عقب‌نشینی ایالات‌متحده از طرح عملکرد جامع مشترک – برجام (JCPOA) در 18 اردیبهشت سال جاری (8 می 2018)، سبب اعلام اجرای مجدد تحریم‌های برداشته‌شده آمریکا (موسوم به تحریم‌های ثانویه) علیه ایران شد. به این صورت که یک مهلت 90 و یک مهلت 180 روزه برای کاهش فعالیت‌های تجاری با ایران برای شرکت‌های خارجی تعیین‌شده است و در 16 مرداد و 13 آبان این تحریم‌ها دوباره اجرا می‌شود.
در پی عقب‌نشینی ایالات‌متحده و اجرای فرامرزی تحریم‌های مجدد آمریکا برای شرکت‌های اروپایی که با ایران در تعاملات تجاری به سر می‌برند، اتحادیه اروپایی، در پی اعلام برای باقی ماندن در برجام، چندین اقدام متقابل برای حفظ منابع شرکت‌های اروپایی که در ایران حضور دارند، به تصویب رساند. یکی از اقدامات متقابل، به‌روزرسانی مقررات بلوکینگ بود که به‌عنوان سپر محافظ در برابر اثرات فرامرزی تحریم‌های ایالات‌متحده علیه ایران از پیش تهیه و اتخاذشده است.
مقررات اروپا چه می‌گوید؟
مقررات بلوکینگ اتحادیه اروپایی مستقیماً برای تمامی کشورهای عضو این اتحادیه اثرگذار است و شرکت‌های اروپایی را ملزم می‌کند تا:
- کمیسیون اروپا را درصورتی‌که تحت‌فشار تحریم‌های مندرج در پیوست این مقررات از طرف آمریکا قرار می‌گیرند، آگاه کنند؛
- از تطبیق با این عبارت قانونی سرباز زنند: «اینکه مستقیماً یا از طریق یک شرکت وابسته یا فرد رابط، به‌طور فعال یا برحسب حذف تعمدی» با هر نوع الزام یا امتناع مبتنی بر یا درنتیجه تحریم‌های مندرج در پیوست از طرف ایالات‌متحده [مواجه شوند، عمل نکنند].
در موارد خاصی که عدم تطبیق نسبت به تحریم‌های ایالات‌متحده به‌شدت منابع شرکت‌های اروپایی را تحت‌فشار می‌گذارد، امتناع از تطبیق با تحریم‌های آمریکا، می‌تواند با تأیید کمیسیون اروپایی مجاز باشد. علاوه بر این، مقررات بلوکینگ اتحادیه اروپایی عدم اجرایی بودن تصمیم‌های مراجع قضایی رسمی آمریکا در این اتحادیه و نیز حق جبران آسیب‌های ناشی از تطبیق شرکت اروپایی با تحریم‌های مندرج در این مقررات (ازجمله هزینه‌های قانونی) را تبیین نموده است.
برخورد هلند با تحریم ایران
این رویکرد به دولت‌های عضو اتحادیه اروپایی بستگی دارد که مقررات بلوکینگ این اتحادیه را در عمل اجرا نمایند و به‌طور خاص تنبیه‌هایی برای نقض آن بر اساس حقوق مقننه ملی خود اعمال کنند. در برخی کشورهای عضو اتحادیه اروپایی مانند هلند، هر نوع عدم تطبیق با مقررات بلوکینگ این اتحادیه به‌عنوان یک جرم قضایی و قانون‌شکنی محسوب می‌شود.
در پی درخواست عاجزانه ایالات‌متحده از کشورها برای قطع هر نوع واردات نفت ایران از ماه نوامبر (آبان)، ژاپن و کره جنوبی، دو خریدار عمده نفت ایران در حال گفت‌وگو با دولت آمریکا و دیگر کشورها برای عدم تطبیق با این تحریم‌ها هستند.
هر دو کشور در دور پیشین تحریم‌ها که در سال 2016 پایان پذیرفت، توانسته بودند اجازه خرید میزان محدودی از نفت ایران را کسب نمایند.
رویکرد ژاپن و کره
وزیر خارجه ژاپن، یوشیهاید سوگا در کنفرانسی خبری اعلام کرده بود که ژاپن درحال گفتگو با آمریکا است و آن‌ها «به‌دقت اثرات اقدامات آمریکا را پیگیری می‌کنند.»
در کره جنوبی نیز، وزیر انرژی این کشور نیز اعلام کرده بود که دولت این کشور در پی مذاکره با آمریکا برای دریافت معافیت از تحریم‌های یک‌جانبه این کشور است.
بزرگ‌تری خریداران نفت خام ایران، به‌عنوان سومین و بزرگترین صادرکننده نفت اپک، ژاپن، کره جنوبی و هند هستند و از زمان‌بر داشته شدن تحریم‌ها، ایران یک‌میلیون بشکه نفت در روز بر صادرات خود افزوده است.
انگلستان و فرانسه در حوزه نفت ایران
درعین‌حال، متحد کلیدی آمریکا یعنی انگلستان نیز در پی دریافت معافیت برای شرکت‌های انرژی این کشور برای ادامه تجارت با ایران است. در این میان، قیمت نفت پس از عقب‌نشینی آمریکا برای اولین بار پس از چهار سال به 80 دلار رسید.
غول نفتی فرانسه، توتال اعلام کرده است که در پی معافیت برای ادامه توسعه پالایشگاه نفت پارس جنوب ایران است که یکی از بزرگترین ذخایر گاز طبیعی جهان در خشکی محسوب می‌شود.
شل، بزرگترین شرکت نفتی انگلستان نیز در سال 2016، قراردادی برای سرمایه‌گذاری در سه حوزه نفت و گاز ایران به امضاء رساند. تاجر مستقل نفتی لندن، ویتول و گلنکور هر دو از سه سال پیش و پس از برداشته‌شده تحریم‌ها از ایران کالا خریداری نموده‌اند.
درنهایت اینکه تصمیم ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در 18 اردیبهشت سال 97 (روز جهانی بیماری‌های خاص و صعب‌العلاج) سبب شده است تا در واقعیت، کشورهای جهان از شرق و غرب عالم مورد تحریم آمریکا قرار بگیرند و آن‌ها بیشتر از ایران در تلاش هستند تا تحریم‌ها برداشته شود یا نسبت به آن معافیت دریافت نمایند.
