نشریه آمریکایی فارن پالیسی در تحلیلی به چهار راهکار اشاره کرده است که باید اروپا برای حفظ برجام آنها را در دستور کار خود قرار دهد. ازسوی دیگر فیلیپ گوردن، سیاستمدار و کارشناس سیاست خارجه دولت آمریکا و رابرت مالی، حقوقدان و کارشناس سیاسی – افرادی که از نزدیک درگیر مذکرات هسته‌ای بودند- به‌تازگی مقاله‌ای را در انتقاد از مواضع برجامی ترامپ در نشریه آمریکایی «آتلانتیک» منتشر کرده‌اند. «دنیای‌اقتصاد» در یک بررسی به نکاتی که این دو تحلیل در حمایت از برجام مطرح کرده‌اند، پرداخته است.
به گزارش رتبه آنلاین، بیانیه هفته گذشته دونالد ترامپ درباره برجام ممکن بود بدتر باشد. او در این بیانیه تلویحا از دولت‌های اروپایی خواست «قبل از اینکه کار غیرمسوولانه‌ای انجام دهد به او کمک کنند.» البته این بیانیه می‌توانست بهتر نیز باشد، چراکه به نظر می‌رسد چنین اظهاراتی پایان خوبی نداشته باشد. بر این اساس، برخلاف نگرانی‌هایی که درخصوص از بین رفتن برجام وجود داشت، ترامپ اما تصمیم به تعلیق مجدد تحریم‌ها گرفت. او البته تهدید کرد اگر کنگره آمریکا و دولت‌های اروپایی درخصوص تغییر مفاد برجام اقدام نکنند، توافق هسته‌ای را از بین خواهد برد، بدون آنکه برنامه جایگزینی برای اقدام احتمالی خود ارائه کرده باشد. در این رابطه فیلیپ گوردن، سیاستمدار و کارشناس سیاست خارجی دولت آمریکا و رابرت مالی، حقوقدان و کارشناس سیاسی – افرادی که از نزدیک درگیر مذکرات هسته‌ای بودند – به تازگی مقاله‌ای را در انتقاد از مواضع برجامی ترامپ در نشریه آمریکایی «آتلانتیک» به چاپ رساندند. علاوه بر این، نشریه آمریکایی فارن پالیسی نیز به چهار راهکار اشاره کرده است که باید اروپا برای حفظ برجام آنها را در دستور کار خود قرار دهد. «دنیای اقتصاد» نگاهی دارد به این دو تحلیل.
در مقاله نشریه آمریکایی آتلانتیک آمده است که با اصرار به توافقی بهتر و تهدید به خروج از برجام، توافق مدنظر حاصل نخواهد شد.
تهدیدهای اخیر ترامپ بخشی از سناریویی آشنا است: او که قول داد توافق هسته‌ای با ایران را از بین می‌برد، تا آستانه این اقدام پیش می‌رود اما در نهایت با عقب‌نشینی از مواضع خود برای حامیان «برجام» مهلت می‌خرد. بهار سال گذشته زمانی که او تحریم‌های هسته‌ای ایران را برای اولین بار تعلیق کرد، شاهد سناریویی مشابه بودیم. ژوئن ۲۰۱۷ نیز او اعلام کرد در حال بررسی گزینه‌ها است. در ماه اکتبر ترامپ تصمیم گرفت پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را تایید نکند و از کنگره و اروپا خواست تا نواقص این توافق را مرتفع سازند و دوباره تصمیم هفته گذشته درخصوص حفظ «برجام». او این بار اما به‌دنبال تعلیق تحریم‌های هسته‌ای، آینده برجام را مشروط به شرایطی کرد: «اگر تهران شرایط جدید آمریکا را نپذیرد، کنگره آمریکا و اروپا باید تحریم‌های هسته‌ای را مجددا برقرار سازند، در غیر این صورت در ۱۲۰ روز آینده از این توافق هسته‌ای خارج می‌شویم.»
اروپا باید برای حفظ برجام بجنگد
آخرین باری که اروپا به‌طور جدی از سوی روسای جمهور آمریکا مورد امتحان قرار گرفت به حمله نظامی سال ۲۰۰۳ آمریکا به عراق برمی‌گردد. از آن زمان، مقامات اروپایی به این موضوع فکر می‌کنند که چرا در مقابل این تصمیم آمریکایی‌ها که برای منافع اروپا نیز بسیار هزینه‌بر بود، مقابله نکردند. در این رابطه رهبران اروپایی باید از گذشته درس بگیرند و در مقابله تهدیدهای ضد ایرانی ترامپ بایستند؛ چراکه ممکن است به تقابل دیگری در خاورمیانه منجر شود. تاکنون اروپا با سیاست‌های ضد ایرانی ترامپ مخالفت کرده است، چرا که «برجام» نگرانی آنها را درخصوص برنامه‌های هسته‌ای ایران مرتفع ساخته و مانع از درگیری نظامی دیگری در خاورمیانه شده است. از طرفی توافق هسته‌ای روایتگر داستان موفقیت اروپا و نفوذ جهانی قدرت‌های این منطقه است. در واقع حفظ «برجام» به نوعی حفظ باور اروپایی – ارجحیت دیپلماسی بر گزینه نظامی – است.
در یک سال گذشته، رهبران اروپایی تلاش‌های بسیاری کردند تا ترامپ را متقاعد سازند توافق هسته‌ای را حفظ کند. اما سیاست‌های ضدایرانی ترامپ کاملا در تضاد با منافع اروپایی‌ها است. حتی اگر بتوان ترامپ را متقاعد ساخت مجدد تحریم‌های هسته‌ای ایران را در ماه مه تعلیق کند، باز هم او روند غیرقابل پیش‌بینی بودن خود را ادامه خواهد داد. این نااطمینانی‌ها اشتیاق کسب‌وکارهای اروپایی برای مراوده با ایران را کمرنگ می‌کند. برخی از مقامات اروپایی معتقدند بهترین گزینه برای اروپا ماندن بر این امید است که ترامپ در نهایت از مواضع خود کوتاه خواهد آمد. در این باره اما به‌نظر می‌رسد ترامپ به زیاده‌خواهی‌های خود ادامه خواهد داد، مگر اینکه اروپایی‌ها عضلات سیاسی خود را منعطف سازند.
به منظور صیانت از منافع اقتصادی و امنیتی، اروپا علاوه بر نادیده گرفتن اولتیماتیوم ترامپ، باید با این اقدامات واشنگتن مقابله کند. در واقع اروپایی‌ها باید یک طرح احتمالی قابل اجرا داشته باشند تا در صورت خروج آمریکا به این کشور بفهمانند آمادگی لازم را برای حفظ «برجام» دارند. در واقع اروپا باید با همکاری چین و روسیه بسته‌ای ارائه کند تا تهران ترغیب به ادامه پایبندی به توافق هسته‌ای شود. مقامات ایرانی نیز بارها اعلام کرده‌اند تا زمانی که برجام در راستای منافع کشورشان باشد، به آن پایبند خواهند بود. به گزارش «فارن پالیسی» اساسی‌ترین جنبه توافق هسته‌ای این موضوع است که آیا شرکت‌های غیرآمریکایی اشتیاق یا توانایی حضور در ایران را دارند یا خیر. اگر ترامپ از تعلیق مجدد تحریم‌های هسته‌ای ایران خودداری کند، تحریم‌های ثانویه‌ای که شرکت‌های غیرآمریکایی را هدف قرار می‌دهد، مجدد باز خواهد گشت. در این رابطه دولت‌های اروپایی باید به منظور حمایت از شرکت‌های خود در مقابل تحریم‌های آمریکا و ایجاد فضایی که شرکت‌هایی نظیر «توتال»، «ایرباس»، «شل» و «زیمنس» قادر خواهند بود فعالیت‌های خود را در هر دو کشور ایران و آمریکا ادامه دهند، قدم‌هایی بردارند. برای انجام این کار، اروپا باید به چهار راهکار توجه ویژه داشته باشد.
اولین و مهمترین راهکار آن است که دولت‌ها و کسب‌وکارهای اروپایی باید به‌صورت خصوصی با مقامات دولت و کنگره آمریکا رایزنی کنند تا در وضع مجدد تحریم‌ها استثنائاتی قائل شوند. مدلی که سال گذشته در رابطه با تحریم‌های روسیه ارائه شد می‌تواند برای قانون‌گذاران آمریکایی مناسب باشد تا شرکت‌های اروپایی را از تحریم‌های ایران مستثنی سازند. اگر واشنگتن این راهکار را نپذیرد، دولت‌های اروپایی باید به آمریکایی‌ها هشدار دهند، اتحادیه اروپا معیارهایی مشابه با «مقررات مسدودکننده» را اجرایی خواهد کرد (قوانینی که در سال ۱۹۹۶ به منظور مقابله با تحریم‌های دولت بیل کلینتون که درخصوص ممانعت تجارت با کشورهای ایران، لیبی و کوبا مطرح شد، به تصویب رسید). براساس این قوانین، تبعیت شرکت‌های اروپایی از قوانین فرامرزی دولت آمریکا غیرقانونی خواهد بود. در حال حاضر اجرایی کردن این قانون برای شرکت‌های اروپایی با توجه به دارایی‌هایی که در خاک آمریکا دارند هزینه‌بر است. در این رابطه، مقامات اروپایی باید به ترامپ گوشزد کنند در صورت جریمه دارایی شرکت‌های اروپایی در آمریکا، آنها اقدام مشابهی را درخصوص دارایی‌های ذخیره شده آمریکا در اروپا صورت خواهند داد. البته این امر به تقابل تجاری تمام‌عیار اروپا و آمریکا خواهد انجامید، تقابلی که مقامات اروپایی قطعا از آن دوری خواهند کرد.
دوم، تقویت قدرت چانه‌زنی اروپا. دولت‌های اروپایی باید همکاری‌های خود را با چین، روسیه و قدرت‌های اقتصادی آسیا نظیر هند، کره‌جنوبی و ژاپن توسعه دهند. تمام این کشورها درخصوص تحریم‌های ثانویه آمریکا نگرانند. در این رابطه فرانسه و بریتانیا باید تا زمانی که تهران به تعهدات برجامی خود پایبند است در شورای امنیت سازمان ملل با روسیه و چین همکاری کنند تا مانع از وضع تحریم‌های هسته‌ای علیه این کشور شوند.
سوم، اروپا و ایران باید موانع مالی و بانکی که روابط اقتصادی میان آنها را مختل ساخته است حل و فصل کنند. در واقع بن‌بست‌های مالی و بانکی یکی از اصلی‌ترین چالش‌های شرکت‌های بین‌المللی برای حضور در ایران – حتی شرکت‌های بزرگی نظیر «ایرباس» – است. در این رابطه دولت‌های اروپایی باید راهکاری ارائه کنند تا شرکت‌ها برای تامین مالی قراردادهای خود با ایران مشکلی نداشته باشند، راهکاری که جایگزین شبکه مالی تحت کنترل آمریکا خواهد بود. ایجاد شرایط لازم برای مشارکت «بانک سرمایه‌گذاری اروپایی» در تامین مالی شرکت‌هایی که قرار است در ایران حضور یابند، کمک‌های فنی و مشاوره‌های کارشناسی از دیگر راهکارهای دولت‌های اروپایی در این خصوص است. در این رابطه ایران نیز باید اصلاحات اقتصادی به‌ویژه اصلاح نظام بانکی را در دستور کار قرار دهد.
و اما اولویت چهارم. به تازگی «شورای روابط خارجی اروپا» گزارشی را منتشر کرده است و در آن از کشورهای اروپایی خواسته تا به سایر نگرانی‌های مربوط به ایران نظیر درگیری‌های سوریه و عراق، برنامه‌های موشکی این کشور و تنش با عربستان رسیدگی کنند. به گزارش «فارن پالیسی» ریسک‌هایی درخصوص متقاعد ساختن واشنگتن مبنی بر ماندن در برجام وجود دارد. اروپایی‌ها ممکن است قدم‌های مضر برای راضی نگه داشتن ترامپ بردارند. تلاش فرانسه و آلمان برای وضع تحریم‌های مرتبط با برنامه‌های موشکی ایران نمونه‌ای از این اقدامات است. به‌نظر نمی‌رسد چنین اقداماتی تهران را مجاب به عقب‌نشینی از برنامه‌های موشکی کند یا چین و روسیه را مانند تحریم‌های هسته‌ای آمریکا همراه سازد.
نیما صبوری
منبع : دنیای اقتصاد
