گرانی لبنیات؛ خوب یا بد؟

✍️دکتر لطفعلی بخشی عضو هیات‌علمی دانشگاه علامه|

در روزهای اخیر قیمت شیر و برخی لبنیات با گرانی عجیبی روبه‌رو شده‌است. درباره این گرانی، نکته‌ای مغفول مانده و آن این است که این افزایش قیمت، دلبخواهی نیست. یک گرفتاری‌ای که کارخانه‌ها دارند این است که هزینه‌های تولید بالاست در نتیجه مجبور می‌شوند قیمت‌ها را افزایش دهند.

طبق آمارهای بانک مرکزی از اول امسال تا اکنون افزایش هزینه‌های تولیدکننده بیشتر از هزینه‌های مصرف‌کننده بوده چون قیمت تمام‌شده در حال بالا رفتن است و تولید‌کننده مجبور است قیمت‌ها را افزایش دهد. در این شرایط دولت دو راه دارد؛ یا این افزایش قیمت را از طریق اختصاص یارانه به تولیدکنندگان جبران کند یا اجازه دهد قیمت‌ها را افزایش دهند.

تشت مکانیسم فعلی ثبات قیمت‌ها از بام افتاده است. نزدیک 40 سال است که سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان قصد دارد از مصرف‌کننده حمایت کند. واقعیت این است که در هیچ‌جای دنیا چنین سازمان مسخره‌ای وجود ندارد.

طبق اصول اولیه اقتصاد، منافع مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان با یکدیگر مغایرت دارد. مصرف‌کننده می‌خواهد با پایین‌ترین قیمت کالا را خریداری کند، تولیدکننده می‌خواهد با قیمت بالاتری تولید خود را بفروشد تا بیشتر سود ببرد. این سازمان مدعی است که این رابطه را درست هدایت می‌کند، اما در حقیقت به‌نفع هیچ‌کدام از طرفین عمل نمی‌کند.

این افزایش قیمت بسیار طبیعی است، ولی در کشور ما چشم را بر واقعیت‌های اقتصادی می‌بندیم و می‌خواهیم با روش‌های خودساخته از آن جلوگیری کنیم. سازمان حمایت اجازه افزایش قیمت‌ها را نمی‌دهد. تولیدکنندگان هم برای رهایی از فشار هزینه‌ها بدون افزایش قیمت اقداماتی را ترتیب می‌دهند؛ حجم پنیر را کم می‌کنند، بطری شیر را کوچک می‌کنند، مقداری از حجم ظرف لبنیات را خالی می‌گذارند و کارهایی از این دست. این روش‌ها دیگر جواب نمی‌دهد، ولی باز همین روش‌های اشتباه گذشته در حال تکرار است.

با توجه به هزینه‌های تولید، افزایش قیمت‌ها اجتناب‌ناپذیر است. درست است که با افزایش قیمت‌ها و افزایش تورم، مصرف کاهش می‌یابد، ولی این موضوع را باید در جایی دیگر حل و فصل کرد. نمی‌توان به قیمت ورشکست‌شدن تولیدکنندگان به مردم شیر ارزان تحویل داد. دولت باید از اقشاری که نیاز به مصرف شیر دارند ولی توان خریداری آن را ندارند، از طرقی که ممکن است حمایت کند. مثلا دولت به‌جای قند به شیر یارانه اختصاص دهد. در کشور ما متاسفانه دولت به بدترین کالاها یارانه می‌دهد.

قیمت که بالا رود طبیعتا باعث کاهش مصرف عده‌ای از مردم می‌شود. در شرایط آب و هوایی فعلی این موضوع خیلی بد است. باید تلاش شود مردم مصرف شیر را کاهش ندهند. از طرفی نمی‌توان برعهده تولید‌کننده گذاشت تا به مردم یارانه بدهد. چندماه که سوبسید مصرف را پرداخت کنند ورشکست می‌شوند.

یکی از وظایف دولت این است که کارخانه‌های تولیدکننده را حفظ کند. در ایران فکر می‌کنند که این از وظایف دولت نیست. کارخانه‌ها باید سود ببرند تا سرپا بمانند. اگر نهاد تولیدی از بین برود تعداد زیادی کارگر بیکار می‌شوند؛ به تولیدکننده نیز باید توجه کرد. همه قبول دارند که در کشور ما و در مقایسه با سایر فعالیت‌های اقتصادی، تولید پایین‌ترین سود را دارد؛ بنابراین باید به تولیدکننده کمک کنیم و به آنها که در این شرایط کار می‌کنند، احترام بگذاریم.

درست است که افزایش قیمت، مصرف را کاهش می‌دهد ولی کارخانه‌هایی که سال‌هاست مشغول کارند، می‌توانند خود را با این شرایط تطبیق دهند. اگر مردم کم مصرف کنند آنها هم خرید مواد اولیه را کاهش می‌دهند و کمتر تولید می‌کنند. البته نمی‌توانند کارگرها را کم کنند ولی به هرحال سال‌های سال در حال کارند و خود را با بازار تطبیق می‌دهند. مانند ایام تعطیل که تولیدکنندگان همچنان به کار خود مشغولند و تولید را کم نمی‌کنند.