سرمایه‌گذاری در حوزه زیرساخت‌های انرژی ایران بسیار کم شده است
مونا مشهدی رجبی| انرژی از اصلی‌ترین منابع درآمدی ایران است. ایران از صادرات نفت بیشترین سهم از درآمد صادراتی خود را تأمین می‌کند ولی در سالهای اخیر بازاریابی برای صادرات دیگر منابع انرژی از قبیل گاز طبیعی و برق هم در اولویت قرار گرفت. اهمیت همین مسئله بود که باعث شد تا ایران برای جذب سرمایه‌گذار خارجی و داخلی و توسعه حوزه‌های گازی تمایل نشان دهد و حتی بعد از اجرایی شدن توافق هسته‌ای با شرکت توتال فرانسه هم قراردادی برای توسعه حوزه گازی پارس جنوبی امضا کند. قراردادی که به دلیل خارج شدن امریکا از برجام و تهدید این کشور به عدم همکاری با کشورهایی که با ایران همکاری دارند، قبل از اینکه شروع شود به اتمام رسید.
حجم ذخایر گازی تأییدشده در ایران
ایران یکی از مالکان ذخایر گاز طبیعی در دنیا است ولی سرمایه‌گذاریش در این حوزه بسیار کم بوده است. همکاری‌های اخیر ایران با کشورهای صادرکننده گاز و تلاش برای ایجاد سازمان کشورهای صادرکننده گاز طبیعی را می‌توان یکی از دلایل مهم برای توجه به این صنعت دانست. ولی با توجه به پتانسیل‌های موجود در ایران، میزان صادرات گاز طبیعی از این کشور بسیار کم است و درآمدزایی ایران از این محل هم قابل‌توجه نیست.
طبق گزارش‌های منتشرشده توسط آژانس بین‌المللی انرژی، حجم ذخایر تأییدشده گاز طبیعی ایران در طی سالهای اخیر به دلیل فعالیت‌های اکتشافی در این کشور روند افزایشی داشته است.
در سال ۲۰۰۲ حجم ذخایر تأییدشده گاز طبیعی ایران برابر با ۲۴.۸ هزار میلیارد مترمکعب گزارش‌شده بود ولی در سال ۲۰۰۴ به مرز ۲۶.۷ هزار میلیارد مترمکعب رسید.
در سال ۲۰۱۰ اعلام شد حجم ذخایر تأییدشده گازی ایران به بیش از ۲۹ هزار میلیارد مترمکعب رسیده است و در سال ۲۰۱۲ از مرز ۳۳ هزار میلیارد مترمکعب فراتر رفت. هم‌اکنون حجم ذخایر گازی تأییدشده در ایران بالغ‌بر ۳۳ هزار مترمکعب گزارش‌شده است و ایران ازنظر حجم ذخایر بعد از روسیه جایگاه دوم را دارد ولی در میان صادرکنندگان گاز طبیعی در دنیا جایگاه قابل‌توجهی را به خود اختصاص نداده است.
کاهش سرعت رشد ایران در صادرات گاز
بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، ایران در سال ۲۰۰۱ میلادی ۱۱۰ میلیون مترمکعب گاز طبیعی صادر کرده بود و درنتیجه تلاش‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها و بازاریابی‌های گسترده توانست تا سال ۲۰۰۳ میزان صادرات خود را به مرز ۳۴۰۰ میلیون مترمکعب برساند.
این روند افزایشی ادامه پیدا کرد تا اینکه صادرات گاز طبیعی ایران در سال ۲۰12 میلادی از مرز ۸۴۲۰ میلیون مترمکعب فراتر رفت و در سال ۲۰۱۴ به ۹۸۶۰ میلیون مترمکعب رسید. سرعت رشد ایران در کسب درآمد از صادرات گاز طبیعی در سالهای بعد کندتر شد تا اینکه در سال ۲۰۱۷ ایران توانست بالغ‌بر ۱۲ هزار میلیون مترمکعب گاز طبیعی را وارد بازارهای مصرف جهانی بکند.
اروپا اصلی‌ترین خریدار گاز طبیعی ایران محسوب می‌شود که متأسفانه بعد از آغاز دور تازه تحریم‌ها احتمال عدم خرید گاز طبیعی توسط اروپا از ایران بسیار بالا است.
کاهش صادرات برق ایران
یکی دیگر از منابع انرژی که در سالهای اخیر برای صادرات آن تلاش شده است، انرژی برق است. ایران تا سال ۲۰۰۵ میلادی صادرات برق نداشت ولی از این سال به بعد صادرات این کشور شروع شد.
مطالعات نشان می‌دهد در سال ۲۰۰۶ میلادی ایران ۸۴۰ میلیون کیلووات ساعت برق صادر کرد. این اولین سالی بود که ایران به جرگه صادرکنندگان برق در دنیا پیوست.
این روند ادامه پیدا کرد و ایران توانست در سال ۲۰۰۷ بالغ‌بر ۱۸۳۷ میلیون کیلووات ساعت برق صادر کند. اما سودآور بودن این فرایند و توانایی بالای ایران در تولید سبب شد تا ایران سرعت صادراتش را افزایش دهد و در سال ۲۰۱۱ یعنی قبل از اجرایی شدن تحریم‌های نفتی علیه کشور میزان صادرات برق از مرز ۶ هزار میلیون کیلووات ساعت بیشتر شد و این روند تا سال ۲۰۱۴ ادامه پیدا کرد.
آمارها نشان می‌دهد ایران توانسته است در سال ۲۰۱۷ میلادی ۹۷۰۰ میلیون کیلووات ساعت برق صادر کند. اما با افزایش تنش‌ها بین ایران و غرب و خارج شدن امریکا از توافق هسته‌ای در کنار افزایش تقاضا برای انرژی برق در ایران و عدم سرمایه‌گذاری کافی برای ساخت نیروگاه‌های جدید و تولید انرژی برق بود که در سال ۲۰۱۸ میزان صادرات برق کاهش پیدا کرد. سایت ایندکس موندی پیش‌بینی می‌کند ایران در سال جاری میلادی تنها ۶۸۲۲ میلیون کیلووات ساعت برق صادر کند.
