ما تنها از یک‌پنجم ظرفیت واقعی خودمان تاکنون بهره‌مند شده‌ایم
صنعت دریانوردی جمهوری اسلامی ایران از ابتدای انقلاب با امواج بلندی روبه‌رو بوده که توانسته بسیاری از آنها را رام خود کند و حتی سربلند از جنگ تحمیلی نیز بیرون آید؛ اما تا به امروز تحریم‌های دریانوردی این صنعت را با مشکلات فراوانی مواجه ساخته اما هر بار، اقیانوس‌پیماهای ایرانی توانسته‌اند سربلند بیرون آیند. دور جدید تحریم آمریکایی‌ها علیه ایران، شامل صنایع نفتی و حملونقل دریایی و هوایی شده که یکی از مهمترین سازمان هایی که با استفاده از تجارب گذشته توانسته به خوبی در مقابل این تحریم ها بایستد، سازمان بنادر و دریانوردی است.
در این بین شاید کشتیرانی در مواجهه با تحریم‌ها آسیب‌هایی را متحمل شود اما با توجه به اینکه هیچ یک از بنادر ایران در لیست شرکت های تحریم شده قرار ندارند، نهادهای تصمیم‌گیر در حوزه حمل و نقل دریایی با همکاری بخش خصوص می توانند اقدامات موثری برای دور زدن این تحریم ها انجام دهند.
همچنین یکی دیگر از حاشیه های تحریم جدید آمریکا علیه صنعت حمل و نقل دریایی ایران، معاف شدن بندر چابهار است؛ اقدامی که می تواند ضمن سر پا نگه داشتن صنعت ترانزیت در ایران در شرایط تحریمی، مقدمه ای برای حضور دیگر شرکت های معتبر خارجی در بنادر کشور باشد.
در همین راستا با هادی حق شناس معاون امور دریایی سازمان بنادر و دریانوردی به گفت‌وگو نشسته‌ایم که می‌خوانید:
صنعت حملونقل در مقایسه با 40سال گذشته، امروز به کجا رسیده است؟
در بخش این صنعت، انواع شناورهای خدماتی مثل یدک‌کش، بارج و غیره اصلاً قابل‌مقایسه با 40سال گذشته نبوده و در تولید این‌گونه تجهیزات خدمات دریایی در قبل از انقلاب توانایی برای ساخت در کشور وجود نداشت اما امروز برای مقایسه فاصله معناداری بین زمان حال با 40 سال گذشته شکل گرفته است.
اگر خواهان مقایسه با کشورهای هم‌تراز نیز باشیم طبیعتاً جایگاه ما می‌توانست بهتر از این باشد چراکه به همین دلیل چشم‌انداز 20 ساله به گونه‌ای تدوین شده که ارتقای رتبه ایران به صورت عملیاتی رخ دهد.
مهمترین چالش و فرصت صنعت در شرایط فعلی چیست؟
دریانوردی یکی از صنایع درآمدزایی بوده که بسیاری از کشورها بر آن تمرکز ویژه‌ای کرده‌اند چراکه انتقال بار از طریق دریا و آب‌های آزاد دارای ارزش‌افزوده فراوانی بوده که می‌تواند بخشی از نیازهای وارداتی و صادراتی یک کشور را پاسخ دهد ضمن آنکه آن کشور می‌تواند به‌عنوان هاب منطقه‌ای بارگیری کالا شناخته شود.
از سوی مقابل، مشکلات داخلی هر حوزه‌ای در اقتصاد کشور فراوان بوده و برای مثال تعرفه‌های بندری، انتظار کشتی‌ها هنگام تخلیه و بارگیری، نارسایی‌ها در زنجیره پشتیبانی بندری و نبود طرح جامع حملونقل دریایی از جمله چالش‌های مهم این صنعت به شمار می‌آید که همواره از قبل انقلاب یادگار نامیمونی برای این صنعت مانده و هنوز گامی برای برطرف ساختن مشکلات این صنعت، برداشته نشده است.
جمهوری اسلامی ایران، فرصت ایده‌آلی برای تبدیل شدن به هاب صنعت حملونقل دریایی منطقه به واسطه موقعیت جغرافیایی خود داشته تا میزبان ترانزیت کالا کشورهای منطقه‌ای شود که نبود دسترسی به آب‌های آزاد این فرصت را در جیب اقتصاد ایران قرار داده است بنابراین از طریق حمل ونقل دریائی، جاده‌ای، ریلی و همکاری‌های منطقه‌ای و بین المللی این صنعت می‌تواند حتی در سواحل جنوبی پذیرش کشتی‌های نسل جدید و اقیانوس‌پیما را در خود پذیرا باشد.
طی 40سال در این مسیر گام برداشته‌ایم؟
ورود مشتری به هر بازار، نیازمند تبلیغ و تشویق بوده بنابراین با تشویق صاحبان کالا به استفاده از کانتینر و اعمال تخفیف در حقوق و عوارض بندری برای کشتی‌های کانتینربر، سیاست‌گذاری متمرکز برای فعالیت های مرتبط با تجارت الکترونیکی، ایجاد ارتباط خودکار بین دستگاه‌های مرتبط با ترانزیت در کشور و دسترسی شرکت های کارگزاری خارجی به شبکه ارتباطی در این خصوص از دیگر موارد مطرح شده در برنامه‌های وزیر راه است.
آمارهایی از عملکرد بنادر وجود دارد؟
امروز 11 بندر اصلی و تجاری در کشور فعال بوده که ظرفیت تخلیه و بارگیری این بنادر تا پایان سال 91 حدود 184 میلیون تن و ظرفیت جابه‌جایی مسافر در بنادر 14 میلیون نفر- سفر بود که تا پایان برنامه پنجم توسعه ظرفیت بنادر به 210 میلیون تن در سال می‌رسد.
اما بر اساس آخرین آمارهای ارائه شده، افزایش ظرفیت ایجاد شده در این حوزه طی چند سال گذشته به 2 میلیون و 91 هزار تن رسیده و در مقایسه با آمارهای گذشته می‌توان دریافت که این عملکرد تنها یک میلیون و 150 هزار تن بوده و لذا متوسط عملکرد سالانه افزایش ظرفیت طی سال‌های گذشته با رشد 94درصدی همراه بوده است.
مشکلات تحریمی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
تامین بار به یکی از چالش‌های بزرگ حملونقل در شرایط کنونی تحریم‌ها تبدیل شده زیرا محدودیت‌های صادراتی و وارداتی که از سوی آمریکا اتخاذ شده، یکی از تهدید‌هایی بوده که اقتصاد را نشانه رفته اما در کنار آن، قطعاً فرصت‌هایی شکل گرفته که این محدودیت‌ها را دائمی نمی‌بینیم بلکه در کوتاه‌مدت بهترین فرصتی برای حوزه‌های مختلف حملونقل شکل می‌گیرد تا به نوسازی، بازسازی و احیای خود بپردازند.
چگونه این مورد رخ می‌دهد؟
معمولاً هنگامی‌که پیک کار بوده یا تقاضای زیاد وجود داشته باشد، فرصت نوسازی و بازسازی کمتر پیش می‌آید اما در شرایط فعلی فرصتی برای حملونقل ایجاد شده که با کاهش بار، بتواند روند نوسازی خود را آغاز کند و بالاخره زمانی که محدودیت در صادرات و واردات ایجاد می‌شود، طبیعی است که این محدودیت نتیجه‌‌ای غیرقابل انکار بر بخش حملونقل می‌گذارد.
حوزه حملونقل بین‌المللی بعد از اعلام این تحریم‌ها چقدر آسیب‌دیده است؟
کشتی‌های ایرانی در حملونقل بین‌المللی به کار خودشان طبق روال عادی دارند، انجام می‌دهند.
خدمات بانکرینگ چرا جدی گرفته نمی‌شود یا خدمات به گونه‌ای نبوده که جلب مشتری کند؟
ایران در بخش بانکرینگ در حوزه نفتی فعال بوده و حدود 80درصد سوخت صنعت بانکرینگ در خلیج فارس را تامین می‌کند اما بانکرینگ تنها در سوخت معنی نمی‌شود و سهم فراوانی از این صنعت به جیب اماراتی‌ها می‌رود و طبق برآوردها ۲۷ میلیارد دلار درآمد عمده این صنعت رقم کمی نیست که از آن چشم‌پوشی کرد؛ توسعه دریایی و حملونقل تنها به داخل کشور نباید خلاصه شود و طبق برنامه‌ها باید سهم ایران از بانکرینگ منطقه باید به ۵۰ درصد افزایش یابد یعنی به حدود ۱۰ میلیون تن برسد اما متاسفانه ما تنها از یک‌پنجم ظرفیت واقعی خودمان تاکنون بهره‌مند شده‌ایم بنابراین می‌توان با اعمال سازوکارهای قوی، سهم خود از بانکرینگ انبوه کشتی‌های حاضر در خلیج فارس را افزایش داد.
آیا ظرفیت آن در کشور وجود دارد؟
رقم ورودی و خروجی کشتی‌ها در خلیج‌فارس به بیش از 50هزار کشتی می‌رسد، آیا راه‌اندازی زیرساخت‌ها برای این حجم از کشتی‌ها مقرون به صرفه نیست، تمام حوزه‌های اقتصادی باید پای کار بیایند تا با راه‌اندازی پالایشگاه مخصوص سوخت کشتی، گلخانه و … نیازهای بانکرینگ منطقه را برطرف ساخت زیرا ایران دارای سواحل فراوانی بوده که می‌تواند نیازهای کشتی‌ها را در سریع‌ترین زمان پاسخ دهد .
بنابراین اگر تصور بر این باشد که تنها از بانکرینگ تامین سوخت را هدف قرار دهیم، به بیراهه رفته‌ایم چراکه این صنعت فراتر از مقوله تامین سوخت بوده و سایر خدمات نظیر تعمیرات، تغییر کارکنان کشتی، هتلینگ و … را نیز در بر می‌گیرد.
