شاخص سهام پس از ثبت یک روز تماما صعودی، دیروز به رشد ۳/ ۰ درصدی بسنده کرد. در حالی که روز یکشنبه بورس شروعی مثبت داشت و حتی رشد ۷/ ۱ درصدی را نیز ثبت کرده بود، در ادامه تغییر مسیر داد و با افزایش عرضه‌ها از سقف روزانه عقب نشست. هر چند به سبب معاملات مثبت در «شستا» و برخی از سهام پتروپالایشی تن به افت نداد. در این روز شاخص کل با رشد ۳۸۰۰ واحدی، به رقم یک میلیون و ۲۵۱ هزار واحد رسید.
با این حال افت قیمت حدود ۶۰ درصد از سهام معامله شده در این بازار سبب شد تا شاخص کل هم‌وزن که نشانی از اثرگذاری یکسان نمادها دارد، با کاهش ۱/ ۰ درصدی مواجه شود. نوسان روزانه این نماگر در حالی رقم خورد که نسبت به روز شنبه تغییر خاصی در متغیرهای بنیادی رخ نداده و حتی خبر جدید و اثرگذاری نیز از فضای اقتصادی و سیاسی به بازار مخابره نشده بود. هر چند هفته گذشته نیز چنین رفتاری در بازار مشاهده شد، اما تفاوت هفته جاری با گذشته در رشد نرخ دلار و پایداری در کانال ۲۴ هزار تومان است.
خروج مجدد حقیقی‌ها
سهامداران خرد که روز شنبه به دنبال رشد بیش از ۳ درصدی شاخص کل، پس از غیبت ۴روزه مجددا در سمت خرید سهام فعال شده و خالص خرید ۵۵۰ میلیارد تومانی را نیز رقم زده بودند، روز گذشته مجددا هراسان تصمیم به نقد کردن سهام خود گرفتند. به این ترتیب دیروز در مجموع سهامی به ارزش ۱۴۳ میلیارد و ۷۶۰ میلیون تومان از سبد سهام این گروه از بازیگران سهام به پرتفوی حقوقی‌ها منتقل شد. افزایش تعداد سهامداران حقیقی در یک سال گذشته که عمدتا ناآشنا با مفاهیم مالی و برخلاف ماهیت بازار سهام، ریسک‌گریز هستند سبب شده تا موج‌های هیجانی نیز در بازار افزایش پیدا کند. به اصطلاح سهامدارانی که «با یک غوره سردی کرده و با یک مویز گرمی» در تالار شیشه‌ای آنچنان زیاد هستند که سبب شده‌اند تا بازار حتی بدون وجود دلیلی منطقی تغییر مسیر دهد. در این راستا روز گذشته بیشترین خروج نقدینگی از سهام سرمایه‌گذاری رقم خورد. این گروه روز یکشنبه شاهد ثبت خالص فروش ۶۴ میلیارد تومانی از سوی حقیقی‌ها بود. گروه‌فلزات اساسی نیز در این روز انتقال سهامی به ارزش ۴۷ میلیارد تومان در مسیر حقیقی به حقوقی را تجربه کرد. در آن سوی بازار اما گروه شرکت‌های چندرشته‌ای صنعتی با محوریت «شستا» در مرکز توجهات سهامداران خرد قرار داشتند. نمادی که عامل اصلی سبزماندن شاخص کل طی معاملات این روز نیز بود. در مجموع صنعت مزبور روز یکشنبه با خالص خرید ۱۰۸ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومانی سهامداران خرد همراه شد.
میلیون‌ها سهامدار با میلیون‌ها رویکرد
پیمان مولوی – کارشناس بازار سرمایه: در یک بازار معقول و بالغی مانند بازار آمریکا شاهد اتفاقاتی هستیم که در طول چند دهه گذشته حداقل به این گونه نبوده است. باید قبول کرد که بازار‌های مالی الزاما نباید بر اساس پیش‌‌فرض‌‌های سرمایه‌گذاران رفتار کنند به‌عنوان مثال پیش فرضی وجود دارد مبنی بر اینکه نباید یک روند مطلق صعودی یا نزولی داشته باشیم، بنابراین بازار باید به‌صورت متعادل به سمت مثبت یا منفی در حال حرکت باشد.
اکنون نیز روند متعادل بازار سهام ایران باید تداوم پیدا کند، چرا که ریسکهای معاملاتی همچنان پابرجاست و هیچ‌گونه تغییری پیدا نکرده است. واقعیت امر اینجاست که در بازار‌های سرمایه‌گذاری حداقل در ایران با میلیون‌ها نفر سرمایه‌گذاری رو به رو هستیم که رویکرد‌های متفاوتی نسبت به یکدیگر دارند. برای ارزیابی چرایی تغییر روند یک‌باره بازار باید چنین رویکرد‌هایی را هم در نظر بگیریم. بررسی‌ها حاکی از این است که الگوی اتفاقاتی که در مهر و آبان بین ورود پول حقوقی و خروج پول حقیقی رخ داد دقیقا در دی و بهمن چنین اتفاقی تکرار شد. به این معنی که اکنون ورود پول حقوقی و خروج پول حقیقی (با هدف خروج از بازار) در حال انجام است و در صورت تداوم ورود حقوقی‌ها این احتمال وجود دارد که برخی از حقیقی‌ها مجددا به بورس بازگردند.
در شرایط فعلی دیدگاه اقتصادی و معاملاتی این دو قشر از سرمایه‌گذاران کاملا کوتاه‌مدت شده است و در پاسخ به چرایی آن می‌توان به متغیرهای اقتصادی ایران اشاره کرد. متغیرهای اقتصادی کشور برای ۶ ماه آینده با تغییراتی جدی می‌تواند همراه شود. مذاکرات احتمالی ایران با آمریکا، انتخابات ریاست جمهوری که می‌تواند محل یک مناظره خیلی شدید یا بالعکس باشد و سایر عواملی که همه بازار را اعم از حقیقی‌‌های حرفه‌ای، غیر حرفه‌ای و حقوقی‌ها با یک دید کوتاه‌مدت در بازار همراه کرده است. با این حال عوامل اقتصادی کشور و ریسک‌ها همچنان پا برجاست.
به‌عنوان مثال آیا می‌توان نرخ بهره را برای سه ماه آینده پیش‌بینی کرد؟ احتمال اینکه رئیس‌کل بانک مرکزی و سایر مدیران بالادستی اقدام به تغییر این رقم کنند نیز بالاست و آن نیز به دلیل تجربیات گذشته در دستکاری دستوری بازارها است. آیا می‌توان حدس زد که قیمت ارز با ورود نقدینگی به رقم ۱۸ هزار تومانی خواهد رسید یا در محدوده رقم ۲۵ هزار تومان نوسان پیدا می‌کند؟
به هر ترتیب ریسک‌هایی اعم از نقدینگی، نرخ بهره، ارز، فعالیت‌های اقتصاد دستوری و بخشنامه همگی در بازار وجود دارد منتها اتفاقی که افتاده این است که شبکه‌‌های اجتماعی و گردش سریع اطلاعات باعث واکنش سریع سرمایه‌گذاران به وقایع متفاوت شده که ممکن است این مهم سایر سرمایه‌گذاران را نیز غافلگیر کند.
مدتی است که در بورس آمریکا میلیون‌ها سهامدار حقیقی تصمیم به داغ کردن سهام می‌گیرند، در بورس ایران هم چنین رفتاری متاسفانه از گذشته قابل مشاهد بوده است. به اعتقاد بنده این روند طبیعی است به این معنی که حقیقی‌‌های بازار ریسکهای معاملاتی را درک کرده‌‌اند، بنابراین نمی‌توان وجود آن را منکر شد. همان‌طوری که حقوقی‌ها در گذشته رفتار می‌کردند اکنون قشر حقیقی هم در این راستا گام بر می‌دارند که چنین رفتاری جزئی از ذات بازار سهام محسوب می‌شود. ارز هم براساس چند عامل مورد بررسی قرار می‌گیرد. نخست به‌صورت کلاسیک و بر اساس رشد تورم برای سال ۱۴۰۰ قابل ارزیابی است. دیگر اینکه در صورت تحقق مذاکرات و آزاد شدن پول‌های بلوکه شده با استراتژی دلار ۱۶ هزار تومانی دولت، میزان اثرگذاری آن در بورس و صورت‌‌‌های مالی قابل توجه خواهد بود.
هرگونه جهش یا سقوط در حوزه ارز اثرات متفاوتی در بازار سرمایه روی سهام شرکت‌های وارداتی و صادرات محور دارد. تنها موردی که افت احتمالی ارز را می‌تواند توجیه و جبران کند این است که هزینه دریافت پول و نحوه صادرات شرکت‌ها بهبود پیدا کند و با افزایش حجم صادرات بتوان کاهش درآمد را جبران کرد. به هر ترتیب اغلب فعالان اقتصادی به دنبال ثبات در نرخ هستند به‌طوری که قبل از انتخابات نرخ‌ها به‌صورت دستوری بالا و پایین نروند.
همه بازارها به مرور با یکدیگر به نقطه تعادل خواهند رسید. به‌عنوان مثال بازار سهام در مرداد سال ۱۳۹۹ نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۶۷۰ درصد رشد پیدا کرد. این در حالی است که سایر بازارها اعم از ارز، طلا و زمین تحت هر شرایطی بود طی چند وقت بعد با رشدی معادل ۵۷۰ درصد همراه شدند. اکنون نیز به سمتی در حال حرکت هستیم که بازارها به نقطه تعادل با یکدیگر برسند.
فارغ از این موارد تا پایان سال شاهد اوج ریسک در قیمت ارز و طلا خواهیم بود. سایر بازارها از جمله بورس هم در تعلیق کامل به سر می‌برند تا زمانی که خبری مبنی بر مذاکرات یا عدم مذاکرات به گوش برسد. در صورت کلید خوردن مذاکرات با آمریکا وارد فازی خواهیم شد که سرمایه‌گذاران به دنبال دستاورد‌ها خواهند بود. در این جا چند سوال مطرح است اینکه آیا بایدن به‌عنوان شخصی که ورود به برجام می‌کند در گام نخست برخی از تحریم‌ها را لغو می‌کند؟ پول‌های بلوکه مورد آزاد‌سازی قرار می‌گیرند؟ و مواردی از این قبیل همگی مورد توجه اهالی بازار سرمایه قرار دارند.
در صورت عدم مذاکرات هم تداوم فضای تعلیق در بازارها تا پایان سال جاری و بدتر از آن در سال ۱۴۰۰ هم می‌تواند ادامه‌دار باشد.
معاملات یکشنبه از دریچه آمار
در روزی که شاخص کل بورس تهران پس از فراز و فرود در نهایت به رشد ۳/ ۰ درصدی بسنده کرد، در معاملات بورسی از ۳۴۶ نماد معامله شده، قیمت پایانی ۱۴۱ نماد (۴۱ درصد) مثبت و ۱۹۰ نماد (۵۵ درصد) منفی بود. ۶۸ نماد (۶/ ۱۹ درصد) صف خرید به ارزش ۶۴۱ میلیارد تومان و ۱۰۶ نماد (۶/ ۳۰ درصد) صف فروش به ارزش ۵۰۸ میلیارد تومان تشکیل دادند.
در بازار اصلی فرابورس نیز در روزی که آیفکس ۸/ ۰ درصد افت کرد، از ۱۳۴ نماد معامله شده، قیمت پایانی ۵۲ نماد (۳۹ درصد) مثبت و ۸۰ نماد (۶۰ درصد) منفی بود. ۲۹ نماد (۶/ ۲۱ درصد) صف خرید به ارزش ۴۰۲ میلیارد تومان و ۴۱ نماد (۵/ ۳۰ درصد) صف فروش به ارزش ۳۰۳ میلیارد تومان داشتند.
در بازار پایه فرابورس نیز از ۱۰۴ نماد معامله شده، قیمت پایانی ۴۷ نماد (۴۵ درصد) مثبت و ۵۵ نماد (۵۳ درصد) منفی بود. ۳۳ نماد (۷/ ۳۱ درصد) صف خرید به ارزش ۱۲۸ میلیارد تومان و ۴۴ نماد (۳/ ۴۲ درصد) صف فروش به ارزش ۳۴۲ میلیارد تومان داشتند.
روز یکشنبه ارزش معاملات خرد سهام در بورس تهران به ۱۱ هزار و ۱۲۳ میلیارد تومان رسید که نسبت به روز شنبه رشد ۵۵ درصدی را نشان می‌داد. پالایشی‌ها، خودرویی‌ها و گروه شرکت‌های چند رشته‌ای صنعتی صنایعی بودند که طی دادوستدهای روز یکشنبه بیشترین ارزش معاملات را به خود اختصاص دادند.
از نکات قابل توجه معاملات این روز، توقف رشد قیمت صندوق پالایشی یکم بود. «پالایش» که در یک رالی ۸ روزه صعودی، روز شنبه به قیمت اسمی رسیده بود و حباب ۴۱ درصدی (اختلاف قیمت سهم نسبت به NAV) را نشان می‌داد، دیروز نزولی شد. این در حالی است که دیروز «پالایش» ارزش معاملات بالایی را به میزان ۱۶۸۰ میلیارد تومان ثبت کرد اما از همان دقایق ابتدایی با فشار فروش جدی مواجه شد.
