رییس پژوهشکده پولی و بانکی می‌گوید: با وجود اینکه بخشی از افزایش نرخ ارز ناشی از عوامل بنیادی است، اما بخش عمده آن واقعاً حبابی و ناشی از انتظارات و عوامل ناپایدار است.
در همایش روز گذشته سیاست‌های پولی و ارزی سیاست‌گذاران بانکی تصمیم‌های ارزی خود را اعلام کردند و از نوع نگاه متولی بازار پول کشور به بازار ارز سخن گفتند. ولی‌الله سیف، رئیس کل بانک مرکزی از لزوم حذف فعالیت‌های سفته‌بازانه ارزی توسط دولت و بانک مرکزی سخن گفت. رییس کل بانک مرکزی با بیان اینکه بر خلاف روند مثبت شکل گرفته در حوزه‌های مختلف اقتصادی کشور، بازار ارز در اواخر سال گذشته و نیز ابتدای سال جاری با تلاطماتی مواجه شد تصریح کرد: بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد که ریشه نوسانات ارزی را باید عمدتاً در انتظارات شکل گرفته در خصوص آینده روابط مالی و اقتصادی بین‌المللی کشور جستجو کرد.
سیف افزود: در پاسخ به شرایط حاصله و در راستای مدیریت انتظارات و حذف فعالیت‌های سفته‌بازانه، دولت و بانک مرکزی تمهیدات مناسبی را اتخاذ کردند که مهمترین آنها رویکرد جدید به بازار ارز با هدف مدیریت تقاضای ارز و پاسخگویی به متقاضیان واقعی (واردکنندگان) است.
رییس شورای پول و اعتبار الزامی شدن ثبت سفارش برای کلیه واردات، اصلاح مقررات ارز تخصیصی بابت خرید خدمات از خارج، طراحی و راه‌اندازی سامانه «نظام یکپارچه معاملات ارزی» (نیما)، تدوین مقررات مربوط به چگونگی برگشت ارز حاصل از صادرات غیرنفتی به چرخه اقتصاد و بازنگری مقررات فعالیت صرافی‌ها را بخشی از اقدامات بانک مرکزی در رویکرد جدید دانست و گفت: در حال حاضر با راه‌اندازی سامانه نیما، ارز حاصل از صادرات غیرنفتی در اختیار واردکنندگان رسمی قرار می‌گیرد که این امر به نوبه خود بستر مناسبی را برای پاسخگویی به نیاز واقعی ارز و مقابله با قاچاق فراهم نموده است. براین اساس سامانه نیما ضمن حذف واسطه‌ها بین صادرکنندگان و واردکنندگان، از خروج بدون بازگشت سرمایه‌های کلان و تامین مالی قاچاق کالا به کشور جلوگیری می‌کند.
رییس کل بانک مرکزی تصریح کرد: در حال حاضر و با توجه به وجود ذخایر ارزی قابل اعتماد و همچنین تراز مثبت تجاری هیچ‌گونه نگرانی از بابت تامین ارز برای نیازهای واقعی وجود ندارد و با استفاده از سازوکار فعلی قادر خواهیم بود در هر شرایطی منابع ارزی را به نیازهای دارای اولویت به شکل بهینه تخصیص دهیم. البته در صورت افزایش محدودیت‌ها، ارز برای ورود کالاهایی که اولویت ندارند، اختصاص نخواهد یافت. در این راستا هماهنگی و سازگاری میان سیاست‌های ارزی و تجاری پیش‌شرط اساسی توفیق سیاست‌های اخیر در حوزه بازار ارز خواهد بود.
گرانی حبابی ارز
به گزارش تجارت‌نیوز، علی دیواندری، رییس پژوهشکده پولی و بانکی با بیان اینکه یکی دیگر از موضوعات مهم، بحث ارز است که از مباحث داغ این‌روزهاست، گفت: بازار ارز پس از تجربه التهابات شدید طی سال‌های ۹۲-۱۳۹۰، از زمان انتخابات ریاست جمهوری یازدهم تا اواسط سال ۱۳۹۶ از ثبات نسبی برخوردار بوده است. اما از زمستان سال گذشته، بازار ارز مجدداً با التهاب مواجه شده است. بروز جهش ارزی اخیر در بازه زمانی کوتاه این پرسش مهم را در محافل سیاستگذاری و علمی مطرح کرده است که آیا این جهش ارزی، مبتنی بر عوامل بنیادی است یا آنکه شاهد بروز و ظهور یک حباب ارزی در اقتصاد ایران هستیم؟
آن طور که روابط عمومی بانک مرکزی گزارش داده، دیواندری خاطرنشان کرد: جهت بررسی این موضوع در پژوهشکده مطالعه‌ای را صورت داده‌ایم که ان‌شاءالله نتایج آن در نشست مربوط به موضوع ارز ارائه خواهد شد. به طور خلاصه این نتایج نشان می‌دهد با وجود اینکه بخشی از افزایش نرخ ارز ناشی از عوامل بنیادی است، اما بخش عمده آن واقعاً حبابی و ناشی از انتظارات و عوامل ناپایدار است.
وی با اشاره به اینکه یکی دیگر از محورهای مهم، موضوع «پایدارسازی تورم پایین و مدیریت نرخ سود برای حفظ ثبات مالی» است، تصریح کرد: در خصوص مباحث تورم و ارز در حال حاضر به خصوص با توجه به گسترش فضای مجازی، همه ما رسالت داریم جهت شفاف‌سازی و ابهام‌زدایی تلاش کنیم و اجازه ندهیم با شیوع تحلیل‌های نامعتبر و نادرست اعتماد مردم به آمارهای مراجع رسمی کشور خدشه دار شود.
تورم و التهابات ارزی
در این همایش همچنین پیمان قربانی، معاون اقتصادی بانک مرکزی گفت: در خصوص تحولات تورم، خوشبختانه در دو سال متوالی ۹۵ و ۹۶ نرخ تورم، به ترتیب با نرخ ۹ و ۹٫۶ درصد تک رقمی بوده است. آمار نشان می‌دهد که در دوماهه‌ی ابتدایی سال جاری نیز تورم کماکان در محدوده تک رقمی است و در اردیبهشت ماه به ۹٫۱ درصد رسیده است؛ که البته تورم نقطه به نقطه ۹٫۷درصد بوده است.
به گفته او، بخشی از فشار تورمی اخیر، تحت تاثیر التهابات ارزی بوده است. قربانی با اشاره به آن که تحولات در حوزه ارز ابتدا در حوزه تولیدکننده تاثیر دارد، افزود: شاخص تورم در حوزه تولید کننده در اردیبهشت ماه به ۱۱٫۳ درصد و تورم نقطه به نقطه ۱۴٫۸ درصد رسیده است. امیدوار هستیم با اجرای ترتیبات ارزی جدید به صورت موفق و کارآمد شاهد مهار کردن این روند باشیم.
سرسختی رییس جمهور و آسیب‌های ارز میخکوب شده
یک خبر اعلام نشده حاکی از این بود که درجلسات هیات دولت شخص آقای روحانی رییس‌جمهور، در برابر اصرار برخی از وزیران و اعضای کابینه مبنی بر پرهیز از تعیین نرخ دستوری برای ارز به ویژه دلار مقاومت کرده و میخکوب کردن دلار بر روی قیمت٤٢٠٠ تومان، مستقیما از خواسته‌های ایشان بوده است. در حالی که در روزهای پس از 20 فروردین تا به امروز، فعالان اقتصادی و کارشناسان و اقتصاددانان از نرخ یاد شده به دلیل اینکه بسیار پایینتر از نرخ بازار است انتقاد و از دولت خواسته‌اند که بازار ثانویه ارز را برای دادوستد ارزها تاسیس کند، اما این اتفاق محقق نشده است.
جائیکه که رییس سازمان برنامه و بودجه تامین دلار 4200 تومانی برای همه تقاضاها را افتخار دولت اعلام می‌کند و وقتی ریاست بانک مرکزی می‌گوید می‌توان دلار 4200 تومانی به همه متقاضیان تخصیص داد و از اینکه واردکنندگان کالاهای وارداتی را با نرخ‌های بازار آزاد ارز مطابقت دهند جلوگیری نمود ،می‌توان برداشت کرد که ظاهرا گروه اقتصادی دولت موافق خواست رییس دولت هستند. رییس‌جمهور با هر تصوری که از معادلات سیاسی دارد ، به نظر میرسدکه در دولت دوازدهم مسیر خود را از راه مشاور و معاون اقتصادی اش جدا کرده و آنچه خود صلاح می‌داند را بر دیدگاه کارشناس برتری می‌دهد.
برخلاف آنچه که در روزهای گذشته مبنی برضرورت تاسیس بازار ثانویه ارز وخرید و فروش ارز در این بازار با توافق خریدار و فروشنده شنیده می شد، ظاهرا ریاست جمهوری با این خواست اعضای دولت و اقتصاددانان و فعالان اقتصادی مخالفت کرده و کماکان بر همان نظر اولیه خود در خصوص ارز تک نرخی چهار هزار و دویست تومانی اصرار و ابرام دارند. ممکن است این سرسختی رییس دولت دوازدهم در رابطه با سیاست های ارزی ،پیامدهای تاسف‌باری برای شخص وی، نهاد دولت و اقتصاد ایران و ایرانیان به دنبال داشته باشد،و به همین خاطر به نظر می‌رسد باید درباره آن نوشت و حرف زد تا شاید رییس دولت متقاعد شود.
آسیبی که به رییس‌جمهور از این ناحیه وارد خواهد شد این است که بر همگان آشکار خواهد شدکه ایشان برخلاف رفتارهای پیشین و وعده‌های داده شده حاضر به پذیرش دیدگاه‌های کارشناسانه نیست و خرید وکسب محبوبیت سیاسی برایشان اهمیت بیشتری دارد. پیامد تاسف‌بار دیگر این است که اعضای دولت را نسبت به وی دلسرد و ناامید کرده و حرف‌های آنها در جامعه بی‌اعتبار می‌شود. وقتی چند مقام دولتی به شهروندان و فعالین اقتصادی وصادرکنندگان وعده ونوید تاسیس بازار ثانویه ارز را می دهند اما چنین نمی شود و در رسانه‌ها تصریح می‌شود که این خواست کارشناسانه با مخالفت رییس دولت مواجه شده است، به نوعی از اعتبار کابینه کاسته خواهدشد .
کدام سازمان و نهاد مدنی زیر پرچم دولتی می‌ایستد که اعضایش قدرت ندارند رییس‌شان را نسبت به یک امر کارشناسانه متقاعد کنند؟. مشکل بعدی و از همه مهم‌تر این است که ادامه سیاست های ارزی فعلی منجر به حراج ذخایر ارزی کشورشده و صف تقاضا را طولانی‌تر و برگشت ارزهای صادراتی را سخت‌تر می‌کند.
آیا رییس محترم دولت می‌تواند دیدگاه کارشناسی خود را برای حفظ نرخ هر دلار امریکا روی 4200 تومان را توضیح دهند؟ شاید این توضیح کارشناسی از طرف رییس دولت برای صادرکنندگان و مردم متقاعدکننده وباعث کاهش دلسردی‌ها و ناامیدی‌ها باشد، در غیر این صورت از منتخب ملت و رییس جمهوری که وعده داده تا نظرات کارشناسی را بر سیاست ترجیح می‌دهد انتظار می‌رود به استدلال‌های اقتصاددانان و فعالان اقتصادی توجه کافی و لازم نموده و دست از سرسختی بردارند. این مثل روز روشن است که سرسختی آقای روحانی فایده‌ای ندارد و آسیب‌های جدی اقتصادی که برخی از آنها به طور خلاصه در سطرهای بالا آمد عمیق و گسترده شده و روزی می‌رسد که دیگر نمی‌توان از چاهی که در آن افتاده‌ایم بیرون آییم.
سفته‌بازان عامل هیجان خرید در بازار
مهدی تقوی، اقتصاددان گفت: اصولاً از اقتصاد به‌عنوان یک موجود زنده یاد می‌شود که به مسایل و نکات اطراف خود واکنش‌های کاملاً منطقی نشان می‌دهد و مردم یا متقاضیان کالا و خدمات هم براساس همان نکته عمل می‌کنند. به‌این‌ترتیب که اگر احساس کنند حال اقتصاد مساعد نیست جهت حفظ دارایی‌های خود تصمیم‌گیری می‌کنند.تقوی تأکید کرد: مردم در هر جامعه‌ای با کارکردن برای خودشان درآمد ایجاد می‌کنند که براساس همان درآمد نیازهایشان را مرتفع می‌کنند اما درصورتی که احساس کنند به هردلیلی اقتصاد نمی‌تواند نیازهای آنها را مرتفع کند واکنش‌های هیجانی خواهند داشت تا بتوانند برای مدتی نیازهایشان را تامین و مدیریت کنند و حاصل آن تقاضای مازاد در بازار است.
این استاد دانشگاه به خبرنگار ما گفت: این رفتار طبیعی مردم در جامعه دقیقاً عاملی است برای ورود سفته‌بازان به بازار چون می‌توانند این‌گونه برنامه‌ریزی کنند که مثلاً خروج آمریکا از برجام می‌تواند موج افزایش قیمت دلار را ایجاد کند که درنهایت قیمت تمام شده کالاها نیز صعود خواهد کرد، پس وارد بازار می‌شوند و خریدهای کلانی انجام می‌دهند تا در شرایط هیجانی بازار کالاها را باقیمت بالا به خریداران بفروشند.
وی تصریح کرد: البته این نوع برخورد در میان مردم عادی نیز دیده می‌شود که در نظر دارند با اندک اندوخته‌ای که دارند به‌گونه‌ای وارد بازار شوند که بتوانند سطح اقتصادی خودشان را به‌گونه‌ای حفظ کنند و جلوی نزولی شدن جایگاه اقتصادی خودشان را بگیرند که درنهایت منجر به جهت قیمت‌ها در بازار می‌شود که شاهد مثال آن بازار خودرو است.
تقوی به خبرنگار ما گفت: شکل‌گیری این سیکل با توجه به سیگنال‌های ارسالی از سوی اقتصاد به مردم باعث می‌شود تا تولیدکنندگان از تأمین نیاز بازار جا بمانند و توان پاسخگویی به تقاضای روزافزون را نداشته باشند که دائم منجر به افزایش سطوح قیمتی خواهد شد نه اینکه منجر به تولید بیشتر و اشتغال‌زایی بالاتر باشد.
این استاد دانشگاه تأکید کرد: اقتصاد ایران تک‌محصولی است به همین دلیل نرخ ارز در بازار مبتنی به میزان درآمدهای ارزی دولت است و هر اتفاقی که بتواند درآمد دولت را تحت تاثیرخود قرار دهد قطعا مستقیم در نرخ ارز هم اثرگذار بوده و در نهایت سیگنال‌هایی را به اقتصاد منتقل کند که یکی از آنها موج هیجانی تقاضای خرید است.
وی اظهار کرد: کمپین‌های ایجاد شده در این شرایط ممکن است درصد کوچکی در مدیریت شرایط تاثیرگذار باشد به این دلیل که اثرات روانی افزایش قیمت ارز در بازار آزاد عاملی است که مردم بیش از پیش به بازار برای تبدیل دارایی‌هایشان مراجعه کنند به این ترتیب که امروز می‌بینیم حتی برخی افراد که حقوق‌بگیر هستند با کاهش هزینه‌های‌جاری خود بنوعی سعی در تبدیل ریال خود به یک کالا مثل دلار، طلا، خودرو، مسکن یا هر کالای دیگری هستند.
تقوی یادآور شد: تنها راهکاری که دولت باید در این شرایط پیش‌گیرد این است که با سیاستگذاری منطقی خود شرایطی را فراهم کند که اقتصاد کشورمان سیگنال‌های صحیحی را به مردم مخابره کند تا آنها نیز منطقی و مبتنی بر شرایط عمل کنند به این دلیل که اقتصاد دستور پذیر نیست و استفاده از زورهم در آن جوابگو نیست.
