هر چند در چند روز گذشته شاهد هفتمین افت متوالی شاخص کل بورس بودیم، اما شرایط به نسبت روزهای اخیر اندکی بهبود یافت و ارزش دادوستد سهام با افزایش دوبرابری همراه شد. با وجود برانگیخته‌شدن تقاضا به سبب تداوم مسیر صعودی قیمت‌ها در بازار جهانی، ثبات نسبی دلار و جذابیت قیمت سهم‌ها اما رفتار سیاست‌گذار بورسی، سبب تردید سرمایه‌گذاران شده است.
به گزارش رتبه آنلاین از دنیای اقتصاد، در پایان دادوستدهای روز سه‌شنبه در حالی هفتمین افت متوالی شاخص کل بورس تهران با کاهش ۲۳/ ۰درصدی رقم خورد که شرایط نسبت به روزهای گذشته اندکی بهبود یافت. در این روز هر چند نماگرهای سهام نتوانستند به محدوده سبز بازگردند اما ارزش معاملات خرد سهام که طی روزهای اخیر از ۲ هزار میلیارد تومان نیز کمتر شده بود، دیروز رشد دو برابری را تجربه کرد و از صف‌های فروش نیز کاسته شد.در دو هفته گذشته و پس از اعمال قانونی جدید برای میزان افت و خیز قیمت سهام، در نظر گرفتن کف ۲ درصدی در کنار سقف ۶ درصدی برای نوسان سهام هر چند توانست در پنهان کردن میزان افت قیمت‌ها و انعکاس آن در شاخص کل موفق عمل کند، اما صف‌های فروش را سنگین کرد و به‌تبع آن از ارزش دادوستد سهام کاست. در این راستا روز دوشنبه ارزش صف‌های فروش در مجموع بورس و فرابورس به ۵هزار میلیارد تومان رسید و سومین ارزش کم معاملات خرد بازار در سال ۹۹ ثبت شد. روز گذشته اما معامله‌گران شرایط به نسبت بهتری را شاهد بودند و برخی از نمادها به ویژه بزرگان از صف فروش جدا شدند و در عین حال شاهد تقابلی جدی میان خریداران و فروشندگان بودیم. جایی که با وجود رسیدن قیمت سهم‌ها به سطوح جذاب و به اصطلاح خریدنی و در کنار آن کم واکنشی دلار به خبرهای سیاسی تداوم روند افزایشی قیمت نفت و فلزات در بازار جهانی، اما به سبب برخی دستکاری‌ها در بازار سهام نمی‌توان نقطه پایانی برای اصلاح قیمت‌ها متصور بود. موضوعی که مانع از شکل‌گیری تقاضا در این بازار شده است.
باد مساعد از بازار جهانی
با اتمام تعطیلات سال نوی چینی و بازگشت تقاضای این کشور، بازارهای جهانی در مسیر صعودی پیشروی می‌کنند. مس در معاملات روز گذشته ساعاتی از ۹۳۰۰ دلار بر هر تن نیز عبور کرد و در مسیر ثبت یازدهمین رشد قیمت ماهانه در فوریه قرار گرفت. هر بشکه نفت برنت نیز به مرز ۶۶ دلار رسید. فلزات تحت تاثیر انتظارات برای بهبود تقاضا پس از احیای اقتصادی از پیامدهای شیوع ویروس کرونا و کمبود تاریخی عرضه، عملکرد مطلوبی پیدا کرده‌اند. این امر گمانه‌زنی‌ها را درباره شروع یک سوپرسیکل جدید کالا تقویت کرده و نگرانی‌ها را نسبت به افزایش فشار قیمت همزمان با احیای اقتصاد جهانی از پاندمی برانگیخته است. گروه گلدمن ساکس هفته گذشته اعلام کرد بازگشت چین از تعطیلات سال نو باعث بالا رفتن قیمت‌ها شده و بازار مس امسال با بزرگترین کمبود عرضه در یک دهه گذشته روبه‌رو است. در حال حاضر نشانه‌هایی از محدودیت عرضه در بازار فلزات لندن دیده می‌شود، زیرا قیمت معاملات اسپات نرخ بالاتری نسبت به معاملات آتی پیدا کرده است. این شرایط سیگنال مثبتی برای بازار سهام ایران به شمار می‌رود. جایی که بیش از ۶۰ درصد ارزش کل این بازار در اختیار شرکت‌های کامودیتی‌محور است که به طور مستقیم از افزایش نرخهای کالایی منتفع می‌شوند.
فقر تقاضا با وجود جذابیت قیمت‌ها
بیش از ۶ ماه از آغاز روند اصلاحی شاخص‌های بورسی می‌گذرد و در این مدت نسبت قیمت به درآمد بورس تهران بنابر اجماع تحلیلگران، از اوج ۲۲ مرتبه‌ای در مردادماه به ۷/ ۸ واحد کاهش یافته است. هر چند همچنان نسبت به میانگین تاریخی فاصله دارد اما حکایت از جذابیت بازار سهام دارد گرچه همچنان قدرت تقاضای قدرتمندی در بازار مشاهده نمی‌شود. دلیل این امر را اما باید در دستکاری‌های چند وقت گذشته سیاست‌گذار بورسی جست‌وجو کرد. جایی که تنها راهکاری که به ذهن می‌رسد، کنترل عرضه‌ها با دخالت در سازوکار معاملاتی بازیگران حقوقی، ابطال معاملات و تذکر به کارگزاران فروشنده است و در عین حال برای نشان دادن وضعیت خوشایند تصمیم به شاخص‌سازی با تحدید بیشتر دامنه نوسان گرفته می‌شود. غافل از آنکه این قانون هر روز بر صف‌های فروش می‌افزاید و نقدشوندگی این بازار را که مهمترین مزیت آن نسبت به دیگر بازارهای دارایی است به رویایی دست نیافتنی تبدیل می‌کند. شاید مهمترین دلیل فقر تقاضا در شرایط بنیادی مناسب بازار سهام، همین آزمون و خطای بی‌پایانی است که البته تا به اینجای کار نتیجه کارآمدی نیز به دنبال نداشته است. تنها برخی از حقوقی‌ها هستند که با مناسب ارزیابی کردن شرایط با اندک نقدینگی که در اختیارشان باقی مانده، سعی در خرید سهام در قیمتهای پایین دارند.
ژست‌‌‌های سیاسی و ۳ عامل بازگشت بورس
محمد گرجی‌آرا، کارشناس بازار سرمایه در تشریح وضعیت این روزهای بورس تهران به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: صف فروش برخی از نمادها در معاملات دیروز کاهش چشم‌گیری پیدا کرد و بعضا تا آستانه مثبت هم پیشروی کردند و اکنون هم به لحاظ قیمتی در وضعیت ارزندگی قرار دارند. وضعیت مطلوب بازارهای جهانی نیز یکی دیگر از دلایل بهبود جریان معاملاتی روز گذشته این دست از شرکتها بود چرا که این مهم منجر به افزایش تقاضا و خرید سهام شد.
وی معتقد است: ریزش قیمت‌ها در بورس ابدی نیست و پس از هر اصلاح سرمایه‌گذاران در نقاط تکنیکالی اقدام به ورود می‌کنند اکنون نیز اغلب نمادها در نقاط حمایتی قرار دارند که در واقع جذابیت خرید برای سرمایه‌گذاران ایجاد می‌کرد. در برخی از نماد‌‌‌های معاملاتی حقوقی‌ها در راستای حمایت از بازار اقدام به خرید سهام کردند، با توجه به ارزندگی این دست از شرکتها حقیقی‌‌‌ها نیز سفارش‌گذاری در سمت خرید داشتند که این مهم باعث شد یکسری از نمادها مثبت و برخی دیگر از صف فروش خارج شوند. افزایش ارزش معاملات در جریان داد و ستد‌های دیروز تحت تاثیر عوامل مطرح شده، است. این پارامتر مهم اکنون قابل مقایسه با گذشته بازار نیست و در برهه‌ای از زمان ارزش معاملاتی فراتر از ارقام فعلی را تجربه کرده‌ایم.
به گفته گرجی‌آرا، دامنه نوسان نامتقارن را می‌توان یکی از عواملی دانست که بازار را طی چند وقت اخیر با وضعیتی ریزشی همراه کرده است. در همین شرایط هم مشاهده می‌شود که حجم معاملات رشد پیدا می‌کند؛ چرایی آن هم در جذابیت قیمتهای فعلی سهام برای برخی از فعالان بازار است.
این کارشناس بازار سهام تاکید می‌کند: تداوم رشد قیمتهای جهانی را می‌توان یکی دیگر از پارامتر‌های اثرگذار در شکل‌گیری روند مثبت بازار سهام در نظر گرفت. فلزات اساسی و فلزات رنگی با توجه به خوش‌بینی‌هایی که در اقتصاد جهانی وجود دارد وضعیت مطلوبی را تجربه می‌کنند. هر چند ممکن است روند جهانی در ۳ ماهه بعدی این بازارها نسبت به شرایط فعلی متفاوت باشد، اما همین بالا بودن نرخهای جهانی در کنار اینکه می‌تواند نرخ فروش را بهبود بخشد، توانایی فروش شرکتها را نیز تسهیل می‌کند. در این شرایط نباید فراموش کرد که اقتصاد کشور همچنان درگیر موضوع تحریم است و عملا برخی مشکلات در وصول پول و فروش کالا‌ها برای شرکتها وجود دارد، بنابراین بالا بودن نرخهای جهانی عامل اثرگذار و به نوعی کمک‌کننده به شرکت‌های داخلی است تا بتوانند فروش و وصول پول مطلوبی داشته باشند.
گرجی‌آرا خاطرنشان می‌کند: اکنون یک خوش‌بینی سیاسی ایجاد شده که نه تنها فضای معاملاتی بورس بلکه کلیه بازارها را شامل می‌شود. این خوش‌بینی مبنی بر این است که تحولاتی در سیاست خارجی روی دهد، اما به اعتقاد بنده چنین موضوعی زمان‌بر خواهد بود. اینکه مجلس یک اولتیماتومی را به دولت می‌دهد تجربه نشان داده که در گذشته هم از این گونه اولتیماتوم‌ها وجود داشته است و این موارد بیشتر شبیه نمایش سیاسی خواهد بود تا یک اولتیماتوم واقعی.
به اعتقاد وی، به نظر می‌رسد مسیر مذاکرات با طرف‌‌های خارجی روندی بلندمدت دارد و اکنون در ابتدای این راه قرار داریم. بنابراین موضوعاتی همانند اولتیماتوم‌‌هایی که از سوی دو طرف به گوش می‌رسد از جمله طرح مجلس مبنی بر ضرورت لغو تحریم‌ها تا ۵ اسفند‌ماه که در غیر این صورت گام به گام تعهدات ایران نسبت به این معاهده با کاهش همراه خواهد شد یا طرف آمریکایی که معتقد است برجام را نباید به سمت و سویی حرکت داد که دیگر نتوان از آن استفاده کرد به نظر می‌رسد همگی موضوعاتی هستند که طرفین در مذاکرات بتوانند امتیاز‌گیری کنند. اکنون با اینکه بازار سهام توجه قابل ملاحظه‌ای به موضوع تحریم دارد، اما به این اولتیماتوم‌ها واکنش خاصی نشان نخواهد داد.
گرجی‌آرا با نگاهی گذرا به عوامل اثرگذار بر بازار سهام در سال آینده تاکید می‌کند: با این حال روند بلندمدت مذاکرات به صورت فرسایشی طی خواهد شد و متغیرهای اسمی ایران در اقتصاد متناسب با رشد نقدینگی یا رشد تورم افزایش پیدا خواهند کرد، بنابراین وضعیت کلی در سال ۱۴۰۰ هم مانند سال ۱۳۹۹ رشدی است. در حوزه دلار نیز یک ارزش ذاتی برای این متغیر اقتصادی در نظر گرفته می‌شود. در صورتی که پایه سال ۱۳۹۲ باشد و بر اساس تورم انباشته در ایران و آمریکا این پارامتر را مورد تعدیل قرار دهیم مشاهده می‌شود که قیمت دلار به صورت ذاتی برای انتهای سال ۱۳۹۹ حدود ۲۲ تا ۲۳ هزار تومان خواهد بود که با قیمتهای فعلی بازار نیز این رقم اختلاف چندانی ندارد. در صورت افت دلار به ارقامی کمتر از ارزش ذاتی حتی اگر مقطعی و به صورت کوتاه مدت باشد، این مهم خیلی ماندگار نیست. طبیعی است که دلار در محدوده فعلی آرامش خود را حفظ کند، با این حال اخبار می‌توانند تا حدودی به لحاظ خوش‌بینی یا بدبینی نسبت به وقوع مذاکرات شوک دلاری ایجاد کنند. پیش‌بینی می‌شود بازار با نوسانات روزانه مقطعی در محدوده نوسان یک تا دو درصدی تا انتهای سال حرکت کند.
کاهش ریسک ورود به سهام
حامد مددی، تحلیلگر بازار سرمایه نیز به «دنیای اقتصاد»می‌گوید: رشد قیمتهای جهانی و تثبیت نرخ دلار در کانال ۲۴ تا ۲۶ هزار تومان یکی از مهمترین دلایل بنیادی ارزندگی قیمت سهام در شرکت‌های گروه فلزات اساسی است. اکنون خریداران و سرمایه‌گذاران به این درک رسیده‌اند که قیمتهای فعلی در محدوده جذابیت برای بسیاری از سهم‌‌های بازار قرار دارند. وی معتقد است هر چند دامنه نوسان نامتقارن مانع از اصلاح بازار به‌صورت کامل شد و اصلاحی که می‌توانست طی یک تا دو روز معاملاتی روی دهد به واسطه چنین سیاستی زمان‌بر شد اما با این حال قیمت‌ها در سطوح حمایتی مطلوبی قرار گرفتند که برای خریداران ایجاد جذابیت می‌کنند، در حال حاضر هم این مهم مورد استقبال فعالان بازار است.
تغییرات ارزش معاملات در بازار و رسیدن به رقم ۴۵۰۰ میلیارد تومان به‌عنوان یک نشانه مثبت تلقی می‌شود.
به گفته مددی افزایش ارزش معاملات در دادوستدهای دیروز می‌تواند به‌عنوان پارامتری مهم از سوی فعالان بازار در راستای ارزندگی قیمتهای فعلی ارزیابی شود بنابراین در شرایط فعلی ریسک ورود در برخی سهم‌ها با چنین مفروضاتی به شدت پایین خواهد بود.
وی اضافه کرد: یکی از مهمترین دلایل افت بازار و نابسامان بودن وضعیت معاملات مربوط به کشمکش‌های بین دولت و مجلس است که در حوزه بودجه ایجاد شد.
اما با توجه به اینکه قیمت‌ها در سطوح جذابیت قرار دارند بازار خیلی به مصوبه مجلس مبنی بر ضرورت لغو تحریم‌ها تا ۵ اسفند و پیامدهای پس از آن واکنش نشان نخواهد داد.
طی چند روز معاملاتی اخیر هم بیشتر ریسک نقدشوندگی با توجه به دامنه نوسان نامتقارن بازار را تهدید کرد. با این حال پیش‌بینی می‌شود شاخص کل تا پایان سال در محدوده‌های فعلی نوسان کند.
