
دامهایی كه برای تعلیف به طور موقت از كشور خارج میشوند مشمول عنوان صادرات موقت بوده و در ورود از پرداخت حقوق گمركی و سود بازرگانی و عوارض معاف می باشند . نتایج دامهای مذكور كه در مدت تعلیف بوجود آمده اند نیز در بازگشت از پرداخت وجوه مزبور معاف است. تشریفات خروج و معاودت این دامها تابع مقررات آیین نامه مخصوص تعلیف اغنام و احشام مصوب هیئت وزیران می باشد.

كارت بازرگانی 

مبادرت به امر صادرات بصورت تجاری مستلزم داشتن كارت بازرگانی است كه توسط اتاق بازرگانی و صنایع ومعادن صادر و به تأیید وزارت بازرگانی می رسد.كارت بازرگانی سندی است كه به موجب آن می توان اقدام به صادرات و واردات كالا نمود و بنام متقاضیان اعم از اشخاصی حقیقی (ایرانی و غیرایرانی) ، اشخاص حقوقی صادرمی گردد. صادركنندگان كالا و خدمات دارای كارت بازرگانی باشند یا نباشند در طول اجرای برنامه سوم توسعه (بند ب ماده 113) مشمول پرداخت عوارض و مالیات علی الحساب نخواهند بود. كلیه شركتهای تعاونی كارت بازرگانی خود را صرفأ از اتاقهای تعاون جمهوری اسلامی ایران دریافت می نمایند.

موارد معافیت از داشتن كارت بازرگانی 

• 1. شركت تعاونی مرزنشینان برای ورود كالاهای موردنیاز خانوارهای مرزنشین طبق فهرست مربوط و به تعداد، مقدار و ارزش تعیین شده و صدور كالا در ازای كالاهای وارداتی
• 2. ملوانان ایرانی شاغل در شناورهایی كه بین سواحل ایران و سایر كشورها در تردد هستند، برای ورود كالاهای موردنیاز خانواده خود به تعداد، مقدار و ارزش تعیین شده
• 3. پیله وران برای ورود كالاهای قابل ورود مورد نیاز استان خود و استانهای همجوار در صورت اخذ كارت پیله وری و مجوز ورود ازاداره بازرگانی شهر یا استان مربوط
• 4. كارگران ایران شاغل در خارج از كشور در صورت داشتن كارنامه شغلی از وزارت كار و امور اجتماعی طبق فهرست مربوط به تعداد، مقدار و ارزش تعیین شده
• 5. كالاهایی كه ورود و صدور آنها به تشخیص گمرك برای فروش هستند.

ملاك تجاری بودن كالا 

كالاهایی كه به تشخیص گمرك ایران برای فروش، وارد یا صادر می گردند، اعم از اینكه به همان شكل یا پس از انجام عملیات (تولیدی، تفكیك و بسته بندی) به فروش برسند تجاری تلقی خواهند شد.

• الف – نمونه های تجاری و تولیدی و نمونه برای بررسی و آزمایش در حدی كه می تواند نمونه تلقی شود به تشخیص گمرك ایران .
• ب – ماشین آلات ، تجهیزات ، اجزاء و قطعات مربوط مورد نیاز واحدهای تولیدی فاقد كارت بازرگانی كه در مواقع لزوم در حد نیاز خود با تشخیص وزارت بازرگانی رأسأ وارد می نمایند.
• پ – عملیات ورود و صدور كالا توسط دستگاههای اجرایی دارای ردیف بودجه منطبق با وظایف و در جهت نیل به اهداف آن دستگاه با اطلاع وزارت بازرگانی كه برای تأمین نیاز و نیل به اهداف عمومی آن دستگاه انجام میشود. در موارد خاص كه وزارت بازرگانی تشخیص میدهد ورود كالا برای عملیات تجاری است ضمن توقف جریان ، مراتب را به هیئت دولت گزارش می نماید.
• ت – صدور كالا توسط صادركنندگان مبتدی برای یك دوره حداكثر 6 ماهه در آغاز كار با مجوز وزارت بازرگانی
• ث – وسایل و ملزومات مورد نیاز واحدهای تحقیقاتی ، علمی , پزشكی ، آموزشی،‌ آزمایشگاهی، كاتالوگ ، بروشور، كتابچه حاوی مشخصات فنی و تجاری كالا، نقشه های فنی و نمونه های فاقد بهای ذاتی، كالاهای مورد نیاز پیمانكاران ومشاوران با تشخیص وزارت بازرگانی .

تقسیم بندی كالاهای صادراتی 

كالاهای صادراتی و وارداتی به سه گروه تقسیم میشوند‌:

• 1. كالای مجاز – كالایی است كه صدور یا ورود آن با رعایت ضوابط نیاز به كسب مجوز ندارد.
• 2. كالای مشروط – كالایی است كه صدور یا ورود آن با كسب مجوز امكان پذیر است.
• 3. كالای ممنوع – كالایی است كه صدور یا ورود آن به موجب شروع مقدس اسلام (به اعتبار خرید و فروش یا مصرف ) و با به موجب قانون ممنوع گردد.

به موجب بخشنامه شماره 7904208 مورخ 17/3/79 اداره كل مقررات صادرات و واردات وزارت بازرگانی،‌صادرات كلیه اقلام (تولید داخلی) به استثناء اقلام یارانه ای – اقلام دامی یا نباتی كه جنبه ذخایر ژنتیك یا محافظت محیط زیست دارند – اشیاء عتیقه و میراث فرهنیگ – پنبه ،‌پوست خام ، سالامبور ، وت بلو،‌ كرك خام بزی، فرآورده های نفتی ، الكیل بنزن و محصولات پتروشیمی – شمش مس، شمش آلیاژهای مس ، كاتد و آند مس، شمش فولاد و شمش آلومینیوم ، قراضه و ضایعات فلزی ، جوبه هر شكل ،‌دانه های روغنی، خوراك طیور،‌ پوكه آمپول و سرنگ .دولت می توان بنا به مقتضیات و شرایط خاص زمانی با رعایت قوانین مربوطه صدور بعضی ازكالاها را ممنوع نماید.

فهرست كالاهای ممنوع الصدور 

• 1. به موجب بند 1 مصوبه قانون شورای انقلاب مصوب 22/10/58 صدور هرگونه اشیاء عتیقه و هنری از كشور ممنوع است. این ممنوعیت شامل تابلو و آثار هنرهای تجسمی معاصر (مربوط به پنجاه سال اخیر) نمیشود.
• 2. صدور هیزم وذغال چوب ممنوع است.
• 3. صدور انواع قالی و قالیچه كه با الیاف مصنوعی یا مخلوطی از استاندارد و آنهایی كه تار و پودشان از الیاف مصنوعی باشد ممنوع است.

نحوه صدور كتب، نشریات، فیلم، نوار ،‌تابلو نقاشی و سایر آثار فرهنگی هنری 

صدور و كتب و نشریات ، فیلم و نوار كه نشر و پخش آنها در كشور ممنوع نیست مجاز است. صدورتابلو نقاشی و سایر اثار فرهنگی با مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجاز می باشد. خروج اقلام فرهنگی زیر تا سقف یك تن، نیاز به اخذ مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ندارد :
1. كتاب به زبان فارسی و غیرفارسی
2. پوستر
3. بروشور
4. كارت ویزیت
5. جزوه های درسی
6. تقویم دیواری و جیبی
7. كارت پستل
8. لیبل
9. متون تبلیغاتی فرهنگی
خروج آثار صوتی و تصویری و رایانه ای ، شامل نوار كاست ،‌نوار DVD، CD، VHS و نیز آثار مكتوب ،‌شامل كتاب و مطبوعات بصورت همراه مسافر بدون اظهارنظروزارت پست و تلگراف و تلفن و با رعایت سایر مقررات از مرزهای كشور به خارج، بلامانع است. خروج آثار صوتی به خارج از كشور از طریق پست نیاز به مجوز وزارت پست و تلگراف و تلفن ندارد.

ضوابط ناظر بر صادرات كالاهای مشمول اجرای اجباری استاندارد :‌

• 1. فهرست كالای مشمول اجرای اجباری استاندارد برای صادرات
  • الف – كلیه محصولات صنعتی كه تولید و عرضه آنها در داخل كشور ،‌مشمول اجرای اجباری استاندارد می باشد.
  • ب – شش قلم كالای كشاورزی شامل : پسته و مغزپسته ، كشمش، زیره ،‌زعفران، خرما و برگه زردآلو
• 2. ضوابط ناظر بر اجرای استانداردهای اجباری كالاهای صادراتی
  • الف – برای صادرات كالای ردیف (الف – 1 ) كه دارای علامت استاندارد ایران باشند، ارائه گواهینامه دیگری از مؤسسه استاندارد ضرورت ندارد. در صورتیكه تولید كنندگان كالاهای مذكور ،‌در مراحل دریافت پروانه كاربرد علامت استاندارد ایران باشند، برای هر محموله صادراتی خود،‌می توانند از ادارات كل استاندارد استان محل گواهینامه انطباق با استانداردملی ایران را دریافت نمایند.
  • ب – در صورتیكه خریدار خارجی ، كالا را براساس استاندارد كشور مقصد و یا استاندارد كشور دیگری سفارش داده باشد،‌ارائه تأییدیه انطابق كالا با استاندارد مذكور كه توسط یكی از شركتهای بازرسی تأیید صلاحیت شده این مؤسسه و یا شركت بازرسی تعیین شده از سوی خریدار،‌ صادر شود كافی است و نیازی به ارائه گواهینامه دیگری از سوی مؤسسه استاندارد نخواهد بود.
  • ج – در موارد زیر نیاز به ارائه گواهینامه استاندارد نمی باشد :‌
    • – صادراتی كه از طریق اعتبار اسنادی مورد پذیر نظام بانكی صورت می گیرد (غیر از روغن موتور و روغنهای صنعتی)
    • – كالاهایی كه از طریق مرز هوایی صادر میشود (غیر از زعفران)
    • – كالاهایی كه صادركنندگان نمونه سالهای 77-78 و 79 و صرفأ در حوزه تخصصی خود،‌طبق اعلام مركز توسعه صادرات ایران، صادر می نمایند تا پایان دوره اعتبار كارت صادركننده نمونه .
    • – كالاهایی كه برای بازاریابی یا ارائه در نمایشگاه های خارجی از كشور با تأیید مركز توسعه صادرات ایران صادر میشوند.
    • – دارندگان كارت عضویت در اتحادیه صادركنندگان پوست، سالامبور و چرم ایران و اتحادیه صادركنندگان روده ایران ،‌جهت صادرات كالاهای تحت پوشش آن اتحادیه ها (از قبیل پوست، سالامبور و روده) نیاز به ارائه گواهی استاندارد ندارند.
    • – صدور كالاهای مشمول اجرای اجباری استاندارد ،‌ جهت بازاریابی یا ارایه در نمایشگاههای خارجی از كشور با تأیید مركز توسعه صادرات ایران، نیاز به گواهینامه استاندارد ندارد.

درخصوص ضرورت كنترل محموله های صادراتی مشمول مقررات اجباری استاندارد در گمركات

• 1. تاریخ اعتبار پروانه كاربرد علامت استاندارد ایران
• 2. جعلی نبودن پروانه كاربردعلامت استاندارد (موارد مشكوك از استاندارد استانها استعلام گردد)
• 3. اعلام تاریخ انقضای مصرف شماره ، پروانه بهره برداری،‌ علامت استاندارد ایران بر روی كالا و بسته بندی مناسب.
• 4. در صورت نداشتن پروانه كاربرد علامت استاندارد معتبر، ارائه گواهی صادراتی از شركتهای بازرسی مورد تأیید مؤسسه یا ادارات كل استاندارد استانها ضروری است.

واردات

واردکننده کالا 

وارد كننده كالا شخصی حقیقی یا حقوقی میباشد كه نسبت به ورود كالاهای مورد مصرف در داخل كشور طبق مجوزهای مربوطه اقدام مینماید و میبایست از مقررات وقانون تجارت كشور خود بطور كامل و از مقررات و قانون تجارت كشور فروشنده نیز مطلع باشد . برای واردات داشتن كارت بازرگانی ، كد اقتصادی و چنانچه واحد تولیدی باشد ، داشتن پروانه بهره برداری یا پروانه تولید الزامی است .

كارت بازرگانی
كارت بازرگانی سندی است كه به موجب آن میتوان اقدام به صادرات و واردات كالا نمود و توسط شعب اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران در تهران یا شهرستانها بنام متقاضیان اعم از اشخاص حقیقی (ایرانی و غیرایرانی) ، اشخاص حقوقی ،‌ صادر و در صورت تایید توسط واحد صدور كارت بازرگانی معتبر می‌باشد . ضوابط و شرایط و نحوه تمدید آن طبق آئیننامه اجرائی خواهد بود كه به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید .
اشخاص و كالاهای ذیل نیاز به ارائه كارت بازرگانی ندارند :

• 1 – شركتهای تعاونی مرزنشینان
• 2 – ملوانان ایرانی شاغل در شناورهائی كه بین سواحل ایران و سایر كشورها در تردد هستند .
• 3 – پیله وران برای ورود كالاهای قابل ورود نیاز استان خود و استانهای همجوار در صورت اخذ كارت پیله وری و مجوز ورود از اداره بازرگانی شهر یا استان مربوطه .
• 4 – كارگران ایرانی شاغل در خارج از كشور در صورت داشتن كارنامه شغل از وزارت كار و امور اجتماعی .
• 5 – كالاهائی كه ورود آنها به تشخیص گمرك برای فروش نمی‌باشد .
• 6 – كالاهای مسافری .
• 7 – كالاهای هدیه و سوغات كه از طریق پست وارد می‌شوند .

كالاهای تجاری
كالاهایی كه به تشخیص گمرك برای فروش ، وارد یا صادر می‌گردد ، اعم از اینكه به همان شكل یا پس از انجام عملیات تولیدی ، تفكیك و بسته بندی به فروش برسد تجاری تلقی خواهد شد .

تشریفات مربوطه به خرید كالا 

خریدار (وارد كننده) كالا به توجه به محلهای خرید و شرایط مربوط كه قبلا از طرق مختلف پیش‌بینی و بررسی نموده است ، اقدام به خرید می‌نماید . نحوه خرید از بازارهای خارجی و از طریق نمایشگاههای بین‌المللی ، بروشورهای تحقیقی و اتاق بازرگانی در ایران انجام می‌گیرد . خرید بخش دولتی بیشتر از طریق مناقصه و بخش عمومی بیشتر از طریق استعلام بهاء انجام می‌پذیرد .

روشهای خرید كالا 

روشهای خرید كالا براساس اینكوترمز 1990 به شرح زیر است :

مراحل ثبت سفارش 

مراحل انجام ثبت سفارش جهت واردات كالا عبارت است از :

• 1 – آگاهی از تعرفه كالای مورد ثبت سفارش . (صاحب كالا قبل از ورود كالا چنانچه تعرفه صحیح كالای خود را نداند یا در تشخیص آن تردید داشته باشد ، میتواند از گمرك ایران تعرفه صحیح كالای خود را استعلام نماید .)
• 2 – اخذ پروفرما از فروشنده كالا .
• 3 – مراجعه به معاونت بازرگانی خارجی جهت تكمیل فرم ثبت سفارش .
• 4 – اخذ مجوز ورود كالا طبق جدول مقررات صادرات و واردات از سازمانهای ذیربط .
• 5 – مراجعه به شركت بیمه و اخذ بیمه نامه
• 6 – اقدام به ثبت سفارش در بانك واسطه معامله بمنظور ثبت سفارش كالا (پس از تكمیل فرم تقاضا برای گشایش اعتبار بانضمام فرم بانكی و پروفرما و بیمه‌نامه اجازه نامه نسبت به پرداخت حق ثبت سفارش اقدام گردد .

حق ثبت سفارش 

حق ثبت سفارش عبارت از میزان و مبلغی است كه به موجب قانون بودجه هر سال تعیین می‌گردد و به بعضی كالاهای وارده به كشور اعم از اینكه از طریق سیستم بانكی یا خارجی ازسیستم بانكی سفارش گردیده باشند ، تعلق می‌گیرد كه مبلغ CIF(فوب + كرایه و بیمه‌نامه) و به میزان هر دلار 275 ریال (براساس 1379) وصول می‌شود . حق ثبت سفارش ممكن است در زمان گشایش اعتبار در بانك پرداخت گردد و یا در زمان ترخیص كالا در گمرك وصول شود. در ضمن برای كلیه كالاها صرفنظر از تاریخ ورود كالا یا اظهار به گمرك ، حق ثبت سفارش به میزان مقرر در زمان ثبت سفارش پرداخت خواهد شد .
كالاهائی كه از پرداخت حق ثبت سفارش معاف هستند عبارتند از :

• 1 – كالاهای مسافری
• 2 – كالاهای هدیه و سوغات وارده از طریق پست
• 3 – به موجب تبصره 14 قانون بودجه سال 1379 كالاهای اساسی شامل (گندم ، قند ، شكر ، چای ، روغن نباتی ، برنج ، گوشت قرمز ، شیر ، كود و سم و بذر ، واكسن ، سموم دامی) اعم از یارانه‌ای و غیریارانه‌ای و كاغذ و كالاهای وارداتی مربوط به طرحهای بیع متقابل و سرمایه‌گذاری خارجی و خرید خارجی بخش فرهنگ از جمله صدا و سیما از حق ثبت سفارش معاف می‌باشند .

واردات 

واردات كالا به دو منظور صورت می‌پذیرد كه عبارت است از :

• الف – ورود قطعی
• ب – ورود موقت

الف ) واردات قطعی
منظور از واردات قطعی ، كالاهائی هستند كه برای مصرف یافروش سفارش شده و به كشور وارد و با انجام تشریفات قطعی گمركی ترخیص می‌شوند .
انواع واردات عبارتند از :

• 1 – واردات در مقابل صادرات (ارز صادراتی غیرنفتی)
• 2 – واردات به صورت گشایش اعتبار (ارزی)
• 3 – واردات به صورت بدون انتقال ارز
• 4 – واردات از مناطق آزاد تجاری ، صنعتی
• 5 – واردات مبادلات مرزی (تعاونی مرزنشینان)
• 6 – واردات مبادلات پیله‌وری
• 7 – واردات از بازارچه‌های مرزی
• 8 – واردات كالا از طریق پست

1 – واردات در مقابل صادرات (ارز صادرات غیرنفتی)
صادركنندگان كالاهای غیرنفتی مجازخواهند بود در مقابل صادرات كالاهای خود، كالاهای قابل ورودی را كه از طرف وزارت بازرگانی یا ستاد پشتیبانی برنامه تنظیم بازار اعلام می‌گردد ، وارد نمایند و یا اینكه از محل صادرات دیگران با استفاده از واریزنامه صادراتی اقدام به ورود كالاهای اعلام شده مذكور بنمایند .

2 – واردات به صورت گشایش اعتبار (ارزی) 

اینگونه واردات به صورت اعتباری اسنادی یا بروات اسنادی از طریق بانك گشایش كننده اعتبار انجام می‌گیرد و شامل انواع زیر است .

• الف – انواع اعتبارات اسنادی
• ب – انواع بروات اسنادی

الف – انواع اعتبارات اسنادی :

• 1 – اعتبار اسنادی برگشت‌پذیر
• 2 – اعتبار اسنادی برگشت‌ناپذیر
• 3 – اعتبار اسنادی تایید شده
• 4 – اعتبار اسنادی گردان
• 5 – اعتبار اسنادی قابل انتقال
• 6 – اعتبار اسنادی یك ، دو و یا چند مرحله‌ای
• 7 – اعتبار اسنادی فرعی
• 8 – اعتبار اسنادی اتكائی

ب – انواع برات :

• 1 – برات ساده
• 2 – برات اسنادی(برات مستند)

اشكال مختلف بروات اسنادی :

• 1 – برات دیداری
• 2 – برات مدت دار
• 3 – برات در مقابل تایید بخشی از ارزش كالا و قبول مانده
• 4 – برات در مقابل قبول
• 5 – برات رسید یا تعهد

3 – واردات قطعی كالا به صورت بدون انتقال ارز 

واردات قطعی كالا به صورت بدون انتقال ارز شامل آن قسمت از واردات می‌باشد كه خارج از سیستم بانكی عمل می‌شود و بابت ورود كالا هیچگونه ارزی از كشور خارج نمی‌گردد و باستناد مفاد ماده 38 آییننامه اجرائی قانون مقررات صادرات و واردات شامل :

الف – قطعات یدكی ، ابزار برشی ، قالب نو یا مستعمل و نمونه كالا (برای تحقیق و كپی‌برداری) برای واحدهای تولیدی ، آموزشی یا تحقیقاتی همچنین نمونه دارو (فرآورده‌های داروئی ، مواد اولیه و جانبی) مواد بسته‌بندی آن و تجهیزات و ملزومات پزشكی و آزمایشگاهی و بهداشتی ،شیر و غذای كودك و كتب و نشریات و تجهیزات آزمایشگاهی و ملزومات تحقیقاتی علمی برای دانشگاههای علوم پزشكی در صورتیكه جنبه تجاری نداشته باشد ، راسا بنام واحد تولیدی یا موسسه آموزشی یا تحقیقاتی مربوط قابل ورود و ترخیص است .

ب – در صورت كسر تخلیه ، ضایعات كالای وارداتی و مغایرت كالای وارداتی با كالای سفارش شده كه فروشنده خارجی ملزوم به ارسال كالای مجانی برای جبران خسارت می‌گردد ، كالای ارسالی با تشخیص گمرك ایران و موافقت وزارت بازرگانی قابل ورود و ترخیص است .

تبصره : كسر تخلیه سی،كی،دی (Compelitly Knocked Down)CKDعبارت است از كالائی كه به صورت كاملا پیاده شده و مجزا از هم به سبب سهولت و اقتصادی بودن حمل و نقل وارد می‌شود كه پس از عملیات ساده مونتاژ ، از قبیل پیچ و مهره‌ كردن و جوشكاری و پرچ و غیره تشكیل یك دستگاه كامل را داده و در ردیف دستگاه كامل طبقه‌بندی می‌گردد و بیشتر مربوط به ماشین آلات می‌باشد .
كارخانجات مونتاژ و اقلام موردنیاز برای ایفای تعهدات گارانتی با تشخیص وزارتخانه تولیدی ذیربط و موافقت وزارت بازرگانی مشمول این بند خواهد بود .

ج – كاتالوگ ، بروشور ، تقویم ، كتابچه حاوی مشخصات فنی و تجاری كالا ، اسناد مربوط به حمل كالا ، نقشه‌های فنی و نمونه‌های فاقد بهای ذاتی (نظیر تابلو منسوجات و غیره) بدون پرداخت سود بازرگانی و بدون كسب مجوزهای مقرر در جدول ضمیمه آئیننامه مقررات صادرات و واردات قابل ترخیص است .

د – كالای مورد نیاز پیمانكاران و مشاوران با تشخیص و موافقت سازمان دولتی ذیربط و موافقت وزارت بازرگانی قابل ورود و ترخیص است .

هـ – ورود و ترخیص موقت یا قطعی كتب و نشریات و سایر محصولات صنعت چاپ ، تكثیر و كپی برداری در زمینه‌های علمی و فنی با موافقت وزارت علوم ، تحقیقات و فن‌آوری و وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشكی حسب مورد و در سایر زمینه‌ها با موافقت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بدون ارائه هیچگونه مجوز دیگری قابل انجام است .

4 – واردات از طریق مناطق آزاد تجاری ،‌ صنعتی 

مناطق آزاد تجاری صنعتی در كشورمان عبارتند از : كیش ، قشم و چابهار
واردات از مناطق آزاد تجاری – صنعتی : منطقه آزاد تجاری ، صنعتی ، منطقه ویژه حراست شده بندری و غیربندری می‌باشد كه طبق بند و تبصره 2 قانون برنامه دوم توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی با توجه به تبصره 2 قانون برنامه اول ایجاد شده است .
فعالیتهای مجاز در مناطق آزاد به شرح زیر است :

• 1 – نگهداری امانی كالا
• 2 – تسریع و تسهیل در دستیابی به كالا ، برای نزدیك كردن صحنه فعالیت صاحبان كالا اعم از مواد اولیه ، ماشین آلات و سایر كالاهای ساخته شده یا به مصرف‌كنندگان داخلی به منظور پشتیبانی از تولید داخلی كشور .
• 3 – پردازش كالا یا ایجاد تغییرات در آن برای تحصیل ارزش افزوده با استفاده از امكانات بالقوه .
• 4 – فراهم نمودن تسهیلات جهت دستیابی خریداران عمده داخلی و خارجی به كالاهای موردنیاز خود از این مناطق
• 5 – ایجاد عرصه فعالیتهای تجاری منطقه
• 6 – ارتباط با كشورهای آسیائی و اروپائی و سایر نقاط و برخورداری مفید از این بازارها با استفاده از تمامی تسهیلات ترانزیت داخلی و خارجی ، صادرات .
• 7 – جذب سرمایه و امكانات داخلی و خارجی برای موارد فوق‌الذكر در نیل به اهداف موردنظر .

مهلت توقف كالای وارد شده به منطقه با تشخیص مدیریت منطقه است . صاحبان كالای وارد شده به منطقه می‌توانند تمام یا قسمتی از كالای خود را به منظور ورود قطعی یا ورود موقت به داخل كشور به گمرك اظهار و با انجام تشریفات و مقررات مربوطه ترخیص نمایند .
هزینه‌های تخلیه و بارگیری ، انبارداری كالا در این مناطق براساس تعرفه‌های پیشنهادی مدیر منطقه و تصویب اكثریت وزرای عضو شورای عالی مناطق می‌باشد . كلیه كالاهائی كه برای تولید یا ارائه خدمات موردنظر از خارج به منطقه وارد می‌شود از پرداخت سود بازرگانی معاف است .

5 – واردات از طریق مبادلات مرزی (تعاونی مرزنشینان) 

با توجه به آئیننامه اجرائی قانون مقررات صادرات و واردات ، ساكنین نقاط مرزی محروم و اهالی كلیه بخشهای مرزی استانهای كشور (بغیر از استانهای گیلان و مازندران) باستثنای بخشهای مربوط به مراكز شهرستانها مجاز خواهند بود تا بخشی از مایحتاج خود را از كشور همجوار استان خود تامین نمایند و برای این منظور اقدام به صدور كالا به كشور مذكور می‌نمایند . كالاهای وارده نیاز به مجوزهای لازم ندارند ولی در هر مورد رعایت مقررات مربوط به بهداشت و استاندارد اجباری می‌باشد .
مرزنشینان بایستی دارای كارت مبادلات مرزی باشند كه به مهر شركت تعاونی مربوطه ممهور گردد. كارت مبادلات مرزی توسط اداره بازرگانی محل و در صورت نبودن آن در بخشداری محل در اسفند ماه هر سال تا پایان فروردین ماه سال بعد بنام سرپرست خانواده صادر می‌گردد و به مدت یكسال اعتبار دارد .
در ضمن نوزادان خانواده‌های دارنده كارت مبادلات مرزی در صورتی كه عضو ششم به بعد باشد مشمول تسهیلات فوق نخواهند بود .

6 – مبادلات مرزی (پیله وری) 

مبادلات مرزی به سوداگران و پیله وران اماكن نقاط مرزی استانهای كشور اختصاص دارد كه تحت شرایطی با كارت پیله‌وری كه توسط ادارات بازرگانی با احراز شرایط مخصوص به خود صادر می‌شود ، طبق آئیننامه اجرائی قانون مقررات صادرات و واردات از محل فهرستی كه توسط وزارت بازرگانی اعلام می‌گردد ، اقدام به ورود و صدور كالا می‌نمایند . در ابتدا به كشور مقابل استان خود كالا صادر و برابر ارزش آن اقدام به ثبت سفارش كالا می‌نمایند . افراد مذكور حق دادن وكالت جهت ورود كالا به دیگران را ندارند . افراد ساكن بخشهای مرزی كشور كه پنج سال مستمر قبل از تقاضا در مناطق مرزی محل فعالیت خود سكونت داشته و حداقل دو سال سابقه خرید و فروش كالا در داخل كشور داشته و دارای پیمان یا تعهد ارزی مهلت منقضی واریز نشده باشد ، می‌توانند با دریافت كارت پیله‌وری بنام خود به مبادلات مرزی در چارچوب مقررات مربوطه اقدام نمایند .
كارت پیله‌وری توسط اداره بازرگانی محل صادر و دارای یكسال اعتبار از تاریخ صدور می‌باشد . دارندگان كارت پیله‌وری می‌توانند كالاهائی را كه صادرات آنها مجاز و یا با صادرات آنها موافقت كلی شده است با رعایت مقررات مربوط ، به كشور یا كشورهای مقابل محل سكونت خود صادر كرده، در مقابل كالاهای صادر شده كالاهای مجاز یا مجاز مشروط موردنیاز خود را با كسب مجوزهای مربوطه در جداول مقررات صادرات و واردات از كشورهای مذكور وارد و ترخیص نماید .
واردات كالای تولید شده در كشورهای آسیای میانه (آذربایجان ، گرجستان ، ارمنستان ، تركمنستان ، ازبكستان ، قرقیزستان ، تاجیكستان ، قزاقستان ، روسیه و اكراین ) نیاز به تودیع سپرده ثبت سفارش ندارند .

7 – بازارچه‌های مرزی 

بازارچه‌های مرزی محوطه‌ای است محصور واقع در نقطه صفر مرزی در جوار گمركات مجاز به انجام تشریفات ترخیص كالا ، یا مكانهائی كه طبق تفاهم‌نامه‌های منعقد شده بین جمهوری اسلامی ایران و كشورهای همجوار تعیین می‌شود و اهالی دو طرف مرز می‌توانند تولیدات و محصولات كشور خود را با رعایت مقررات صادرات و واردات برای داد و ستد در این بازارچه‌ها عرضه نمایند .
استقرار گمرك در درب ورود و خروج بازارچه جهت اعمال مقررات صادرات و واردات و نظارت بر رعایت آن در بازارچه‌ ضروری است و انجام این امور به عهده گمرك می‌باشد . فهرست كالاهای قابل داد و ستد در بازارچه و میزان ارزش آن را وزارت بازرگانی با توجه به نیازمندیهای استانهای مرزی و تفاهم بعمل آمده با كشور مقابل و مقررات صادرات و واردات كشور ،‌ تهیه و اعلام می‌نماید.
ورود و ترخیص كالا در بازارچه‌های مرزی صرفا با ارائه فاكتور فروش غرفه‌های بازارچه‌های مرزی كشور مقابل امكان پذیر بوده و نیاز به ارائه سایر مدارك از قبیل پروفرما و بارنامه حمل نمی‌باشد . كلیه كالاهای مجاز در بازارچه‌های مرزی قابل داد و ستد می‌باشند . ورود هر نوع كالا از طریق بازارچه‌های مرزی موكول به صدور كالا بوده و در هر سال ارزش كالاهای قابل ورود هر بازارچه تا سقف پنج میلیون دلار تعیین گردیده است . كلیه اشخاص حقیقی ساكن در مناطق مرزی و اشخاص حقوقی كه در مناطق مرزی فعالیت می‌نمایند مجاز به فعالیت در بازارچه‌های مرزی هستند .

فهرست كالای وارداتی (با هرنوع ارز) كه مشمول ضوابط قیمت ‌گذاری است 

• 1 – روغن نباتی
• 2 – دانه‌های روغنی
• 3 – شكر
• 4 – گندم (باستثنای واردات سازمان غله كشور)
• 5 – برنج
• 6 – گوشت
• 7 – چای
• 8 – كیسه گونی(پلی پروپیلن و كنفی)
• 9 – داروهای انسانی (باستثنای داروهای وارداتی بنام جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران توسط سازمان تداركات و تولید لوازم پزشكی و وارداتی)
• 10 – شیرخشك
• 11 – داروی دامی
• 12 – مواد اولیه سموم دفع آفات نباتی
• 13 – سموم دفع آفات نباتی
• 14 – خاك فسفات ، اسید فسفریك
• 15 – انواع كود شیمیایی
• 16 – تخم نوغان ، انواع بذور اصلاح شده
• 17 – علوفه شامل‌(ذرت ، كنجاله ، سویا ، پودرماهی ، جو ، سبوس گندم)
• 18 – مكملها و ویتامینهای خوراك دام و طیور (از جمله میتونین ،‌كلین كلاید ، املاح و كلسیم ، فسفات و ویتامینها و…)
• 19 – لوازم پزشكی یكبار مصرف و تجهیزات و دستگاههای پزشكی (باستثناء تجهیزات و دستگاههای پزشكی كه به نام مراكز دانشگاهی و دانشكده‌های علوم پزشكی سراسر كشور و كلیه بیمارستانهای آموزشی ، درمانی و البته صرفا با مجوز هیئت امنای ارزی وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشكی موضوع بند الف تبصره 10 قانون بودجه سال 1377 توسط واردكنندگان ویا راسا از طریق هیئت امنا ارزی وارد می‌گردد .
• 20 – الیاف پلی‌استر و الیاف اكریلیك
• 21 – تاپس پلی‌استر و تاپس اكریلیك
• 22 – انواع نخ پلی‌استر
• 23 – فیلم و زینك
• 24 – كاغذ چاپ و تحریر و فتوكپی
• 25 – مواد اولیه كاغذ كاغذ چاپ و تحریر
• 26 – كاغذ مطبوعات
• 27 – آهن آلات (تیرآهن ، میله‌گرد ، نبشی ، سپری ، ورق) باستثناء واردات توسط واحدهای تولیدی مربوطه*
• 28 – آلومینیوم و مس (باستثناء واردات توس واحدهای تولیدی مربوطه) (1)
• 29 – مواد اولیه بسته بندی و مواد افزودنی و قطعات كارخانه‌های روغن نباتی
• 30 – انواع خودرو (صرفنظر از نوع ارز وارداتی یا كیفیت واردات)
• 31 – كمباین
• 32 – تراكتور
• 33 – مواد اولیه پودر شوینده (خمیر صابون ، مصرفی ، تری‌یلی‌فسفات‌سدیم ، پربورات ، فعال كننده پربورات ، پودر CMC ، تینول پال سی بی اس ایكس ، اسانس ،‌ برول (نان یونیك) ، اسید سولفوریك، جعبه تترااستیل دی امین)
• 34 – قطعات و لوازم یدكی ماشین چاپ
• 35 – لوازم یدكی ماشین آلات كشاورزی
• 36 – سایر كالاهای وارداتی با ارز شناور و یا ارز صادراتی سیستم بانكی كه نام آنها دراین جدول نیامده است . ترخیص آنها از گمرك نیز موكول به ارائه مجوز سازمان حمایت از تولیدكنندگان و مصرف‌كنندگان است (باستثناء مواد اولیه ، ماشین‌آلات و قطعات یدكی از كه راسا توسط واحدهای تولیدی برای مصرف خود وارد می‌كنند)

مراحل رسیدگی به پرونده‌های قاچاق در گمرك ایران 

پس از كشف كالا توسط گمرك یا سازمانهای مسئول مبارزه با قاچاق كالا و ارز كه غالبا این سازمانها در خارج از محدوده گمرك فعالیت دارند و موظف به تشكیل صورتجلسه بدوی كشف كالا و تحویل متهم و پرونده مربوطه به گمركات هستند ، به منظور تسریع در رسیدگی و تعیین تكلیف پرونده‌های مربوط به كشفیات قاچاق كالا ، گمركات به عنوان سازمان شاكی از صاحب یا صاحبان پرونده مربوط به ظن قاچاق درخواست ارائه اسناد مثبته گمركی موضوع ماده 280 آئیننامه امور گمركی از جمله پروانه ورود گمركی ، پته مسافری ، قبض سپرده ، قبض خرید كالا از گمرك ، پته عبور داخلی ، پروانه ترانزیت خارجی ، پروانه كابوتاژ ، پروانه كالای مرجوعی ، پروانه ورود موقت یا صدور موقت كه از هر حیث با مشخصات كالا تطبیق نماید و فاصله بین تاریخ صدور سند و تاریخ كشف كالا با توجه به نوع كالا و نحوه مصرف آن متناسب باشد را می‌نماید كه در صورت عدم ارائه این اسناد و احراز قطعی قاچاق با در نظر گرفتن بهای كالا حداكثر ظرف پنج روز نسبت به تكمیل پرونده براساس جرایم و مجازاتهای مقرر در قوانین كه ذیلا خواهد آمد اقدامات شایسته انجام می‌گردد .

   1 – در مواردی كه بهای كالای موضوع قاچاق معادل 10 میلیون ریال یا كمتر باشد ، فقط به ضبط كالا به نفع دولت اكتفا می‌شود .

   2 – در مواردیكه بهای مال یا كالای قاچاق از 10 میلیون ریال تجاوز كند چنانچه متهم در مرحله اداری حاضر به پرداخت جریمه تعیین شده باشد (با احتساب دو برابر بهای آن بعنوان جزای نقدی) نسبت به وصول جریمه و ضبط كالا اقدام خواهد شد و از هرگونه تعقیب كیفری متهم از حیث عمل قاچاق و كشفیات علیه وی صرفنظر خواهد شد .

در هر دو صورت مذكور ، قانون به متخلفان اجازه داده چنانچه اعتراضی داشته باشند حداكثر ظرف مدت دو ماه به مراجع قضائی شكایت نمایند كه در صورت برائت ، اصل كالا با قیمت آن به نرخ روز صدور حكم ، در صورت پرداخت جریمه ، جزای پرداختی نیز مسترد میشود و اگر متهم حاضر به پرداخت جریمه در مرحله دوم نباشد پرونده متهم جهت تعقیب كیفری و وصول جریمه ظرف مدت تعیین شده از تاریخ كشف توسط گمرك به مرجع قضائی ارسال می‌شود كه در صورت اثبات جرم علاوه بر حبس و ضبط كالا ، جریمه متعلقه به هر حال از دو برابر بهای كالای قاچاق كمتر نخواهد بود دریافت می‌شود .
البته قابل ذكر است كه اقدامات گمرك یا عوامل اجرائی درخصوص ضبط كالای قاچاق ، قطعی بوده و اعتراض صاحب كالا مانع از اجرای عملیات یاد شده و از جمله ضبط ، دریافت جریمه ، فروش كالا ، واریز وجوه و سایر اقدامات نخواهد بود .
لازم به ذكر است نحوه محاسبه بهای مال و جریمه كالای قاچاق عبارتست از بهای مال در مورد كالای ورودی به ارزش سیف بر مبنای نرخ تعیین شده بانك مركزی (درحال حاضر نرخ واریزنامه‌ای ارزبه اضافه حقوق گمركی وسودبازرگانی و عوارض برمبنای دلاری 1755 ریال).

رسیدگی به پرونده‌هایی كه به محاكم بدوی ارجاع میشود 

درمواردیكه پرونده از سوی سازمان شاكی به مراجع قضائی یا سایر محاكم ارجاع می‌شود ، مراجع قضائی مكلف هستند حداكثر ظرف مدت یك ماه نسبت به صدور حكم اقدام و مراتب را به سازمان شاكی اعلام نمایند . درصورتیكه واحدهای قضائی ظرف مهلت مقرر در قانون به پرونده‌های ارجاعی رسیدگی ننمایند، در صورت درخواست سازمان شاكی ، سازمان تعزیرات مكلف به رسیدگی است و نتیجه رسیدگی و نتیجه حكم را می‌بایست به سازمان شاكی واحد قضائی ذیربط اعلام نماید .
قابل ذكراست كه كلیه آرای صادر شده توسط شعب تعزیرات حكومتی قطعی است.
در مورد احكام صادره از دادگاه می‌بایست قائل به تفكیك بود یعنی چنانچه مراجع قضائی در احكام صادره خود فقط به برائت متهم نظر داشته باشند در اینگونه موارد چون صرفا وصف مجرمانه قاچاق زایل می‌شود اعمال ماده هفت آئیننامه اجرائی قانون نحوه اعمال تعزیرات حكومتی كه بیانگر اجرای قانون صادرات و واردات (اعم از ارائه مجوزهای مورد نظر و پرداخت حقوق و سود بازرگانی و عوارض و …) می‌باشد الزامی است . درصورت عدم امكان اجرای مقررات مربوطه به وسیله صاحب كالا ، ذینفع می‌تواند كالای خود را مرجوع كند كه در غیر اینصورت مشمول مقررات كالای متروكه خواهد شد .
اما زمانی كه مراجع قضائی با صدور حكم برائت ، نظر بر استرداد كالا داشته و تصریح مینمایند كه كالا بدون اعمال ماده یاد شده مستردد گردد ، در این مواقع در اجرای حكم صادره نسبت به استرداد كالا اقدام خواهد شد و عین كالا در صورت موجود بودن به صاحب آن اعاده می‌گردد . درصورتیكه كالا به فروش رفته باشد نرخ روز صدور حكم ملاك عمل قرار گرفته و قیمت آن به صاحب مال پرداخت میگردد . همچنین در مواردیكه كالا به فروش رفته باشد و مرجع قضائی تاكید بر اعمال ماده هفت یاد شده و یا صرفا برائت را دارد استرداد حاصل فروش پس از كسر حقوق و عوارض وسود بازرگانی و هزینه‌های آن به عمل خواهد آمد .

وضعیت كالاهای ضبط شده 

هنگامی كه كالایی طبق ضوابطی كه بیان گردید ، به ضبط قطعی دولت درمی‌آید .
سازمان ((جمع‌آوری و فروش اموال تملیكی)) كه وابسته به وزارت امور اقتصادی و دارایی است و به صورت شركت دولتی اداره می‌شود ، مكلف است به منظور جمع‌آوری ، نگهداری ، اداره و فروش كالاهای ضبطی قطعیت یافته و كالاهای قاچاق بلاصاحب و صاحب متواری ، كالاهای متروكه دولتی و غیردولتی و همچنین اموال منقول و غیرمنقول و حقوق مالی كه براثر احكام و قرارهای قطعی مراجع ذیصلاح قضائی و یا تصمیمات مراجع صلاحیتدار اداری و صنفی و به انحاء مختلف از قبیل ضبط، مصادره ، استرداد ، تملیك ، جریمه و تعزیرمالی، صلح ، هبه ونیز سایر اموالی كه در اجرای اصل 49 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران وسایر قوانین به تملیك و یا تصرف دولت در‌می‌آید اداره و نسبت به فروش آن حداكثر ظرف مدت یكسال از تاریخ تحویل اقدام نماید .
منظور از كالاهای متروكه عبارت است از كالاهائی كه از تاریخ اظهارنامه اجمالی آن به منظور(ورود قطعی ، ورود موقت ، اعاده به خارج كشور یا مناطق تجاری (مرجوعی) ترانزیت خارجی ، ترانزیت داخلی) چهارماه گذشته باشد و در ظرف مدت مزبور برای انجام تشریفات قطعی گمركی و وظایفی كه به عهده اظهاركننده است اقدامی بعمل نیاید (البته حداكثر توقف كالا در اماكن هوائی (فرودگاهها) دو ماه از زمان صدور قبض انبار میباشد) شایان ذكر است چنانچه به دلیل موجهی به تحویل گرفتن اقدام نشود و صاحب مال حداكثر تا چهارماه دیگر به شرط پرداخت حق انبارداری اقدام نماید این مدت تمدید می‌شود .

مجازات اشخاصی كه مبادرت به شكستن پلمپ و لاك و مهرمی‌نمایند 

هرگاه محلی یا چیزی برحسب امر مقامات صالح رسمی مهر یا پلمپ شده باشد و كسی عالمـاًَََ و عامداً آنها را بكشند یا محو نماید یا عملی مرتكب شود كه در حكم یا شكستن پلمپ تلقی شود مرتكب به حبس ازسه ماه تا دو سال محكوم خواهد شد. در صورتیكه مستحفظ آن مرتكب شده باشد به حبس از یا تا دو سال محكوم می‌شود . و اگر ارتكاب بواسطه اهمال مستحفظ واقع گردد مجازات مستحفظ یك تا ششماه حبس یا حداكثر هفتاد و چهار ضربه شلاق خواهد بود .

چگونگی برخورد با محموله‌های تجاری مظنون با قاچاق 

هرگاه نسبت به محموله تجاری ظن قاچاق برده شود مامورین مربوطه میتوانند آنرا بازرسی كنند و یا اینكه آنرا مهر یا پلمپ نمایند تا در نزدیكترین اداره ذیربط با حضور مامورین یاد شده از آن معاینه شود درصورتیكه محموله مهر یا پلمپ شود باید این موضوع در صورتمجلس قید گردد .
در موارد ظن قاچاق به محمولات ترانزیتی بازرسی و فك پلمپ محموله در نزدیكترین اداره گمرك با حضور نماینده اداره مزبور در محل صورت خواهد گرفت .

ارز و طلای قاچاق مكشوفه 

كلیه ارزها و جواهراتی كه در داخل كشور یا مرزها توسط گمرك ، نیروی انتظامی و … ازمسافرین یا قاچاقچیان ضبط یا كشف می‌گردد فقط در انحصار بانك مركزی جمهوری اسلامی ایران بوده و فقط باید به بانك مركزی تحویل گردد و تا تعیین تكلیف قانونی توسط مراجع قضائی در خزانه نگهداری نموده و حسب مورد به مالك قانونی تحویل یا بحساب درآمد دولتی منظور خواهد شد .

آثار مترتب بر خروج اموال تاریخی و فرهنگی از كشور 

هرگونه اقدام به خارج كردن اموال تاریخی و فرهنگی از كشور هر چند به خارج كردن آن نینجامد قاچاق محسوب و مرتكب علاوه براسترداد اموال به حبس از یك تا سه سال و پرداخت جریمه معادل دو برابر قیمت اموال موضوع قاچاق محكوم میگردد .
هركس در مورد مالی كه موضوع درآمد دولت بوده مرتكب قاچاق شود علاوه بر رد مال (ضبط كالا) درصورت نبودن عین مال ردبهای آن حسب مورد با شرایط و دفعات و مراتب جرم به پرداخت جریمه نقدی تا حداكثر پنج برابر معادل قیمت ریالی مال مورد قاچاق و شلاق تا 74 ضربه و حبس تعزیری تا دو سال محكوم خواهند شد .
همچنین ماموران وصول درآمد دولت می‌توانند از مرجع تحقیق یا دادگاه حسب مورد تقاضای تامین از اموال متهم معادل جزای نقدی و بهای مال از بین رفته را بنماید .

مجازات شروع به شركت در جرم 

شروع به جرم قاچاق علاوه بر ضبط مال و جزای نقدی متعلقه موجب محكومیت تا یكسال خواهد بود.
چنانچه چند نفر مشتركا مرتكب جرم قاچاق شوند عین حال ضبط و هریك از شركاء به كیفر حبس تا دو سال محكوم و دادگاه سهم هریك را از كل برای نقدی مقرر تعیین و آنان را متضامنا به پرداخت آن محكوم می‌نماید و چنانچه مال قاچاق از بین رفته باشد بهای آن از كلیه شركاء وصول خواهد شد .
چنانچه قرائنی از قبیل جاسازی (تعبیه) یا مقدار كالای قاچاق ، حاكی از اطلاع حامل از كالای قاچاق باشد ، وسیله نقلیه توقیف و با حكم مراجع قضائی حامل به پرداخت جریمه تا معادل دو برابر بهای كالا خواهد شد . چنانچه ظرف مدت دو ماه از تاریخ صدور حكم جریمه پرداخت نشود از محل فروش وسیله نقلیه برداشت خواهد شد .