تجربه کشورهایی که به دنبال «جامعه بدون پول نقد» هستند

شهروندان برخی کشورها با سرعت بیشتری در قیاس با سایرین در حال حرکت به سوی سبک زندگی بدون پول نقد هستند. اما آیا تاکنون هیچ کشوری کاملاً به یک «جامعه بدون پول نقد» (Cashless Society) تبدیل شده است؟ واقعیت این است که با وجود وسوسه‌برانگیز بودن جوامع بدون پول نقد، تاکنون در هیچ کشوری پول نقد به‌طور کامل از مبادلات کنار گذاشته نشده است.

تنها در یک کشور یک برنامه زمانی برای تبدیل شدن به یک جامعه بدون پول نقد تدوین شده است و البته کشورهای دیگری نیز شاهد اقبال روزافزون شهروندان خود به پرداخت‌های غیرنقدی هستند. اما در گذر زمان مشخص خواهد شد که بالاخره کدام کشور می‌تواند یک جامعه کاملاً بدون پول نقد باشد.

درست است که برخی کشورها با شتاب بیشتری نسبت به سایرین در حال تبدیل شدن به جوامع بدون پول نقد هستند، اما اگر شما طرفدار سبک زندگی بدون پول نقد هستید، لازم نیست که حتماً به یکی از این کشورها نقل مکان کنید؛ امروزه شما در بسیاری از کشورها می‌توانید بدون پول نقد مبادلات خود را انجام دهید. اما کسانی که در یکی از کشورهای ذیل زندگی می‌کنند، احتمالاً بسیار کمتر از سایر کشورها با فروشندگانی مواجه می‌شوند که تنها پول نقل می‌پذیرند.

چین

آمارهای مؤسسه «فارکس بونِس» حاکی از این است که طی پنج سال اخیر، چین بیشترین نرخ رشد را در پرداخت‌های بدون پول نقد داشته است. البته مردم چین بیش از اینکه برای پرداخت‌های غیرنقدی خود از کارت‌های اعتباری استفاده کنند، از اپلیکیشن‌های تلفن همراه و کدهای QR (بارکدهایی که می‌توان آنها را با تلفن‌های همراه بازخوانی کرد) بهره می‌گیرند.

برای استفاده از اپلیکیشن‌هایی مانند WeChatPay یا Alipay در چین باید در یکی از بانک‌های این کشور حساب داشته باشید و به همین دلیل گردشگران خارجی نمی‌توانند برای پرداخت‌های غیرنقدی خود از این اپلیکیشن‌ها استفاده کنند.

سهم بازار مربوط به پرداخت موبایلی در مقابل پرداخت غیر موبایلی در چین. منبع: iResearch-WalktheChat

انگلیس

بسیاری از شهروندان انگلیسی نیز در سال‌های اخیر به‌تدریج پول نقد را کنار گذاشته و به کارت‌های اعتباری، دبیت‌کارت‌ها و پرداخت‌های بدون تماس (contactless payments) گرایش بیشتری پیدا کرده‌اند.

در سال 2016 برای اولین بار در تاریخ انگلیس، ارزش مبادلات انجام شده با انواع کارت‌ها از ارزش مبادلات نقدی پیشی گرفت. نکته جالب در مورد مبادلات غیرنقدی در انگلیس این است که 41 درصد از کارت‌های پرداخت در این کشور، گزینه پرداخت بدون تماس (مثلاً از طریق NFC) را در خود دارند. علاوه بر این،‌ در برخی موارد اساساً استفاده از پول نقد مقدور نیست. مثلاً برای استفاده از حمل‌ونقل عمومی در برخی شهرهای انگلیس –مثلاً در اتوبوس‌های درون‌شهری لندن- پرداخت از طریق کارت، تنها گزینه موجود است و پول نقد پذیرفته نمی‌شود.

کره جنوبی

در کره جنوبی محبوبیت پول نقد در بین مردم رو به افول است. بر اساس تحقیقات میدانی بانک مرکزی کره جنوبی، در سال 2018 تنها 20 درصد از پرداخت‌های در این کشور با استفاده از پول نقد انجام شده است. پیشرفت فناوری‌ها مالی، از جمله اپلیکیشن‌های نقل‌وانتقال پول، به شتاب گرفتن روند حذف پول نقد از مبادلات در کره جنوبی کمک کرده است.

هم‌زمان با اوج‌گیری پرداخت‌های مبتنی بر فناوری‌های جدید و افول روزافزون پول نقد، بانک مرکزی کره جنوبی حذف کامل سکه از نظام مبادلاتی این در دست بررسی دارد. این کار باعث صرفه‌جویی در هزینه‌های تولید سکه خواهد شد.

در سال 2017 طرح حذف سکه از مبادلات، به‌طور آزمایشی در کره جنوبی اجرا شد. در قالب این طرح، افراد به جای اینکه پول خُرد را به‌صورت سکه یا اسکناس از فروشنده بگیرند، می‌توانستند معادل آن را در یکی از کارت‌های پرداخت رایج (به انتخاب خودشان) دریافت کنند. مقامات بانکی کره جنوبی امیدوارند که در مرحله بعدی، پول‌های خُرد به جای اینکه به کارت‌های افراد واریز شود، مستقیماً به حساب بانکی آنها انتقال یابد.

سوئد

بر اساس مطالعات اندیشمندان مدرسه وارتون دانشگاه پنسیلوانیا –که یکی از قدیمی‌ترین و معتبرترین دانشکده‌های بازرگانی و کسب‌وکار جهان محسوب می‌شود- انتظار می‌رود که کشور سوئد در ماه مارس سال 2023 (اواخر اسفندماه 1401) به اولین جامعه بدون پول نقد جهان تبدیل شود. البته طبق تعریف آنها، جامعه بدون پول نقد در واقع جامعه‌ای است که در آن به‌طور کلی پول نقد به‌عنوان ابزاری برای پرداخت مورد استفاده قرار نمی‌گیرد، نه اینکه اساساً هیچ اسکناس یا سکه‌ای در آن جامعه موجود نباشد.

یکی از دلایلی که باعث شده است سوئد در مسیر تبدیل شدن به اولین جامعه بدون پول نقد جهان قرار گیرد، به قوانین این کشور مربوط می‌شود. فروشگاه‌ها در کشور سوئد هیچ اجباری برای قبول کردن پول نقد ندارند، حتی اگر پول رسمی سوئد باشد. در برخی کشورهای دیگر چنین اجباری برای فروشگاه‌ها وجود دارد؛ یعنی آنها حتی اگر علاقه نداشته باشند که پول نقد قبول کنند، طبق قوانین مجبورند که اسکناس‌ها و سکه‌های رسمی کشور را بپذیرند.