دستورالعمل جامع آمادگی برای وقوع زلزله

تا به حال مطالب بسیار زیادی را درباره اینکه چگونه خود را برای زلزله آماده کنیم دیده و خوانده‌اید. متاسفانه بسیاری از این مطالب ترجمه‌ای صرف از بخشی از متون آموزشی است که در کشورهای پیشرفته همچون امریکا و ژاپن در اختیار مردم آن کشورها قرار می‌گیرد ؛ این آموزش‌ها با آنکه بسیار تخصصی است اما بدلیل آنکه شرایط و نیز سطح ایمنی ساختمانها در کشورهای مذکور با سطوح ایمنی و نحوه اجرایی ساختمان‌سازی در کلان شهرهای ما خصوصا تهران هماهنگی ندارد؛ لذا قابلیت اجرائی آن بسیار محدود و گاه غیر ممکن است . در این خصوص گروه امداد و نجات موج پیشرو اقدام به تهیه دستور العمل جامعی برای مردم ایران کرده‌است که هموطنان عزیزمان بتوانند با آشنایی مقدماتی با زلزله و نیز بحران‌های پس از آن در ایران ؛ خود را برای رویارویی با زلزله آماده سازند. بی گمان تلاش ما برای این است که این دستورالعمل‌ها هر دوره کاملتر شده و در هر سال بصورت کتابچه‌ای با اطلاعات جدیدتر با آخرین پژوهش‌های بعمل آمده ؛ به روز رسانی و در اختیار شما هموطن گرامی قرار بگیرد.

آشنایی با علائم وقوع زلزله

همواره وقوع زلزله با یکسری علائم هشدار دهنده همراه است که در صورت توجه به چنین علائمی می توانیم از خسارات جانی و مالی که زلزله همواره بر جای می گذارد به میزان قابل ملاحظه ای بکاهیم . ما در اولین گام سعی داریم شما را با بخشی از این علائم که غیر تخصصی بوده و هرکدام از ما می‌تواند آنرا شناسایی کند آشنا کنیم.

قسمت اول پیش نشانگرها

گاه حرکت گسلها موجب می‌شود که در لایه‌های از زمین که سفره‌های آب زیرزمینی را در خود نگه می‌دارند شکست‌هایی ایجاد شود که در اثر آن گاه دو یا چند سفره آب زیرزمینی با همدیگر ارتباط برقرار می‌کنند در این حالت بروز اتفاقات زیر را شاهد خواهیم بود .
1- دمای آب چشمه‌ها و قنوات و چاهها کاهش و یا افزایش ناگهانی پیدا می‌کند.
2- چاهها و قنوات از نظر طعم و مزه دچار تغییراتی محسوس میگردد .
3-در حجم و مقدار آب دهی قنوات ؛چشمه‌ها و سطح آب در چاهها افزایش یا کاهش محسوسی بوجود می‌آید .
پیش از وقوع زلزله‌های ادواری شکاف‌هایی در سنگها و پوسته زمین به وجود می‌آید که همگی در جهت خاصی هستند و بعد از وقوع زلزله شکاف‌های حاصل از زمین لرزه دقیقا در امتداد شکاف‌های قبل از وقوع آن امتداد می‌آبد لذا توجه به شکاف‌های ناگهانی که طی چند دقیقه تا چند روز در سطح زمین خصوصا در مناطقی که بروی گسل‌های فعال قرار دارند بوجود می‌آید می‌تواند به پیش‌بینی زلزله کمک فراوانی کند.

در زلزله بم گزارشاتی از صداهای عجیب که از زمین شنیده می‌شده است موید این مطلب بود که صدای ایجاد ترکها حتی در اعماق زمین گاه همچون بم قابل شنیدن بوده و می‌تواند قبل از حدوث زلزله بعنوان یک پیش نشانگر مهم مورد توجه باید قرار بگیرد معمولا حیوانات قادر به درک امواج P هستند این امواج که تنها در جامدات منتقل می‌گردند دارای سرعت بیشتری نسبت به امواج دیگر بوده و لذا این امواج چند ثانیه زودتر از امواج مخرب زلزله که به آن امواج S می‌گوئیم به ما می‌رسند و این امواج معمولا بروی حیوانات تاثیر بیشتری داشته لذا حیوانات قبل از وقوع زلزله بطور غریزی از خود در برابر درک این امواج یکسری واکنش خاص نشان می‌دهند این رفتارها در حیوانات اهلی همچون خر و الاغ و خرگوش فرار به سوی سر بالایی است. آنان هیچگاه به سمت سراشیبی حرکت نمی‌کنند و در ماهی‌ها مرگ گروهی و بی‌دلیل و در پرندگان اهلی همچون اردک و غاز که در مسیر تابش امواج ماوراء صوت قرار گرفته‌اند سوختگی در امحا و احشای داخلی و مرگ گزارش شده است. حیواناتی که در منزل نگهداری می‌شوند همچون سگها به شدت واق واق می‌کنند و مضطرب می‌شوند و گربه‌های خانگی با جمع کردن بدن به صورت گلوله یا انداختن خود در داخل ظرف‌های گود همچون سطل آشغال رفلکس نشان می‌دهند. در خصوص علائم غیرطبیعی همچون مشاهده شدن اشیاء نورانی در شب‌های قبل از زلزله نیز گزارشات زیادی دریافت شده این اشیاء در جهت جنوب حرکت کرده و به ناگهان به سمت شرق تغییر مسیر می‌دهند * .( * ) (هرچند این چنین علائمی هنوز در هیچ مجمع علمی مورد تائید واقع نگردیده است اما با توجه به تکرار آن در ایران توجه به آن به نظر مولف الزامی میباشد . برای اطلاعات جامع تر در خصوص مشاهده نورهای غیر طبیعی قبل از وقوع زلزله میتوانید به روزنامه ایران به تاریخ 23 دی ماه 1382 در صفحه 4 مراجعه فرمائید. )

قسمت دوم نشانگرها یا علائم منتهی به زلزله

پس از آشنایی با پیش نشانگرها می‌رسیم به علائم منتهی به وقوع زلزله که در حقیقت این علائم با ورود موج اصلی ( s ) زلزله به منطقه ؛ مشاهده می‌شود و همواره پس از مشاهده آنها تنها چند ثانیه وقت برای شما باقی است که شاید با پناه بردن به زیر یک میز محکم یا کنجی از اطاق یا نقطه‌ای امن بتوانید جان خود را نجات دهید. شاهدان زیادی پس از زلزله گفته‌اند که در آغاز زلزله با صدایی عجیب روبرو شده‌اند. بله درست است در ابتدا معمولا صدای نامتعارف شنیده می‌شود، در زلزله‌های بزرگ ابتدا صدای عجیبی همچون زوزه باد و حرکت درختان و برگها و سپس صدای ضعیف شیشه‌های منزل شنیده می‌شود و به سرعت لرزش‌های اولیه که معمولا با شدت بالا نیستند آغاز می‌شود و پس از آن موج اصلی با مدت زمان چند ثانیه‌ای و پس از آن پس لرزه‌هایی با شدت پائین و سپس اتمام زلزله! عزیزان من گاهی این چند لحظه، چند دقیقه و حتی همچون بم چند ساعت است، به صورتی که خود پیش لرزه‌ها را ما با زلزله اصلی اشتباه می‌گیریم، بم در ساعات پایانی شب دو بار لرزیده بود اما عزیزان ما یا با بی‌توجهی به آن در منازل خود خوابیدند یا چند ساعتی را که سرمای بیرون به آنها امکان تحمل داده بود را در حیاط‌ها ماندند و به داخل بازگشته، خوابیدند! ….. پس اول از همه اگر زلزله کوچکی را تجربه کردید فراموش نکنید که ممکن است موج اصلی در راه باشد مکان‌های امن خانه را که برایتان توضیح خواهم داد برای استراحت در نظر بگیرید حتما با هوشیاری بخوابید اگر امکان خوابیدن در حیاط را دارید به عنوان یک تفریح هم شده شبی را با عزیزانتان در حیاط بیدار بمانید البته توجه کنید که از آوار دیوارهای حیاط و خود ساختمان ایمن باشید .
آنچه برای مقابله با زلزله بدان نیاز داریم:

ایمن‌سازی سازه‌ای و غیرسازی

الف – ایمن سازی سازه و بنا

ساختمانی که در آن زندگی می‌کنیم از طراحی تا اجرای آن می‌بایست تابع اصول مهندسی ساختمان بوده و در تمامی مراحل اجرای آن از نیروهای متخصص استفاده شود و بر نحوه اجرای آن نیز همواره نظارتی دقیق توسط مهندسان ناظر تایید صلاحیت شده صورت بگیرد . متاسفانه اغلب ما در منازلی زندگی می‌کنیم که خود بر نحوه طراحی و اجرای آن نظارتی نداشته و از میزان ایمنی آن در برابر زلزله آگاه نیستیم . گاهی ما با برداشت دیوارها برای بازسازی منزل قدیمی خود یا باز کردن پنجره‌ایی در دهانه‌هایی که بادبندها در آن اجرا شده است ناخواسته به تضعیف سازه خود اقدام می‌کنیم . ایمن سازی یعنی مشخص کردن نقاط ضعف یک ساختمان اجرا شده در طراحی و اجرا و رفع آن که این کار با توجه به پیچیدگی و تخصصی بودن آن باید توسط نیروهایی که دارای تخصص ویژه در مهندسی سازه و زلزله هستند انجام بگیرد. برای تعیین میزان ایمنی اینگونه ساختمانها بحثی بنام ایمن سازی سازه و بنا، همواره مطرح بوده و کارشناسان خاص خود را دارا می‌باشد . کارشناسان این رشته قادرند پس از بازدید از ساختمان برای ایمن سازی منازل شما طرحهای مربوطه را ارائه کنند . برای آشنایی با نحوه عملکرد این گروه به بخش ایمن سازی سایت EHRSI.com مراجعه کنید .

ب – ایمن سازی غیر سازه‌ای

( ایمن سازی دکوراسیون و لوازم داخلی منزل) در صورتی که منزل شما در برابر زلزله دوام بیاورد ، ممکن است لوازم و دکوراسیون منزل موجب صدمه به اعضاء خانواده شما شود پس ایمن سازی در داخل منزل را به همان اندازه ساخت خانه جدی بگیرید !
1. تمام تابلو ها را به دیوار مهار کنید و از نصب تابلو بالای مکان خواب خود و فرزندانتان خودداری کنید
2. کتابخانه . کمد لباس . ساعت دیواری ، کامپیوتر و هر چیزی که با سقوط آن موجب صدمه زدن به کودکتان می‌شود را مهار و از مکان خواب او دور کنید
3. تخت خواب را در کنار پنچره خصوصاً پنجره های بدون پرده های کلفت قرار ندهید، شیشه های شکسته می‌تواند صدمات جبران ناپذیری به خانواده شما وارد کند ، فراموش نکنید که مشکلات زلزله با پایان حرکت زمین ، تازه آغاز می‌شود . بر چسب‌هایی اکنون در ایران وجود دارد که می‌تواند ایمنی شیشه منزل شما را تضمین کند .
4. میز توالت همسرتان را در مسیر خروج از اطاق خواب قرار ندهید .
5. نحوه قطع جریانهای آب و برق و شوفاژ و گاز را به اعضای خانواده آموزش دهید تا در صورت عدم حضور شما هم بتوانند اقدامات لازم را انجام دهند
.6. پس از پایان زلزله به دقت شیرهای اصلی گاز را قطع کرده و بسیار دقت کنید که موجب آتش سوزی نشوند ، یک جرقه می تواند خطر ساز باشد ، روشن کردن چراغ اطاق یا روشن کردن یک کبریت برای روشنایی می‌تواند خسارت جبران ناپذیری را در پی داشته باشد ، در صورت روبرو شدن با آتش سوزی فراموش نکنید که به همان اندازه که خود آتش می‌تواند خطرناک باشد دود نیز می‌تواند موجب خفگی شما شود . در صورتی که با دود ناشی از آتش سوزی روبرو شدید تا می‌توانید در سطوح پایین زمین حرکت کنید تا کمتر مواد سمی را استنشاق کنید . به این منظور چهار دست و پا برروی زمین حرکت کنید و یا اگر مجبور شدید سینه خیز بروید اما تا جایی که امکان دارد گازهای ایجاد شده را استنشاق نکنید . برای عبور از یک دیواره آتش استفاده از یک پتوی خیس در اولویت است در صورت عدم دسترسی ، لباس خود را به شرط آنکه نایلونی ( از جنس مواد و پشم شیشه ) نباشد خیس کرده بر روی سر خود بکشید و از آتش عبور کنید .
7. اگر در منزل آبگرمکن دارید آنرا حتما به دیوار مهار کنید، سوختگی کم از آوار نیست.

آشنایی اولیه با بحران پیش رو

اکنون که با علائم زلزله و نیز نحوه ایمن سازی سازه ای و غیر سازه ای آشنا شده اید نوبت به آشنایی با نحوه عملکرد فردی و گروهی شما عزیزان است تا بتوانید با بروز حادثه به کمک خانواده خود و نیز همسایگان و بستگان خود بشتابید . در این خصوص با شرح تمامی جزئیات در دو گام اصلی با زیر مجموعه های آن به این بحث خواهیم پرداخت گام اول ما به نحوه عملکرد ما در حین زلزله و گام دوم ما به نحوه عملکرد ما پس از وقوع زلزله می پردازد . اما بهتر است تا قبل از مطالعه این دو بخش در ابتدا با بحران‌هایی که می تواند پس از زلزله برای ما حادث شود بیشتر آشنا شویم برای آغاز به آموزش مدیریت بحران در محله که جزء جدا نشدنی آموزشهای آمادگی برای زلزله است، من همواره در کلاسها با یک مثال از یک خانواده سنتی ایران درس را آغاز می‌کنیم یک خانواده سنتی ایرانی دارای کودک شیرخوار _ پسر و دختری نوجوان و در بیشتر مواقع مادر یا پدری مسن است که معمولا در کنار خانواده زندگی میکنند این خانواده پس از وقوع یک زلزله با چه مشکلاتی روبرو میشوند . سرآغاز آموزش ماست ، چرا که تا شما با بحران پیش رویتان آشنا نباشید شاید هیچگاه نیاز به آموزش و آمادگی برای زلزله را در خود احساس نکنید و در این صورت هیچ کلاس و جزوه ای نیز قادر نخواهد بود تا شما را برای حفظ جان خودتان ترغیب کند لذا بیایید در ابتدا با هم با ساده ترین حالت ممکن برای خانواده خود پس از زلزله آشنا شویم تا ببینیم چقدر برای مدیریت کردن این بحرانها آمادگی داریم یا به ابزار و لوازم و آموزشهایی ممکن است نیازمند باشیم!
شاید در زمان وقوع یک زلزله یک خانواده در بهترین شرایط دارای وضع موجود زیر باشد شخص با خانواده اش از زلزله جان سالم بدر برده است، منزل او کاملا ویران شده و او اینک به همراه خانواده اش در خیابان روبروی منزلش ایستاده، او دارای یک کودک شیر خواره ، یک عضو آسیب دیده در خانواده که در مثال ما یک پسر 16 ساله (که دارای شکستگی از ران پا است ) یک دختر 17 ساله که لباس مناسبی نیست ( به خاطر عجله در خروج از منزل ) ، همسری جوان و سالم و مادری پیر است که نیاز به دارو های فشار و قند دارد. خوب از پسر بزرگ که مجروح است شروع میکنیم ، او میبایست به بیمارستان برسد و احتمالا به شهر دیگری اعزام شود امکان آنکه او به همراه یکی از اعضاء خانواده برود بدلیل کمبود جا در هواپیما نیست و ترس از گم کردن فرزندتان و عدم رسیدگی مناسب به او آغاز بحران است . مدت زمانی را که شما مجبورید به تنهایی (توجه داشته باشید بخاطر بچه ها نمیتوانید همسرتان را با خود ببرید ) برای حمل پسرتان و رسیدن به فرودگاه یا بیمارستان صرف کنید را چیزی در حدود پنج ساعت تخمین بزنید ، تازه اگر هواپیمایی باشد و بیمارستان جایی داشته باشد . در این پنج ساعت خانواده شما بدون مرد تنهاست و مطمئنا بچه شیر خوارتان غذا میخواهد و مادرتان میبایست انسولین خودش را که در زیر آوار مدفون شده را هر چه زودتر قبل از شوک کمبود انسولین که بسیار خطرناک هم هست بزند ! در ضمن داروی فشار او نیز چند ساعتی است که دیر شده ! دخترتان لباس مناسبی بر تن نداره و تهیه لباس یا بیرون کشیدن حتی یک تکه پارچه فعلا مقدور نیست و شب سردی در راه است و احتمال بارش باران هم میرود . شما بخاطردرگیری برای بستری یا اعزام کردن پسرتان قادر نخواهید بود که برای خانواده پتو یا چادر آنهم اگر برسد بگیرید . بله این یعنی بهترین حالت برای یک خانواده چرا که مجروحی که دارای خونریزی باشد و یا عزیزی زیر آوار مانده ندارند . اگر شما هم موافق باشید با بهترین وضع هم بحران کمر شکنی را میبایست با آن روبرو شد ، اکنون معنی مدیریت بر بحران را قابل لمس تر می یابید مدیریتی که به شما امکان آن را میدهد که بعنوان مدیر خانه خود بر بحران پیش آمده مدیریت کنید . این مدیریت که ما مدیریت بحران محله ای مینامیم ؛ در واقع جزء وظایف هر فرد در زمان وقوع زلزله برای ساماندهی بحران در محله خود است که در واقع در جهت حمایت از تمامی نیروهای عمل کننده دولتی و غیر دولتی است .

گام اول : چگونه درحین وقوع زلزله عمل کنیم

ما برای آموزش در حین وقوع زلزله برای حفظ جان هر فرد در هر سن و جنس و در هر مکان آموزشهایی عمومی داریم که میتواند بصورت مشترک مورد توجه قرار بگیرد هر چند همین آموزشها در دوره های تخصصی کاملا دارای سر فصلهای خاص با نحوه عملکردهای حرفه ای میباشد اما اکنون که شما با خواندن این مقاله شروع به آموختن نموده اید این موارد میتواند سر آغاز بسیار خوبی برای نجات جان شما باشد.
ما در دو بخش عمومی و حالتهای خاص به نحوه عملکردهر فرد در زمان بروز زلزله می پردازیم

عملکرد عمومی در تمامی حالتها

1- تا حد امکان خونسرد باشید
2- اگر در چارچوب درب ایستاده اید با یک دست چارچوب را گرفته و مواظب باشید تا درب برویتان بسته نشود . در این حالت نشستن شما در حفظ تعائل بسیار موثر است . کافی است پشت خود را به یک لنگه چارچوب تکیه داده و پاها را به لنگه دیگر چار چوب ، البته توجه به این نکته حائز اهمیت است که تنها چهارچوبهایی که دارای فریمهای محکم فلزی بوده و بکمک دوغاب ملات سیمان و ماسه و بهره بردن از شاخکهای مهار ، به دیوار محکم شده اند مورد اعتماد هستند بنابراین بهتر است که شما برای اطمینان خود قبلا از نوع و کیفیت چارچوبهای منزل خود با کمک گرفتن از افراد ماهر در زمینه ساختمان مطلع شده باشید .
3- در هر نقطه که دچار لرزشهای سخت ناشی از لزله شدید همواره کف دستها را به هم گره کرده و با ساعدها و بازوانتان از گردن و سر خود محافظت کنید . شکستگی گردن و آسیب دیدیگی مغزی و نیز خفگی از عوامل اصلی مرگ در زمان زلزله هستند .
4- هرگز در کنار کمدهای بزرگ یا تابلوهای دیوارکوب یا پنجره پناه نگیرید احتمال آسیب دیدن از این سری لوازم که ایمن سازی غیر سازه ای برای آنها انجام نگرفته کمتر از آوار نخواهد بود .
5-حتما برای خود نقاط ایمن را در محل های مختلفی که در طول روز در آن سرگرم به کار هستید در نظر بگیرید . خصوصا خانومها خانه دار که حتما میبایست برای خود در آشپزخانه این نقاط را برای زمان بروز زلزله از پیش تعیین کرده باشند . توجه داشته باشید در صورتی که در آشپزخانه مشغول به کار هستید میبایست تا حد امکان محل پناه گرفتن شما از لوازم خطر سازی که در اثر سقوط میتواند جان شما را به خطر بیندازد همچون ظروف غذایی که بروی گاز دارید و یا آبگرمکن ایستاده و یا کابینتهایی که ظروف شیشه ای و چینی در ان قرار دارد دور باشد .
6- خانمهای خانه دار می بایست توجه داشته باشند که اگر فرصت خروج از آشپزخانه را ندارند یکی از نقاطی که میتواند در صورت مهار بودن به دیوار ، بعنوان یک عامل کنج ساز ، شما را از ریزش مستقیم آوار نجات دهد یخچال است. البته اگر قبلا آن را به دیوار مهار کرده باشید . هر کنجی که در زمان زلزله ایجاد شود می تواند از خطر ریزش مستقیم اوار بروی شما بکاهد .
7-توجه داشته باشید که کمد های پر از ظروف شیشه ای و چینی و ابزارهایی همچون چاقو میبایست حتما از قبل برای زلزله ، ایمن سازی غیر سازه ای شده و مکان امن شما در آشپزخانه بدور از این لوازم باشد .پیشنهاد می کنم که هرگز این لوازم خطر ساز را در کابینتهای بالای منزل خود قرار ندهید .
8- اگر در راه پله بودید حرکت نکنید ، بنشینید و با تکیه کردن به دیوار از سر و گردن خود محافظت کنید. احتمال صدمه دیدگی بر اثر سقوط شما بسیار بیشتر از ماندن در زیر آوار است . بعلت انکه میزان حرکتهای ایجاد شده بر اثر امواج زلزله در راه پله ها بیشتر از سایر نقاط منزل است در طی چند زلزله اخیر شاهد بوده ایم که تعداد زیادی از شهروندان بعلت شدت عجله در پائین رفتن از راه پله ها و لرزشهای فوق دچار حادثه و سقوط از ارتفاع شده اند و صدمات جانی زیادی در این خصوص گزارش شده است .
9-هرگز در زمان زلزله و بعد از آن از آسانسور استفاده نکنید زیرا به طور معمول محورهایی که اطاقک آسانسور بروی آن حرکت میکند در طی زلزله دچار تابیدگی می‌شود و در صورتی که شما پس از زلزله بخواهید از آسانسور استفاده کنید مطمئنا بعلت تابیدگی محورها در بین طبقات بنحوی گیر خواهید کرد که امکان بیرون آوردنتان بسیار سخت خواهد بود
10- در خصوص اسانسورها توجه به یک نکته مهم دیگر نیز الزامی است، در آسانسورهای جدید ترمزهای اضطراری خطر سقوط را به مراتب کم کرده است اما در آسانسورهای قدیمی تر با توجه به تکنولوژی قدیمی در صورت آسیب دیدگی کابلهای مهار یا موتور بالابر احتمال سقوط کابین آسانسور بسیار بالا است
11- در بعضی مواقع امکان دارد بر اثر زلزله ضامن دربهای آسانسورها در طبقات آزاد شود این بدان معنی است شما بعد از باز کردن درب آسانسور کابین ان را مشاهده نکرده و در صورت عجله که خاص چنین مواقعی است احتمال سقوط در چاله آسانسور برایتان محتمل است.

حالت‌های خاص :

1- شما در خیابان ، پیاده در حال تردد هستید :
هنگامی که شما در فضای باز قرار دارید فراموش نکنید که پیدا کردن یک نقطه امن بسیار مشکل خواهد بود خصوصا اگر در خیابان و در حال عبور از پیاده روها باشید برای آنکه بهتر بتوانید با وضعیت پیش آمده روبرو شوید بهتر است به چند نکته توجه فرمایید:
• هر ساختمان بصورت معمول در صورت تخریب در بهترین حالت 3/1 ارتفاع خود در زمان تخریب شدن بصورت آوار پیشروی میکند این موضوع تا ساختمانهای 4 طبقه مصداق کامل دارد.
• پیاده روی هر ساختمانی که دارای نمای سکوریت شیشه یا پلاک های بزرگ سنگهای تزیینی باشد در زمان زلزله یکی از خطرناکترین نقاط را بعلت سقوط سنگ و شیشه بوجود می آورد.
• در زمان زلزله احتمال شکستگی و فرو افتادن تیرهای چراغ برق ؛ دکلهای فشار قوی ؛ درختان کهنسال ، بسیار زیاد است.
• کنترل ماشینها در زمان زلزله بسیار مشکل بوده و به همین دلیل احتمال ورود آنها به پیاده رو نیز بسیار زیاد است.
• دیوارهای پیرامون محوطه منازل در صورت تخریب کاملا ازقسمت کف فرو میریزند و این امکان صدمه زدن به مردمی را که در پیاده رو جانبی این دیوار در حال تردد میباشند را افزایش میدهد.
بنابراین پیشنهاد می کنیم 
• از ساختمانهایی بلند و دارای نمای شیشه ای و سنگهای تزیینی پلاک دوری کنید
• مواظب تیرهای برق _ دکلهای برق_ درختان کهنسال_ تابلوهای تبلیغاتی باشید
• دیوارهای حیاطها معمولا در زمان زلزله بطور کامل فرو می افتند بنابراین از حریم دیوارهای محوطه ای منازل حداقل 2 متر دور شوید
• اگر امکان رفتن به وسط خیابان را با رعایت احتمال خطر تصادف را دارید در میان خیابان باستید تا زلزله پایان پذیرد
• در غیر این صورت بصورتی قرار بگیرید که حداقل الزامات فوق را رعایت کرده باشید.
2- شما در خیابان ، سوار بر ماشین در حال تردد هستید
زمین لرزه در زمان رانندگی همچون ترکیدن چرخ عقب ماشین است آنانی که تجربه پنجری و ترکیدگی لاستیک عقب را دارند میدانند که ماشین به یکباره تعادل خود را از دست داده و کنترل فرمان از دست راننده خارج میشود و ماشین به چپ و راست میرود . کافی است سرعت خود را کم کرده و به منتهی الیه سمت راست حرکت کنید به شرط آنکه در کنار یک برج یا ساختمان بلند مرتبه نباشید . دقت کنید که توقف شما در زیر و روی پلهای ماشین رو و عابر پیاده در زمان زلزله خطرناک است .
3- در جاده های کوهستانی در حال تردد هستید
حتما می بایست توجه به ریزش سنگ بروی ماشین خود کنید پیشنهاد می کنم در صورتی که در اثر ریزش سنگ ترافیک بوجود آمده است از ماشین خارج شوید تا بتوانید در صورت وقوع ریزش های متعدی در محلی امن پناه بگیرید یادتان باشد حضور در ماشین یعنی قرار گرفتن در تله مرگ در صورتی که در ماشین هستید و راه باز است با کمک گرفتن از توجه بقیه اعضا خانواده به محل ریزش در مسیر ریزش از کوه اقدام به حرکت کنید به هر حال هر نفر یعنی 2 چشم بیشتر و این در لحظات بحرانی یعنی نعمتی بزرگ
4- شما در محل کار هستید
در اغلب موارد در زمان وقوع زلزله امکان خروج گروهی از دربهای ساختمان وجود ندارد بنابراین اگر تعداد همکارانتان زیاد است مطمئن باشید صدمه ایی که در فرار از ساختمان ممکن است به شما وارد شود کمتر از خود زلزله نخواهد بود بهتر است در این حالت به نقاط امن همچون کنجهای ساختمان ، کنار ستونهای ساختمان و یا اجسامی که بتوانند در زمان فرو ریزش اوار با ایجاد کنجهایی در کناره های خود فضایی برای زنده ماندن شما ایجاد کنند همچون کنار اختلاف سطح ها یا کنار میزها . در صورتی که میزهای شما از نوع فلزی با کیفیت عالی است این امکان که در زیر آن پناه بگیرید هم وجود دارد در اینصورت زیر میز خود را هیچگاه با لوازم و تجهیزات کاری خود پر نکنید در زمان زلزله به هر سانتیمتر آن نیاز خواهید داشت .

5- شما در منزل هستید :
اگر شما از قبل مسیرهای خروج از ساختمان را در ذهن تکرار کرده باشید و با خانواده به صورت یک مانور چند بار خروج سریع از منزل را انجام داده باشید ، میتوانید با اولین لرزش برای خروج از منزل اقدام کنید . البته این در صورتی امکان پذیر است که شما در یک برج و یا آپارتمان بلند مرتبه نباشید که البته در ان صورت هم اگر زلزله ای ضعیف را تجربه کردید پس از پایان آن حتما از خانه بیرون بروید حتی اگر در برج زندگی میکنید ! البته فراموش نکنید که همواره در چنین حالتهایی پله های فرار به مراتب بهتر از آسانسور است. توجه به نقاط امن خانه ، این نقاط میتوانند در صورتی که شما فرصت خروج از منزل را نداشته باشید به داد شما برسند . نقاط امن را به کمک نکات زیر در آشپزخانه ، هال ، پذیرایی ، اطاق خواب خود بیابید این نقاط را به کمک اهالی خانه با تکرار در ذهن بسپارید در زمان زلزله مطمئن باشید ناخودآگاه از این دانش خود بهره خواهید برد :
1- کنج دیوارهایی که دارای تیرهای اصلی هستند
2-دیوارهایی که پنجره ندارند
3- دیوارهایی که تابلوهای بزرگ و کمد و کتابخانه به آنها متصل نیستند
4-چارچوبهای دربهایی که کتیبه شیشه ایی در بالای سر خود ندارند
5-مکانهایی که فاصله دو ستون در آن نقاط حداقل هستند
6-میزهای محکم فلزی و چوبی – کنار تختخوابهایی که دارای حجم مناسب در زیر خود و نیز قدرت باربری بسیار بالا باشند

گام دوم : چگونه پس از وقوع زلزله عمل کنیم

1- ساختمان مسکونی شما در برابر زلزله مقاومت کرده است :

ممکن است که منزل شما از لحاظ سازه ای به نحو مطلوب طراحی و ساخته شده باشد و قادر باشد تا در برابر زلزله مقاومت کند این اتفاق بسیار خوبی است به شرطی که شما ایمن سازی غیر سازه ای را نیز در منزل خود جدی گرفته باشید . ایمن سازی غیر سازه ای در حقیقت به شما این امکان را میدهد که در چند ثانیه پس از پایان یافتن زلزله بتوانید از منزل خود خارج شوید . گاه یک تابلوی بسیار زیبا و نفیس که در بالای تخت خواب خود نصب کرده ایم در زمان وقوع زلزله همچون فرشته مرگ بروی سینه ما خواهد نشست و گاه کتابخانه بسیار بزرگ پذیرایی میتواند صدمات جبران ناپذیری را بر اثر واژگونی به ما وارد کند یک لامپ تلویزیون پس از شکستن میتواند تمام خانه را پر از شیشه کند و بلورهای تزئینی بوفه و دکورها میتوانند به راحتی زخمهای عمیقی را در پای خانواده شما بوجود بیاورند. لذا دقت کنیم همانگونه که برای ایمنی سازه ای خانه که در آن زندگی میکنیم اهمیت قائل هستیم باری دکوراسیون ایمن آن نیز توجه کافی داشته باشیم . ایمن سازی غیر سازه ای یعنی مهار اسباب و لوازم منزل به نحوی که در زمان وقوع زلزله از جای خود خارج نشده و موجب صدمه به اعضا خانواده نشود.

نحوه عملکرد اعضاء هر خانواده پس از وقوع زلزله

• یک منزل مسکونی پس از زلزله در صورتی که در برابر زلزله دوام بیاورد تا بررسی کارشناسی نشده است محلی امن برای اقامت با توجه به پس لرزه ها نیستند لذا در اولین گام برای خروج از خانه اقدام کنید
• برای شروع به حرکت در منزل دقت کنید تا به علت بریدگی پایتان به خاطر شیشه های شکسته صدمه نبینید ، این شیشه ها میتواند شکسته های شیشه یک تابلو عکس که بر روی دیوار محکم نشده بوده است یا پارچ آب و یا آینه میز توالت خانوم خانه باشد . شما میتوانید با استفاده از یک کتاب نازک و یا یک مجله به کمک ملافه و یا تکه ای از لباس خود کفش بسازید .
• دقت به بوی گاز داشته باشید احتمال آتش سوزی بالاست ! نسبت به روشن کردن چراغ برق باید وسواس به خرج دهید و در صورتی که با آتش سوزی در ابتدای آن روبرو شدید ، حتماً در همان لحظات اول اقدام به خاموش کردن آن بکنید ، خاموش کردن یک آتش کوچک میتواند از یک فاجعه جلوگیری کند .
• در حرکت به سوی بیرون ، گروهی حرکت نکنید شما ابتدا جلو بروید و بقیه خانواده تک تک به دنبال شما حرکت کنند تا در صورت صدمه دیدگی دربهای چاه فاضلاب در مسیر حرکت شما ، احتمال فرو ریختگی و ریزش کمتر باشد
• خانواده را در خیابان رو به روی منزلتان اسکان بدهید سپس برای جمع آوری لوازم مورد نیاز به داخل باز گردید هیچگاه پس از پایان زلزله در منزل نمانید امکان پس لرزه های بعدی بسیار زیاد و برای شما خطرناک است!
• با تشکیل هسته محلی در کوچه خود امکان تامین امنیت را برای خانواده خود بوجود بیاورید ( چند خانواده در کنار یکدیگر تشکیل هسته محلی را میدهند )
• اگر مجروحی را در زیر آوار پیدا میکنید حتما در هنگام بیرون آوردن او دقت کنید بر اثر فشار به ستون فقرات او موجب شکستن آن وقطع نخاع شدن او نشوید .
• در صورتی که صدایی را از زیر آوار میشنوید با استفاده از هرآنچه در اختیار دارید نسبت به علامت گذاری محل آن صدا در همان لحظه اقدام کنید ، چرا که ممکن است آن صدا را دیگر نشنوید و مجروح در زیر آوار از حال برود و یا بیهوش شود .
• برای خارج شدن از شهر عجله نکنید . فراموش نکنید که هر اتفاقی هم افتاده باشد شما پس از سه روز میتوانید به راحتی از شهر خارج شوید در صورتی که در روز اول احتمال گم شدن اعضا خانواده شما و نیز تعرض به نوامیس توسط اشرار حاشیه نشین بسیار زیاد است .بنابراین ابتدا هرآنچه مورد نیاز شماست را از زیر آوار خارج کنید و با استفاده از حمایت همسایه های خود هسته امنی برای کل اهالی محل بوجود آورید ، و منتظر بمانید تا نیروهای انتظامی در شهر مستقر شوند .
• برای اینکه ماشین شما را سرقت نکنند ( احتمالا پس از زلزله با زور گیری هم روبرو خواهید شد ) ماشین را در منزل پنچر کنید یا با برداشتن قطعه مهمی از آن همچون چکش برق و یا دو حلقه لاستیک آنرا در برابر سرقت بیمه کنید تا در زمان لازم بتوانید خود از آن استفاده کنید .
فراموش نکنید پس از زلزله آنچه بیشترین کمک را به شما میکند پول شما نیست . اعتماد به نفس و روابط انسانی شخص شما است . بنابراین بر روی این ثروت هم سرمایه گذاری کنید ، با همسایه هایتان روابط بهتر و بیشتری داشته باشید و برای زمان بحران دوستانی برای خود دست وپا کنید !

2- ساختمان بروی ما فرو ریخته است

– اولا بجای آنکه از همان اول شروع به فریاد زدن بکنید ببینید در چه وضعیت هستید آیا هوا برای تنفس شما به مقدار کافی وجود دارد؟ در تاریکی مطلق در زیر آوار از صدا زدن به آرامی یا سوت زدن و انعکاس صدا حجم فضا برایتان مشخص خواهد شد اگر حجم هوای شما کم است جدا از سرو صدای بی خود و ایجاد هیجان مضاعف خودداری کنید هیجان شدید حرکت سریع و فریاد زدن به سرعت اکسیژن شما را به پایان میبرد به دقت گوش بدهید تا صداهای پیرامون شما به شما اعلام کند که کسی در نزدیکی شما بر روی آوار حرکت میکند . اکنون اگر میتوانید فریاد بزنید اما توجه کنید فریاد پی در پی و با شدت بالا صدا و قدرت حنجره شما را تحلیل میبرد پس با دقت عمل کنید . بقول راننده کامیونها ( تند نرو التماس نکن )
– اگر امکان فریاد زدن بنا بر هر دلیلی نداری میتوانید با سوت زدن کمک بخواهید و اگر امکان آنرا هم ندارید از روش ضربه زدن استفاده کنید ، دستان و پاها را در صورت امکان به اشیا کنارشان بشرط عدم ریزش بیشتر آوار ، بزنید این صدا ها بشرط سکوت در بیرون قابل شنیدن هستند ، پس دقت کنید ، صداهای آرام شما را در صورتی خواهند شنید که شما را توسط ابزار زنده یابی پیدا کرده باشند ، و الا در شلوغی و ازدحام از صداهای آرام ، کاری بر نمی آید پس بهتر است ، در زمان سکوت در خارج از ضربه های آرام کمک بگیرد .
– البته زمان آرامش بیرون نشان دهنده رسیدن شب است و این زمانی است که گروه های زنده یاب در سکوت شب با روش اعلام حضور به مدت یک دقیقه و سکوت پس از ندا به مدت چهار دقیقه بدنبال علائمی همچون صداهای ضربه ای و ناله ها هستند . البته اگر دوره های زنده یابی در شب موج پیشرو را دیده باشند .
– ممکن است مکانی که شما در آن گیر افتاده اید فضای داری حجم مناسبی باشد ، مثلا در زیر یک قطعه سقف بتنی گیر افتاده باشید یا در زیر یک تخت فلزی و یا مشابه آن . همانند جوانی که در داخل کمد در بم زنده مانده بود حتما توضیح آن را در روزنامه ها خوانده اید .شما میتوانید از هر سه روش تقاضای امدادی که قبلا برایتان نوشته ام استفاده کنید اما یک نکته را فراموش نکنید همین که خداوند شما را در زیر یک سقف بتنی با فضای قابل توجه قرار داده یعنی لطف الهی نصیب شما شده است و امکان نجات شما درصد بالایی را پیدا کرده است بنابراین اول خدا را شکر کنید و بعد قدر این لطف را با رعایت نکات زیر بدانید . من قول میدهم اگر شما تا روز سوم زنده بمانید نیروهای امدادی و دوستانتان شما را نجات خواهند داد .
– دقت کنید اگر پاهایتان بی حس شده است و دردی را در کمر یا گردن خود احساس میکنید احتمالا دچار آسیب نخاعی شده اید تا جایی که میتوانید از تکان خوردن خودداری کنید و در زمان پیدا کردن حتماً این موضوع را به گروه نجات تذکر بدهید .
– از انجام حرکتهایی که موجب ریزش آوار میشود خوداری کنید اگر در زیر آوار سنگین باشید که مطمئناً کاری بیهوده است و اگر در سطح باشید میتوانید پس از دو روز که نا امید از کمک شده اید ریسک این کار را که بسیار بالاست قبول کنید .
– از اکسیژن موجود با پائین آوردن حرکت و آرامش بخشیدن به خود حداکثر استفاده را ببرید
– بیشتر گوش دهید و کمتر صدا کنید و تا صدای مثبتی از بیرون نشنیدید از سرو صدای بیجا خودداری کنید چون شما حداقل تا سه روز براثر تشنگی نخواهید مرد و تا هفت روز غذا نخوردن را میتوانید با هوشیاری تحمل کنید
– حرکت بیجا موجب تعرق و از دست دادن آب بدن میشود پس مواظب باشید
– اگر در فضای پیرامونتان مکانی را امن تر از بقیه جاها میبینید سرتان را در آن محل قرار دهید و یا حداقل سرتان را بسمت شکم برده و بصورت جنین قرار بگیرید این حالت امکان محافظت از سر شما را بیشتر میکند توجه داشته باشید با توجه به ازدحام تماشاچیان عملیات امداد ونجات که متاسفانه بر روی آوار به تماشا می ایستند امکان ریزش مجدد بر روی شما همیشه هست
– وقتی قرار است در شرایط سخت زنده بمانید بدانید اگر نکته ای موجب آزار و در نتیجه عصبی شدن شما بشود مطمئن باشید به سرعت به مرز نا امیدی و رها کردن مقاومت میروید این را گفتم تا به عرق سوز شدن بدنتان و نیز التهاب پوستتان بر اثر تماس با ادرارتان توجه کافی کنید این مشکلات بطور غیر مستقیم بر سرنوشت شما تاثیر میگذارند
– به رطوبت خاکهای اطرافتان دقت کنید احتمال شکستگی لوله های آب منزلتان همواره وجود دارد اگر به جریان آبی دسترسی پیدا کردید بدون هیچ شکی تا آنجا که امکان دارد آب بنوشید چون آبهای لوله های آب به سرعت با توجه به شکستگی های لوله در سطح شهر به پایان خواهد رسید مبحث بسیار مهم در استقامت در زیر آوار حفظ روحیه تقویت آن است لذا با رعایت موارد ذیل میتوانید به چنین مطلوبی دست پیدا کنید.
– ایمان به خدا از واجبات است و دعا بیشترین کمک ! اگر دعایی زیبا بلدی که خوشا به حالت اگر بلد نیستی تجربه ای را با ذکر گفتن آغاز کن ذکر یعنی تکرار یکی از اسماع الهی با حضور قلب . من نام رحمان و رحیم خدا را پیشنهاد میکنم میتوانی با تکرار ذکر ( یا رحمان و یا رحیم ) تمرکز خودت را بر رحمت خداوند قرار دهی مطمئن باش فوق العاده است من تجربه آنرا دارم .
– به یاد آوردن خاطرات خوب زندگی از کودکی تا بزرگی هم فوق العاده است هم زمان را میکشد و هم تو را به استقامت بیشتر برای تجربه های زیبای بعدی وادار میسازد ، من تجربه این امر را داشته ام و به شما هم توصیه میکنم برای یکبار هم که شده این کار را انجام داده و در یک مکان و زمان مناسب چنین تجربه ای را داشته باشید .
– قابل توجه دوستان اهل عرفان از ایرانی تا سرخپوستی ( مراقبه ، مدیتیشن ، تمرکز ، ذکر و … ) یادتون نره
– در ارمنستان شوروی پدری به پسر ده ساله اش قول داده بود که همیشه به کمک او بیاید و در بدترین شرایط او را نجات دهد این قول ، آنچنان ایمانی در کودک بوجود آورده بود که همکلاسیهایش را هم در زیر آوار دلداری میداد که پدرم ما را نجات میدهد او به من قول داده و حتما خواهد آمد و البته آن پدر به تنهایی و پس یک روز با صرف شش ساعت آوار برداری از روی کلاس پسرش او را به همراه دوستانش نجات میدهد . شما هم این کار را میتوانید تجربه کنید حتی با بچه های گروه امداد ونجات خودتان به یکدیگر قول دهید که پس از زلزله زنده یا مرده همدیگر را قبل از خروج از شهر بیرون بیاورید .

لیست لوازم و تجهیزات امداد خانواده
آشنایی با ساک و جعبه امداد ونجات زلزله

هرگاه بحث حوادث غیر مترقبه پیش می آید ؛ دید ما نسبت به تهیه یک کیف لوازم اولیه امداد و نجات ؛ همواره دیدی مثبت اما در رتبه کارهای کم اهمیت و گاه غیر ضروری است که اگر اینطور نبود تا بحال که چند سال از زلزله بم میگذرد نسبت به تهیه آن اقدام کرده بودیم این موضوع در حالی است که هر کدام از ما تا از بودن لاستیک زاپاس سالم در ماشین خود مطمئن نشویم حاضر به خروج از شهر برای یک مسافرت کوتاه مدت هم نخواهیم بود . کیف امداد و نجات چگونه کیفی است و از چه لوازمی تشکیل شده است ؟
در حقیقت کیف امداد و نجات از لوازمی تشکیل شده است که در صورت وقوع حادثه در کاهش اتلاف وقت شما موثر خواهد بود اگر به یاد آن خانواده ای که در ابتدای دفترچه برایتان مثال آوردیم بیفتد به خاطرتان خواهد آمد که چگونه آنها مستاصل بودند در صورتی که تمامی آنچه آنها را غرق در مشکلات لاینحل کرده بود می توانست در کیف امداد و نجات خانواده موجود باشد داروی مادربزرگ خانواده ، لباس گرم برای دختر خانواده ، شیر خشک و شیشه شیر ، چند متر پلاستیک برای سر پناه موقت خانواده، نقشه ای از نزدیکترین محل ارائه خدمات پزشکی به پسر خانواده و یا مراکز امنیتی و انتظامی و آب برای حداقل یک روز و غذا برای 3 روز و …… و بی گمان ازاین به بعد همه ما بدون لاستیک زاپاس همچون کیف امداد و نجات از خانه خارج نخواهیم شد .
 شما میتوانید با صرف مبلغ اندکی یک ساک امدادی برای خود تهیه کنید این ساک باید حداقل دارای لوازم زیر باشد :
 دفترچه راهنمای مشخصات فردی اعضاء خانواده (دفترچه اطلاعات خانواده ) برای تهیه این دفترچه کافیست با کپی کردن از نمونه مشخصات فردی پیوست این دفترچه به راحتی دفترچه راهنمای مشخصات فردی اعضاء خانواده را برای خانواده خود تهیه کرده و در ساک قرار دهید .
 چند ظرف آب معدنی و غذاهای کنسرو شده که بتواند شما را برای حداقل سه روز تامین کند میتوانید از شکلاتها و غذاهای خشک و خصوصا نان خشک نیز بهره ببرید . قاشق و چنگال و چاقو فراموش نشود .
 مواد غذایی همچون آرد و برنج و حبوبات دارای تاریخ مصرف بسیار طولانی بوده و در صورتی که شما برای مدت طولانی تری در اندیشه تامین مایحتاج خانواده پس از زلزله هستین میتواند مورد توجه قرار بگیرد
 یکسری لوازم ضروری اما همیشه غایب همچون : موچین . ناخن گیر . حوله کوچک . خمیر دندان . صابون دستمال کاغذی ترجیحا مرطوب و ضد باکتریال
 ( توجه داشته باشید که این دستمالها در حال حاضر طیف وسیعی از موارد استفاده را به خود اختصاص داده و از بهداشت زنان تا بهداشت کودکان قابل مصرف هستند)
 یک سری از داروهایی که توسط افراد خانواده هر روز مصرف می شود همچون داروهای : فشارخون ، دیابت ، قلب و … توجه به این نکته بفرمائید که ممکن است پس از زلزله شما و همسرتان زنده نباشید لذا نوشتن لیستی از داروهای مصرفی افراد مسن و کودکتان و گذاردن آن در ساک به امدادگران کمک میکند تا سریعتر به ارائه خدمات امدادی خود اقدام کنند.
 اگر کودک شیر خواره دارید حتما ست کاملی از لوازم مورد نیاز او خصوصا لوازم تغذیه او را به همراه شیر خشک در یک ساک جدا گانه تهیه کرده و در کنار ساک اصلی قرار دهید .
 لوازم کمکهای اولیه که بنا بر نیاز میتواند شامل تنها چند قلم از موارد زیر بنا بر تشخیص ضرورت شما باشد … جوش شیرین . باند . چسب ضد حساسیت . قیچی . کیسه آب گرم و سرد . پد استریل . پنس. چاقو جراحی استریل .سوزن بخیه . تخته اتل بندی . بتادین . محلول شستشوی چشمی . قطره عفونت چشمی . قرصهای مسکن . کپسولهای انتی بیوتیک . اسپریهای بی حس کننده . کرمهای دردهای عضلانی قرص تب بر و سرماخوردگی . قرصهای ضد تشنج . پودر ors. . پماد سوختگی پای کودکان . پماد سوختگی . پماد کالندولا . آرامبخش .
 پیشنهاد میکنم که در حیاط منزل حداقل یک لاستیک فرسوده ماشین نگهداری کنید. میتوانید از لاستیک کهنه برای یک گلدان محوطه ای و یا بعنوان یک تاب امریکایی استفاده چند منظوره کنید. این لاستیک شما را قادر میسازد که در یک شب بسیار سرد زمستانی خانواده خود را تا صبح از خطر یخ زدگی مصون دارید .
 چراغ قوه ، شمع ، کبریت . یک شیشه کوچک الکل یا نفت یا قرص الکل جامد که میتواند شما را در افروختن هر چه سریعتر آتش یاری کند.
 چاقو ، بشقاب و قاشق ، درب بازکن ، کنسرو ، ظروف یکبار مصرف و کیسه فریزر ( توجه داشته باشید که با کشیدن کیسه فریزر بر روی بشقاب میتوانید از یک بشقاب برای دفعات زیادی بدون نیاز به شستشو استفاده کنید )
 لیستی از لوازم و تجهیزات امداد و نجات خانواده که می تواند در زمان زلزله برای اسکان موقت و آوار برداری و زنده یابی از آن بهره برد . شما میتوانید برای این تجهیزات یک جعبه خاص در قسمت ورودی و در محلی که خطر زیر آوار رفتن برایش محتمل نیست در نظر بگیرید .
 مواد پاک کننده جهت شستشو و ضد عفونی کننده و گند زدا برای بهداشت فردی و آب آشامیدنی
 کیسه زباله بزرگ از نوع مرغوب ( محکم و کلفت : از این کیسه میتوانید بجز نگهداری زباله در مواقع لزوم بعنوان بادگیر و یا بارانی استفاده کنید )
 لباس گرم و لباس زیر برای افراد خانواده کلاه بافتنی هرگز فراموش نشود یک کلاه خصوصا در زمان استراحت میتواند شما را برای تحمل سرما بسیار یاری کند خصوصا برای نوزادان دو نوع کلاه نیاز است یک کلاه نخی به همراه یک کلاه بافتنی
 لوازم بهداشتی مخصوص بانوان
 داروهای و پمادهای ویژه جهت بانوان همچون کرم های ضد عفونی کننده و ضد قارچ که با توجه به میزان آلودگی در طی چند روز بعد از حادثه بسیار ضروری هستند
 اگر در مناطقی زندگی میکنید که امکان برخی بیماریها و یا عفونت بر اثر گزش حشرات خصوصا برای کودکانتان وجود دارد میتوانید در ساک خود پودرهای حشره کش و یا پمادهایی ضد حشره نیز داشته باشید .
 یک سوت با بند بلند گردن آویز ؛ برای زنده یابی ( توجه داشته باشید در صورتی که خدای ناکرده عزیزی در زیر آوار باشد صدای سوت شما بهتر به زیر آوار منتقل میشود تا فریاد زدن)
 یک نقشه شهر با جانمایی بیمارستان و مراکز دولتی مرتبط با زلزله که باید قبل از زلزله آنرا تهیه کنید با کمک افراد خانواده نقاط مهم را بروی آن علامت گذاری کنید.
 کپی اسناد مهم و شماره تلفنهای ضروری
 یک رادیو ترانزیستوری به همراه باطری
 کمی پول نقد و پول خرد و شماره حساب های بانکی ( حتما از حسابهای در گردش بهمراه کارت اعتباری استفاده کنید )
 چند پتوی سفری ترجیحا پشم شیشه و در صورت امکان پتوهای sos
 زیر انداز با توجه به تعداد اعضاء خانواده (به ازای هر نفر حداقل یک متر مربع ؛ بهتر است این زیر انداز از جنسی انتخاب شود که ضد آب و عایق حرارتی باشد میتوانید از فوم یا کفی کفش که در بازار اصلی شهر میتوانید بصورت متری خریداری کنید استفاده کنید . این دو قلم زیر انداز امکان لوله شدن دارند و میتواند آنرا در یک لوله پولیکا جاسازی و نگهداری کرد. در صورت عدم امکان تهیه میتوانید از یک لایه پلاستیک به همراه موکت یا کارتن نیز بهره ببرید . پلاستیک را بروی زمین انداحته تا جلوی رطوبت را بگیرد و موکت را برای عایق گرمایی بروی ان بیندازید توجه داشته باشید با بهترین کیسه خوابها نیز به سختی میتوان بروی زمینهای سرد و مرطوب خوابید .
 اگر کودک دارید پیشنهاد میکنم یک عروسک یا اسباب بازی که تا بحال کودکتان نداشته را بخرید و در ساک بگذارید . شب های آماده باش و نیز و بعد از زلزله به قدرت آرامش بخشی آن پی خواهید برد !
 این ساک را یا در خارج از منزل ( صندوق عقب ماشین به شرطی که در پارکینگ نباشد )  یا در مسیر خروج از منزل قرار دهید تا به راحتی بتوان از منزل خارج کرد.

دفترچه امداد و نجات خانواده
جرا به دفترچه امداد و نجات نیاز داریم؟

پس از وقوع زلزله و با رسیدن نیرو های امدادی به محل ؛ برای آن که بتوان به افردی که در حادثه آسیب دیده اند کمک رسانی کرد، آنچه بیش از همه مورد نیاز است اطلاعات دقیقی از مشخصات فردی و تعداد افرادی است که در هر واحد مسکونی زندگی می کرده اند ؛ این اطلاعات میتواند به ارائه خدمات به بازماندگان ومجروحین و زنده ماندن گرفتار شدگان در زیر آوار کمک زیادی کرد و شرایط بهتری را برای نیروهای امدادی مهیا کرد.
اطلاعات مورد نیاز برای این دفترچه میتواند شامل موارد زیر باشد :
 مشخصات فردی تک تک اعضاء خانواده به همراه عکس و ذکر آدرس محل تحصیل یا محل کارشان و در صورت امکان شماره تماس هرکدام
 شما می بایست توجه داشته باشید که آدرس محل کار هر عضو خانواده در پیدا کردن اعضاء خانوده توسط امداد گران پس از زلزله خصوصا اگر تنها کودکی از خانواده باقی مانده باشد موثر است
 ذکر گروه خونی و در صورت نیاز بیماریهای خاص
 برای سرعت بخشیدن به ارائه خدمات پزشکی بهتر است اگر یکی از اعضاء خانواده به بیماریهای همچون آسم ، دیابت ؛ بیماریهای قلبی و … مبتلا است با ذکر داروهای مورد نیاز و میزان مصرف روزانه در دفترچه خود اقدام کنید .
 در این خصوص میبایست به این نکته توجه داشته باشید که ثبت بیماریهای خاص به امداد گران در رساندن هر چه سریعتر داروهایی که به جان شما بستگی دارد در زمانی که ممکن است فرد بیهوش باشد کمک می‌کند و دانستن گروه خونی در زمانی که هیچ آزمایشگاهی برای تشخیص گروه خونی مصدوم وجود ندارد بسیار حیاتی است .
 نقشه کروکی منزل
 برای اینکار کافیست نقشه ساده ای از خانه را بکمک یک متر بکشید و در کیف امداد خود بگذارید می بایست توجه داشته باشید که این نقشه ( کروکی ) میتواند در مسیریابی گروه نجات جهت نجات جان شما و خانواده محترمتان موثر باشد
 نقشه های مکمل
 تهیه نقشه ای از جانمایی منزل خود در منطقه که در آن سکونت دارید مکمل این دفترچه است . نزدیکترین بیمارستان ، درمانگاه ، اورژانس ، آتش نشانی ، نیروی انتظامی ، سرویس بهداشتی ، مخزن نگهداری آب آشامیدنی را در این نقشه بهمراه شماره تماس آنها مشخص کرده و در دفترچه اطلاعات خانواده ثبت کنید .
 آدرسها و شماره های تماسهای ضروری
 شماره تماسهای ضروری به همراه آدرس دقیق بیمارستانهای تخصصی می تواند به شما در زمان حادث کمک کند تا زمان کمتری را برای یافتن مکانهای مورد نیاز خود هدر دهید . توجه داشته باشید که معمولا در زمان بحران اگر حتی خطوط تلفن برقرار باشد برقرای تماس شما با مراکز اطلاع رسانی بسیار بعید است

نکته آخر

آدرس و شماره تماس افراد امین خانواده خود را در یک صفحه مجزا دفترچه نوشته تا در صورتی که بنا به هر علتی حضور شما در محل حادثه به تاخیر افتاد امداد گران بتوانند کودکان را به دست آنان بسپارند

دستورالعمل اجرای مانور سراسری زلزله و ایمنی مدارس

برای مانور زلزله در مدارس چگونه برنامه ریزی کنیم تا بهره وری این مانور افزایش یابد ؟ یا حداقل به واقعیت نزدیک تر شود ؟ بحران حادث شده برای یک مدرسه در زمان بروز حادثه زلزله یک بحران چند وجهی است که متاسفانه در چند سال اخیر در تمامی مانور های برگزار شده تنها به موضوع پناه گیری و خروج کودکان از کلاس های درس آن هم به صورت بسیار محدود شده پرداخته شده است . پناه گیری و خروج کودکان در زمان حادثه با آنکه بسیار مهم و حیاتی است اما از دید کل نگر این کار یکی از اجزاء مهم عملکرد های لازم برای مهار بحران در پیش رو در زمان بروز زلزله میباشد . برای انکه بتوان بحران های پس از زلزله مدارس را تحلیل و و مدیریت نمود لازم است که بحث مدیرت بحران را به صورت جامع تری برنامه ریزی کرد تا بالاترین بهره را برد . بحث ایمن سازی مدارس ، همکاری اولیا دانش آموزان در بحث تحلیل نقاط خطر ساز و ایمن مدارس ، بحث همکاری همسایگان مدارس در بحث کمک به دانش آموزان ، جمع آوری و مستند سازی اطلاعات تخصصی در زمینه دانش آموزان و تبادل این اطلاعات با مراکز انتظامی و امدادی ، آموزش اولیاء دانش آموزان در زمینه آواربرداری و اسکان اضطراری ، آموزش دانش آموزان برای زنده ماندن در زیر آوارو خروج از کلاسهای تخریب شده و … را میتوان از موضوعات مهم در تحلیل بحران در پیش روی مدیران بحران باشد . بررسی و اجرای این همه موضوع طرح شده و برنامه نویسی برای برگزاری یک مانور واقعی شاید بیش از سه ماه وقت بگیرد اما اگر بتوان این سرفصلها را بصورت برنامه ریزی شده و دقیق مانند یک دستورالعمل در اختیار تمامی مدارس قرار داد شاید بهترین روش منطقی برای به نتیجه رساندن این مهم باشد . جمعیت کاهش خطرات زلزله ایران به عنوان تنها تشکل غیر دولتی (NGO) متخصص در زمینه زلزله و مدیریت بحران امادگی خود را برای همکاری در این زمینه اعلام داشته و با ارائه دستورالعملهای زیر برای برگزاری بهتر این مانور پیش قدم میگردد

مدیران محترم، در مانور زلزله چگونه برنامه ریزی کنیم؟

1- مانور زلزله را تنها به کودکان دانش آموز مختص نکنید ! مادران و پدران و همسایه ها و نیز نیروهای امدادی و انتظامی را هم برای برگزاری به همکاری دعوت کنید . پدران و مادران باید با مهارتهایی در زمینه زنده یابی و آواربرداری مقدماتی آشنا باشند تا خدای نکرده با اشتباهی کوچک در بیرون کشیدن یک کودک از زیر آوارموجب قطع نخاع او نگردند ! گروه های امدادی باید از مدرسه نقشه به روز داشته باشند که در آن نقشه نقاط خطر ساز همچون منابع نگهداری نفت و کپسولهای گاز و نیز چاه های فاضلاب و نیز محل سالن های اجتماعات همچون نمازخانه و غذا خوری به دقت مشخص و راه های دسترسی به آنها به طور واضح علامت گذاری شده باشد . مراکز انتظامی می باید لیست کامل و دقیقی از دانش آموزان مدرسه به همراه عکس و مشخصات والدین و نیز حداقل یک نفر از وابستگان آنها که در شهر دیگر زندگی می کند ، داشته باشد که در زمان حادثه بتوانند در صورت فوت پدر و مادر بچه را به بستگان مورد تائید پدر و مادر تحویل دهد .
2- برای قبل از مانور زلزله برنامه داشته باشید ! نقاط امن را به کمک اولیاء کودکانی که مهندس عمران یا زلزله و یا تخصص ساختمان دارند مشخص کرده و با رنگ سبز برای نقاط ایمن و با رنگ قرمز نقاط خطر ساز را در تمامی نقاط مدرسه خصوصا در راهرو ها و حیاط مدرسه علامت گذاری کنید . کودکان به راحتی با رنگها ارتباط برقرا نموده و به سادگی پیام های این خطوط را درک میکنند .
3- چاه های فاضلابی که در حیاط مدرسه حفر شده اند یا در مسیر حرکت دانش آموزان برای خارج شدن از کلاسهای درس تا حیاط مدرسه قرار دارند با خطر فرو ریزش در زمان زلزله روبرو هستند این نقاط باید با دایره ای به مرکز چاه و شعاع حداقل سه متر با رنگ قرمز مشخص گردد .
4- یکی از مکان های بسیار خطرناک چه در زمان زلزله و چه بعد از آن ، کنار دیوار های محوطه مدرسه است . دیوار مدارس در حین یا بعد از زلزله ممکن است بطور یکپارچه به سمت داخل مدرسه فرو بریزند بنابراین میبایست حداقل به اندازه ارتفاع این دیوارها از دخل حیاط مدرسه را با رنگ قرمز علامت گذاری کرد تا کودکان چه در حین زلزله و چه بعد از آن به کنار دیوارها پناه نبرند .
5- در راهرو ها به جز محلهایی که کمد ها قرار دارند تمامی کنار دیوارها را می توان به عنوان نقاط امن در نظر گرفت مگر آن که در آن باز شویی همچون پنجره ایجاد شده باشد .
6- در راه پله ها به خاطر عدم هماهنگی سازه اجرا شده در این بخش ، با کل ساختمان ، همواره ما شاهد حرکتهای پیش بینی نشده هستیم . بنابراین بهتر است که برای راه پله ها تنها نوار باریکی ،که محل اتصال پله به دیوار راهرو راه پله می باشد را به عنوان نقاط امن به رنگ سبز رنگ آمیزی نمائید .
7- در کلاسهای درس حداقل با رعایت فاصله یک و نیم متری از پنجره ها ، صندلی ها و نیمکت ها را چیده و این فاصله را با رنگ قرمز علامت گذاری کنیم. این فاصله به جهت ایمن بودن کودکان از فرو ریختن شیشه بر روی انها علامت گذاری می شود . استفاده از شیشه های نشکن یا بهره بردن از پرده های ضخیم و یا چسباندن نوار چسب های شفاف به شیشه ها ، به فرو نریختن قطعات بزرگ شیشه بر سرکودکان کمک بسیاری میکند .
8- لازمست در تمامی مدارس کشور پنجره های کلاسهای طبقه اول تمامی کلاس ها فاقد حفاظ فلزی بوده تا امکان فرار از کلاس های درس در زمان حادثه ممکن باشد تا همچون حادثه دلخراش سوختن کودکان در آتش‌سوزی سال گذشته موجب محبوس شدن دانش آموزان در کلاسهای درس در زمان حادثه نشویم .
9- می باید تمامی اجزاء غیر سازه ای همچون کمدها ،کتابخانه ها، تابلو های عکس . تخته سیاه و نیز مهتابی های موجود در هر کلاس به طور کامل و به دقت به سازه با بستهای مناسب مهار شود تا در زمان زلزله بر روی کودکان فرو نریزد . اغلب صدمات ناشی از زلزله در ساختمانهایی که سازه های ایمن دارند از قرو ریختن همین اجزاء غیر سازه ای ایجاد می شود .
10- می باید دوره های آموزش استفاده از کپسولهای آتش نشانی باید برای تک تک دانش آموزان مدارس برگزار شود و بچه ها از کلاس اول تا پایان دوره دبیرستان از نحوه استفاده مطلوب از کپسولهای متناسب با سن خود آگاه باشدتا در زمان بروز اتش بتوانند از جان خود حفاظت کنند . از سوی دیگر بجز استفاده از کپسول اتش نشانی کودکان باید بیاموزند که چگونه در زمان بروز حریق برای حفظ جان خود رفتار نمایند . مهارتهای عبور از آتش ، عبور از دود ، خطارت دود گرفتگی و خفگی و نیز آشنایی با مسیرهای امن خروج از خانه از جمله مهارتهای مورد نیاز کودکان در این زمینه است.
11- در انتهای هر کلاس درس یک کپسول آتش نشانی حداقل سه لیتری و حداکثر شش لیتری ( قابل حمل توسط دانش آموزان از دبستان تا دبیرستانی ) در ارتفاعی که به آسانی توسط دانش آموزان بتواند برداشته شود قرار داده شود . استفاده از این کپسولهای آتش نشانی باید به دانش آموزان آموخته و توسط آنان در طی مانور در اطفاء حریق مورد استفاده قرار بگیرد .
12- برای بعد از زلزله نیز در مانور خود برنامه های واقعی در نظر بگیرید ، دانش آموزان باید بیاموزند که پس از اتمام زلزله به سرعت و با آرامش بدون آنکه همدیگر را زیر دست پا له کنند و یا در چاله های ایجاد شده در مسیر خروج از کلاس تا حیاط مدرسه سقوط کرده یا در تله های آتش گیر بیافتند از درب کلاس خارج شده و به حیاط مدرسه بروند و سپس در حیاط مدرسه به طور منظم در صفهای از قبل تمرین شده ایستاده تا آمار انها گرفته شود این کار بسیار بهتر است توسط خود دانش آموزان انجام شده و در طی تمرینها، ملکه ذهن انها شود بطور که بتوانند در کوتاه ترین زمان، افراد ناپدید شده را خود کودکان دانش اموز هر کلاس تعیین کنند تا گروه نجات بتواند برای نجات جانشان اقدام کند. در مقطع دبستان، استفاده کردن از دانش آموزان کلاسهای چهارم و پنجم دبستان جهت هدایت کودکان به حیاط و گرفتن امار مفقودین ، برای تمامی کلاسهای پائین تر بسیار مناسب و دارای کارایی بسیار بالایی است. شما میتوانید در مانور خود اینکار را با کمی ابتکار و جدا کردن چند کودک در حین مانور در زمان خروج از کلاسها تمرین کنید.
13- لازم است که مسئولان هر مدرسه آلبوم عکسی از کودکان مدرسه را با عکس و مشخصات و آدرس کامل او تهیه کنندکه کروکی محل کلاس هر دانش آموز در آن به طور دقیق ثبت شده باشد . این آلبوم باید در محلی امن در حیاط مدرسه قرار گرفته و محل آن از قبل به گروه های نجات اعلام شود .
14- دانش آموزان باید در محلی به صف شوند که خطر ریزش آوار ساختمان خود مدرسه و یا دیوارهای محوطه در پس لرزه ها ممکن نباشد . فاصله های ایمن دور شدن از خود مدرسه به میزان حداقل یک سوم ارتفاع مدرسه و نیز دور شدن از دیوارهای مدرسه حداقل به میزان ارتفاع کامل یک دیوار میباشد چرا که دیوارهای مدارس اغلب بطور کامل و یکپارچه فرو می ریزد . این بدان معنا می باشد که مدرسه ای که دوازده متر ارتفاع دارد حداقل چهار متر در زمان تخریب پیشروی میکند و دیواری که دو متر ارتفاع دارد تا دو متر از نوار پیرامونی حیاط مدرسه را در زمان فرو ریختن نا ایمن می کند .
15- آموزش دانش آموزان در زمینه مدیریت حادثه یکی از مهمترین مباحث آموزشی میباشد . دانش آموزان باید متوجه این نکته باشند که برای خارج کردن مجروحین دارای تخصص و قدرت بدنی کافی نمی باشند و ماندن در کلاس بعد از حادثه برای نجات جان معلمی که مجروح و یا بی هوش شده است نه تنها مفید نمی باشد بلکه با توجه به اینکه برای خارج کردن آن معلم نیاز به چهار و یا پنج دانش آموز می باشد این کار می تواند جان شش نفر را به خطر اندازد . بنابراین بهتر است به جای آنکه بخواهند خود به حادثه دیدگان کمک کنند بگذارند تیمهای دوره دیده این کار را انجام دهند .
16- مدرسه ای که بعد از زلزله آب آشامیدنی نداشته باشد بسیار آسیب پذیر است. تامین آب آشامیدنی در اولویت اول و آب بهداشتی در اولویت بعدی است . بنابراین از حالا برای منبع آب برنامه ای داشته باشید . خرید یک منبع آب فایبرگلاس دو هزار لیتری می تواند برای تامین آب آشامیدنی مورد نیاز کودکان در روزهای نخست حادثه بسیار حائز اهمیت باشد .
17- حداقل برای سه روز کودکان ، در انبار مدرسه برای بعد از زلزله باید مواد غذایی داشته باشید. شما می بایست دانش اموزان را تا تمامی پدران و مادران کودکان دانش اموز بتوانند خود را به مدرسه کودکانشان برسانند سلامت نگهدارید فراموش نکنید که مسئول زنده ماندن کودکان پس از زلزله هم مسئولان مدرسه هستند . پیشنهاد می کنم از اولیا دانش آموزان برای ذخیره غذایی خود که از کنسرو و مواد فاسد نشدنی است کمک بگیرید و هر سال در مانور زلزله مواد غذایی به جا مانده از سال قبل را یا به یک مرکز کودکان بی سرپرست اهدا کنید یا بعد از مانور برای خود بچه های مدرسه و گروه های شرکت کننده در مانور با همین مواد غذایی جشنی بگیرید .
18- قطعا در صورتی که زلزله ای در کشور مان روی دهد در هر نقطه ای که باشد مدارس موجود در آن منطقه با توجه به حیاط بزرگ و نیز سرویسهای بهداشتی متعدد آن یکی از مراکزی میباشند که مردم به انجا پناه می آورند از سوی دیگر خود کودکانی هم که پدران و مادرانشان نتوانسته اند خود را به مدارس فرزندانشان برسانند را نمی توان در شبهای نخست در زیر سقف اسکان داد . برای این کودکان و نیز مردمانی که به مدرسه پناه می اورند لازم است که حداقل یک چادر گروهی در نظر گرفته شود تا در زمان حادثه با نصب آن در حیاط مدرسه بتواند خدمات مورد نیاز را براورده کنید . بهتر ان است که دانش آموزان و مربیان در طی مانور برپا کردن چادر را تمرین کنند و این کار را به منزله یکی از مهمترین بخش های مانور مورد توجه قرار دهند .
19- امنیت کودکان پس از زلزله از جان آنها اگر با اهمیت تر نباشد کم اهمیت تر نخواهد بود . میبایست کودکان را از خطر سرقت ، تجاوز ، گم شدن محافظت کرده و برای تحویل کودکانی که والدینشان به هر دلیل نتوانسته اند تا روز سوم خود را به مدارس فرزندانشان برسانند ، به افراد امین معرفی شده توسط خود والدین و یا مراکز نگهداری کودکان بی سرپرست برنامه ریزی دقیقی کنید .
20- خیلی خوب است اگر بتوان نکات ایمنی را روی یک صفحه فلزی یا یک دیوار مقاوم در حیاط مدرس نوشته و نصب کنیم تا دانش آموزان هر روز با دیدن و خواندن آن بطور مستمر با مباحث ایمنی درگیر باشند .
21- بسیار مهم است که هر مانور دارای برگزیدگانی باشد و جوایزی به آنها تعلق بگیرد بدین منظور برگزاری مسابقات علمی در خصوص مبانی زلزله و آمادگی زلزله بصورت مکتوب و نیز مسابقاتی در زمینه مهارتهای چادر زدن و اسکان اضطراری و یا اطفاء حریق و اوار برداری میتواند تاثیر بسیار ماندگاری در ذهن بچه ها داشته باشد .
22- به عنوان آخرین مرحله می توان از جمع آوری اطلاعات و مستند سازی مانور برگزار شده نام برد . مستند سازی مانور به مدیران ارشد کمک می کند تا بتوانند سال به سال در جهت کامل تر شدن مانور های برگزار شده گام بردارند