به گزارش خبرنگار راه و شهرسازی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، در وضعیت کنونی، بررسی سوانح حمل‌و نقل مانند حمل‌و نقل هوایی، ریلی و جاده‌ای در ایران ذیل سازمان‌ها و نهاد‌های مرتبط با این حوزه پیگیری می‌شود. این نهادها در مواردی به بررسی سوانحی می‌پردازند که خود بخشی احتمالی از علل آن سانحه خواهند بود و این امر موجب از بین رفتن مفهوم استقلال در بررسی سوانح خواهد بود.
در ۱۰ سال اخیر ۶ سانحه هوایی مرگبار در کشور رخ داده که میانگین این سوانح ۳ سانحه در ۱ میلیون پرواز بوده است. این در حالی است که طبق استاندارد‌های سازمان جهانی هوانوردی ایکائو، نرخ سوانح منجر به مرگ برای پرواز‌های هواپیما‌های مسافربری بزرگ، ۰٫ ۰۶ سانحه در هر ۱ میلیون پرواز، یا ۱ سانحه در هر ۱۶ میلیون پرواز است. طبق بررسی‌های انجام شده در بازه زمانی سپتامبر ۲۰۱۶ تا سپتامبر ۲۰۱۷ (شهریور ۹۵ تا شهریور ۹۶) بیش از ۱۰۰۰ رویداد (سوانح و حوادث کوچک و بزرگ) در فرودگاه‌های کشور رخ داده است که بسیاری از آن‌ها دارای علت مشترکی بوده‌اند که می‌توان با بررسی ریشه‌ای این عوامل از بروز بسیاری از آن‌ها جلوگیری کرد.
راه حل کاهش سوانح هوایی ایران چیست؟
هم‌زمان با بروز سوانح هوایی در ایران، سیل انتقادات، سراسر کشور را در بر می‌گیرد. مدیران ارشد اجرایی، وزارتخانه‌های مرتبط، نهاد‌های مدنی و … هر یک نظرات انتقادی خود را متوجه یکدیگر می‌کنند و بعد از مدتی موضوع به طور کلی به فراموشی سپرده می‌شود. در نهایت، سانحه به صورت دقیق جهت مقابله با حوادث مشابه آینده علت یابی نمی‌شود. آنچه که در عمل صورت می‌پذیرد، ارائه گزارش‌های بعضاً تحریف شده توسط نهاد‌های مختلف با هدف مقصر اعلام کردن یکدیگر است. اهمیت این موضوع از آن جهت است که در بسیاری از موارد حوادث و سوانح هوایی با علت مشابه تکرار می‌شوند. ازجمله مهمترین این حوادث که به صورت مشابه و به فاصله دو ماهه اتفاق افتاد، سانحه مرگبار فرودگاه فتح بود.
۲۴ دی‌ماه ۹۷، بود که یک فروند هواپیمای بوئینگ ۷۰۷ باری متعلق به نیروی هوایی ارتش که قصد فرود در فرودگاه پیام را داشت به دلیل تشخیص اشتباه اقدام به فرود در باند فرودگاه فتح (در ۸ کیلومتری فرودگاه پیام) کرد و در نهایت دچار سانحه شد. سانحه فرودگاه پیام درحالی به وقوع پیوست که ۲ ماه قبل (۲۵ آبان‌ماه ۹۷) در اقدامی مشابه یک فروند هواپیمای۸۸ MD- هواپیمایی تابان به شماره پرواز ۶۲۲۵ که از مشهد به سمت فرودگاه پیام کرج در پرواز بود به هنگام تقرب به فرودگاه پیام به دلیل اشتباه قصد فرود در باند فتح را کرده بود. به عبارتی، بوئینگ ۷۰۷ ارتش، اشتباه چندماه قبل هواپیمای تابان در تشخیص محل فرود را تکرار کرد و دچار سانحه مرگبار شد.
پیدا کردن مقصر؛ راهکار اشتباه مقابله با سوانح هوایی
بررسی سوانح هوایی در دنیا تنها با هدف کشف مقصر انجام نمی‌شود. چراکه این قبیل سوانح نتیجه زنجیره‌ای از عوامل مختلف و رخداد‌های کم خسارت قبلی است که پیش از وقوع سوانح به صورت دقیق مورد توجه قرار نگرفته‌اند. این درحالی است که در ایران سوانح هوایی معمولاً با تعیین مقصر سانحه مختومه می‌شوند و علت دقیق وقوع حادثه مشخص نمی‌شود.
موضوعی که اسفندیار اختیاری، رئیس فراکسیون هوافضای مجلس درخصوص آن اظهار داشت: در خصوص بررسی سوانح آنچه که همیشه مشکل‌ساز بوده و مانع از کشف حقیقت شده این است که به دلیل ساختار اشتباه، معمولاً در بررسی سوانح، بیشتر درصدد یافتن مقصر و معرفی آن به قوه قضائیه هستیم.
وی در ادامه افزود: این درحالی است که در دنیا، اینگونه به بررسی سوانح هوایی نمی‌پردازند. رویه حاکم در هوانوردی مدرن به این شکل است که کارشناسانی در قالب کمیته مستقل به صورت فنی و با هدف جلوگیری از وقوع مجدد، سوانح را بررسی و علت‌یابی می‌کنند.
لازم است ذکر شود، مطابق با قانون ۱:۶۰۰ ایکائو از هر ۶۰۰ رخداد هوایی، یک رخداد منجر به سانحه مرگبار می‌شود. از این رو بررسی دقیق حوادث و حفظ ایمنی، موضوعی دائمی در صنعت هوایی محسوب می‌شود.
در بسیاری از کشور‌های پیشرفته، کمیته‌ها و نهاد‌های مستقلی به منظور بررسی سوانح و ارائه راهکار‌های افزایش سطح ایمنی وجود دارند. این نهاد بالادستی تحت عناوین مختلف ایجاد شده است و بطور کاملاً مستقل علاوه بر نظارت مستمر بر حوزه ایمنی حمل‌ونقل، پارامتر‌های مستقیم و غیر مستقیم تاثیر گذار در این حوزه را رصد کرده و راهکار‌های مورد نیاز را ارائه می‌دهد. چراکه از جمله مهمترین چالش‌های ایمنی حمل‌ونقل، خود سازمان‌های قاعده‌گذار هستند. از این رو می‌بایست خود این سازمان‌ها از سوی یک نهاد مرجع بالادستی و مستقل مورد ارزیابی و بررسی قرار گیرند.
