از روز سه شنبه که امریکا از برجام خارج شد و دستور بازگشت تحریم های هسته ای علیه ایران از سوی دونالد ترامپ رئیس جمهوری این کشورصادر شد، گمانه زنی های بسیاری درخصوص سرنوشت صنعت نفت ایران به خصوص در بخش صادرات مطرح می شود.
به گزارش رتبه آنلاین، بسیاری از تحلیلگران پیش بینی می کنند که بازگشت این تحریم ها که از 180 روز دیگر اجرایی می شود حداقل روزانه 200 هزار بشکه و حداکثر یک میلیون بشکه از صادرات نفت ایران را می کاهد. هرچند برخی از خریداران نفت ایران به دنبال راهی برای معاف شدن از تحریم های جدید هستند، اما احتمال این که آنها نیازهای نفتی خود را با نفت ارزان امریکا یا عربستان و عراق تامین کنند نیز زیاد است.
دراین میان چین به عنوان بزرگترین واردکننده نفت جهان طرحی را دردستور کار خود قرار داده است که می تواند مسیر ایران را نیز در دل تحریم ها هموارتر و مشکلات آن را کمتر کند. چین خود را آماده می کند تا قیمت گذاری نفت را که به طور معمول بر اساس دلار انجام می گیرد تغییر دهد.
چینی هاا بنا دارند قراردادهای آتی نفت بر اساس واحد پول خود یعنی یوآن را پیشنهاد دهند. براین اساس از این پس صادرکنندگان نفت به چین می توانند یوآن را در بورس شانگهای و هنگ کنگ به طور کامل به طلا تبدیل کنند! این پیشتر هم سابقه داشته است، ولی این بار قضیه جدی است.
ناگفته پیداست که کشورهای ایران و روسیه که به دلیل تحریم ها می خواهند از دلار در مبادلات خود استفاده نکنند از این گزینه استقبال خواهند کرد؛ آنها به این وسیله می توانند در عمل نفت سیاه خود را به آن فلز زرد پرارزش تبدیل کنند.
چنین پیشنهادی از سمت چینی ها به روشنی بسیار بهتر از دریافت کاغذهای سبز چاپ بانک مرکزی امریکاست، ولی تهدید یکی از بزرگترین منابع قدرت امریکا بر جهان، یعنی هژمونی دلار هم به شمار می آید.
عربستان در این میانه بر سر دوراهی خواهد بود، اگر حکام حجاز هم به پیشنهاد چینی ها پاسخ مثبت دهند، حامی سنتی خود ایالات متحده را از دست خواهند داد و بعید است قراردادهای کلان تسلیحاتی آنها با امریکا به جایی برسد و چیزی دریافت کنند.از آن سو چینی ها برای خرید آرامکو هم دندان تیز کرده اند که اگر موفق شوند بر روی بخش بزرگی از منابع نفت جهان کنترل خواهند داشت.
درصورت عملیاتی شدن این طرح مشکلات فروش نفت ایران با ارزهای محلی نیز برطرف خواهد شد چراکه به راحتی می تواند یوان دریافت شده را به طلا که ارزش خاص خود را دارد تبدیل کند و بخشی از نیازهای خود را تامین کند.
چین معاملات نفتی خود را با یوان آغاز کرده است
در روزهای ابتدایی امسال چین برای نخستین بار به رویای دیرینه ایجاد بازار سهام و تجارت نفت با یوان، واحد پول ملی این کشور تحقق بخشید و اعلام کرد که این بازار راه اندازی شده است.
کمیسیون مقررات بازار سهام و اوراق بهادار چین اعلام کرد که، برای راه اندازی این بازار سهامی در بورس شهر شانگهای در شرق این کشور که سرمایه گذاران خارجی برای اولین بار فرصتی برای ورود به آن پیدا می کنند ، سال ها برنامه ریزی شده است.
بر اساس این گزارش، نخستین فهرست از قراردادهایی که برای شهریور ماه امسال عملیاتی و اجرایی می شود، نشان می دهد که شاخص سهام برای هر بشکه نفت 416 یوان معادل 65 و هشت دهم دلار است.
این کمیسیون در بیانیه خود آورده است: بازار سهام و اوراق بهادار نفت و تجارت نفت خام در بورس این کشور به طور رسمی از امروز دوشنبه شروع به کار کرده است.
چین سال 2017 میلادی روزانه هشت میلیون و 400 هزار بشکه نفت وارد کرد که از هفت میلیون و 900 هزار بشکه نفت آمریکا بیشتر است و برای همین به بزرگترین وارد کننده نفت دنیا تبدیل شده است.
خیز یوان چین برای رقابت با دلار در معاملات بازار نفت
اگر در اول ژانویه ۱۹۹۹ یورو پا به عرضه وجود گذاشت و به یکه تازی دلار آمریکا در اقتصاد جهان پایان داد امروزه وقت آن رسیده اژدهای زرد به میدان بیاید و جایگاه دلار آمریکا را در اقتصاد جهان بیش از پیش تضعیف کند.
حذف دلار از سیستم معاملات نفت آرزویی است که کشورهای بسیاری در سر دارند. تجارت سالانه نفت در جهان بیش از ۲ هزار میلیارد دلار برآورد می‌شود که بخش مهمی از آن در بورس‌های لندن و نیویورک معامله می‌شود. در حالی که خاورمیانه و شمال آفریقا منبع اصلی تامین کننده نفت مورد نیاز جهان است قیمت این طلای سیاه هزاران کیلومتر دورتر در اروپا و آمریکا و بر پایه پول رایج ایالات متحده تعیین می‌شود. ایده راه اندازی بورس نفت سال‌ها پیش در ایران جدی شد و اقداماتی در این زمینه انجام گرفت که البته به نتیجه نرسید. روس‌ها نیز هر از چند گاهی از راه اندازی بورس نفت در روسیه سخن گفته اند.
اما گام‌های عملیاتی در این زمینه را چین برداشته است. چین که حالا جای آمریکا به عنوان بزرگترین خریدار نفت جهان را گرفته و بزرگترین اقتصاد بزرگ دنیا شده است از موقعیت خوبی برای پایان دادن به سلطه دلار بر معاملات نفتی برخوردار گردیده است. بورس نفتی چین ۶ فروردین سال آینده راه اندازی شد و معاملات نفت در این بورس نه به دلار بلکه به یوان چین انجام خواهد شد.
به عقیده کارشناسان، چین از مدت‌ها پیش در فکر پیدا کردن جای پایی برای ارز ملی خود در تجارت جهانی است. نفت مهمترین کالای معاملاتی در جهان است و پکن تصمیم گرفته است تحقق این هدف را از بازار نفت شروع کند. راه اندازی بورس نفت از نظر فنی نیز برای چین حائز اهمیت است. در حال حاضر درجه بندی کیفی نفت در بورس‌های نیویورک و لندن و بدون توجه به معیار‌های پالایشگاه‌های چینی صورت می‌گیرد. چین با راه اندازی بورس جدید نفتی می‌تواند معیار‌های خود را در این زمینه تعریف کند و قیمت نفت را بر این اساس تعیین نماید.
آیا بورس نفت چین موفق می‌شود؟
به طور قطع نمی‌توان پیش بینی کرد واکنش بازار نفت به این بورس چه خواهد بود. نظام مالی چین هنوز آمادگی لازم برای جذب معاملات نفتی را ندارد. نقل و انتقال پول در چین هنوز با محدودیت‌هایی مواجه است و اگر دولت چین می‌خواهد بورس نفتی خود را به رقیبی برای بورس‌های نیویورک و لندن تبدیل کند باید قوانین تجارت پولی خود را تسهیل کند. در عین حال ایجاد یک مرکز جدید مبادلات نفتی در آسیا به ویژه با حمایت و استقبال کشور‌هایی مثل ایران و روسیه مواجه خواهد شد که با تحریم‌های آمریکا مواجه اند. از سوی دیگر کشور‌هایی مثل عربستان اگرچه محدودیت‌های تجارت با دلار آمریکا را ندارند، اما بخش مهمی از واردات خود را از چین و با یوان چین تامین می‌کنند بنابراین برایشان بهتر است حداقل بخشی از نفت خود را با یوان معامله کنند. البته شاید کار عربستان برای پیوستن به این بورس سخت باشد. این کشور در سال ۱۹۷۳ پیمانی را با آمریکا بسته است که تعهد داده در برابر برخورداری از فروش تسلیهات نظامی و دفاعی آمریکا نفت خود را با دلار آمریکا به فروش برساند.
تاثیربر جایگاه دلار
شکی نیست که راه اندازی بورس نفت چین جایگاه دلار در بازار نفت را تضعیف می‌کند. چین بزرگترین خریدار نفت در جهان است. یک دهم نفتی که در جهان خرید و فروش می‌شود به بازار چین سرایز می‌شود. چین هر روز ۹ میلیون بشکه نفت وارد می‌کند. هند، دیگر واردکننده بزرگ نفت جهان همسایه چین است و هر روز حدود ۵ میلیون بشکه در روز نفت وارد می‌کند. این دو کشور در مجموع، یک هفتم معاملات نفت جهان را به خود اختصاص داده اند.
البته یک شبه همه چیز تغییر نخواهد کرد. چهار دهه است که نفت بر پایه دلار آمریکا قیمت گذاری می‌شود و دو سوم معاملات نفت بر پایه دلار انجام می‌گردد. تغییر این روند کار سختی است. بورس چین به تدریج باید اعتماد بازار نفت را جلب کند. پول ملی این کشور هنوز جایگاهی در تجارت جهانی ندارد و فقط دو درصد مبادلات تجاری جهان با یوان انجام می‌شود. در ابتدا دولت چین به شرکت‌ها و پالایگاه‌های خود فشار می‌آورد معاملات نفتی شان را به یوان انجام دهند و در صورت موفقیت معاملات، شاهد ورود سایر بازیگران خواهیم بود.
بر این اساس شرایط کنونی بهتر از هر زمان دیگر برای راه اندازی بورس نفت یوان پایه است. چین بزرگترین اقتصاد جهان و بزرگترین واردکننده نفت جهان شده است. واردات نفت آمریکا به حداقل رسیده و نفت شیل آمریکا به رقیبی برای اوپک تبدیل شده است.
با این اوصاف باید گفت آن عواملی که ۴۱ سال پیش دلار آمریکا را بر اقتصاد جهانی مسلط کردند به تدریج رنگ باخته اند و شاهد عقب نشینی تدریجی دلار از شریان‌های اقتصادی جهان هستیم. اگر در اول ژانویه ۱۹۹۹ یورو پا به عرضه وجود گذاشت و به یکه تازی دلار آمریکا در اقتصاد جهان پایان داد امروزه وقت آن رسیده اژدهای زرد به میدان بیاید و جایگاه دلار آمریکا را در اقتصاد جهان بیش از پیش تضعیف کند.
معنای این تغییر برای بازار دلار چیست؟
حال این سوال وجود دارد که اگر چین بتواند در ازای خرید نفت از دیگر کشورها به جای دلار، یوان بپردازد، نیاز این کشور به ذخیره سازی دلار به عنوان یکی از ارزهای مورد استفاده در معاملات جهانی کم می شود. از طرف دیگر اگر چین در این مسیر موفقیت بدست آورد، کشورهای دیگر از قبیل ایران و روسیه هم وارد این راه خواهند شد و دیگر تقاضای دلار در بازار جهانی با افت چشمگیری روبرو خواهد شد و ارزش این واحد پولی هم در دنیا تقلیل پیدا می کند. کاهش استفاده از دلاردر دنیا باعث کاهش درامد امریکا و کاهش نرخ رشد اقتصادی این کشور خواهد شد.
از طرف دیگر، اگرچین بتواند این طرح خود را پیش ببرد، در واقع بین ۶۰۰ تا ۸۰۰ میلیارد دلار از مبادلات در دنیا با واحدی غیر از دلار انجام خواهد شد و تقاضا برای یوان چین هم رشد می کند. اما این تنها یوان نیست که از این تحول متاثر می شود بلکه بازار اوراق قرضه دولتی، کالاهای تولید چین و خدماتی که چین اقدام به ارایه ان می کند همگی شاهد رشد تقاضا خواهند بود. در واقع این سیاست به معنای تقویت رشد اقتصادی و توسعه زیر ساخت های صنعتی در چین است. سیاستی که می تواند سرعت تبدیل شدن چین به یک اقتصاد توسعه یافته را افزایش دهد و این کشور اسیایی را به یک مرکز مالی و اقتصادی مهم تبدیل کند و از طرف دیگر قدرت اقتصادی امریکا را تضعیف کند. به همین دلیل است که امریکا با شدت از این سیاست انتقاد می کند و از هر ابزاری برای مقابله با اجرای این سیاست استفاده خواهد کرد.
