گروه محصولات لبنی سیمان، خودرو، کاشی و سرامیک ، و ارتباطات با کاهش بهره وری نیروی کار همراه بودند
عباس صادقی مدیر عامل مرکز مدیریت بهره وری ایران|در قرن حاضر فاکتورهای اقتصادی که منجر به ایجاد ثروت یا تخریب آن شود، برای مدیران سرمایه‌گذاری و مدیران شرکتها، بسیار مهم است. برای مدیران شرکتها،به جز سود که فعالیت کوتاه مدت سازمان رو تضمین می کند ایجاد ثروت و افزایش بهره وری به منظور حفظ و بقای اقتصادی شرکت موضوعی اساسی است.در حال حاضر با توجه به مشکلات موجود در تامین سرمایه و نیز ایجاد فرصت های شغلی، توجه به رویکردهای دیگر توسعه مدنظر برنامه ریزان کلان اقتصاد فرا گرفته که یکی از این رویکردها، توسعه اقتصادی از طریق بهبود ساختارها یعنی افزایش بهرهوری کل عوامل (TFP) است. بر این اساس محاسبه رشد بهرهوری کل عوامل در کشور و همچنین تعیین سهم آن در رشد اقتصادی جهت برنامه ریزی های آتی از اهمیت زیادی برخوردار است. به علاوه، تعیین سهم دو عامل نیروی انسانی و موجودی سرمایه در رشد اقتصادی کشور و مقایسه آن با سهم رشد بهرهوری کل عوامل ضروری است. لذا در جشنواره ملی بهره وری با اندازه گیری شاخص های بهرهوری کل عوامل، بهرهوری نیروی کار و بهره وری سرمایه به نرخ ثابت (تورم زدایی شده نسبت به سال 83) پایگاه داده ای از 5000 بنگاه اقتصادی شکل گرفته که هر ساله بر اساس این اندازه گیری رقابت و مسابقه ای با موضوع بهره وری در کشور برگزار می گردد.خاطر نشان می شود فعالیت های اجرایی نهمین دوره جشنواره ملی بهره وری را از اول خردادماه سال جاری آغاز و فراخوان ثبت نام در این دوره از جشنواره را برای شرکتها، سازمان ها و انجمن های صنفی ارسال گردید. سامانه ملی اندازه گیری شاخص های بهره وری ایران(www.irpmc.ir) نیز فعالیت مربوط به اندازه گیری شاخص های مالی، اقتصادی و بهره وری بنگاه های اقتصادی از سال 1390 تا 1395 را در ادامه فعالیت های جشنواره اجرا نمود. در دوره نهم جشنواره شاخص های 5000 بنگاه اقتصادی در قالب 35 گروه اقتصادی تورم زدایی و مورد بررسی قرار گرفتند. مجموع ارزش افزوده شرکت های بخش صنعت و معدن که در جشنواره مورد بررسی قرار گرفتند در حدود 60% ارزش افزوده کل بخش صنعت و معدن در کشور می باشد. همچنین مجموع ارزش افزوده شرکت های بخش موسسات مالی و پولی مورد بررسی در جشنواره در حدود 85% کل ارزش افزوده در این بخش می باشد. در این دوره از جشنواره همانند دوره های قبلی هر یک از بنگاه های اقتصادی در 3 بخش با یکدیگر رقابت نمودند، در بخش بهره وری شاخص های بهره وری نیروی کار، بهره وری سرمایه و بهره وری کل عوامل، در بخش سودآوری شاخص های فروش سرانه و درصد حاشیه سود خالص و در نهایت به دلیل اهمیت موضوع انرژی در کشور شاخص بهره وری انرژی در بخش ویژه مورد بررسی قرار گرفت. براساس آیین نامه تدوین شده کمیته علمی جشنواره، فهرست نامزدهای پیشنهادی در هر گروه اقتصادی توسط دبیرخانه با توجه به روند رشد پایدار و همچنین مقایسه شاخص های بهره وری بنگاه های اقتصادی با میانگین صنعت های مورد نظراز سال 90 تا 95 تهیه و جهت تایید نهایی در اختیار اعضای کمیته علمی قرار گرفت و با نظر این کمیته نهایتا تعداد 342 بنگاه اقتصادی به عنوان نامزد دریافت لوح تقدیر انتخاب گردیدند. فرایند داوری آنلاین نامزد های دریافت لوح تقدیر نهمین جشنواره ملی بهره وری در گروه های مختلف از دهم دی ماه آغاز و تا ساعت 24 روز 18 دی ماه به طول انجامید که در این فرایند اساتید، کارشناسان و مدیران بخش های مختلف اقتصادی، شرکت های برتر را انتخاب نمودند و در تاریخ 19 دی ماه جلسه کمیته علمی جشنواره به منظور تایید نهایی برنده های هر صنعت در هر بخش در محل اتاق بازرگانی ایران برگزار گردید.
در این دوره، از مجموع 38 گروه اقتصادی مورد بررسی،342 بنگاه اقتصادی به عنوان شرکت های نامزد و از میان آن ها 74 بنگاه به عنوان شرکت های برتر برگزیده شدند. با توجه به تغییر رویه تهیه صورت های مالی حسابرسی شده در گروه بانکداری و عدم ارایه صورت های مالی سال 95 بسیاری از بانک ها ، این گروه در نهمین دوره جشنواره ملی بهره وری با تشخیص کمیته علمی از جرگه رقابت حذف گردید.همچنین در بین 35 گروه مورد بررسی به دلیل زیان ده بودن اکثر شرکت های گروه لوازم خانگی و منسوجات با تصویب کمیته علمی در این گروه ها شرکت برتر در بخش سودآوری معرفی نشد.
صنعت لوازم خانگی با قدمت 80ساله در ایران فرازونشیب های فراوانی را طی نموده و از بنگاه های اقتصادی کوچک در اوایل حیات خود تبدیل به یک صنعت رو به پیشرفت شد و شرکت هایی چون آزمایش، پارس الکترونیک، آبسال، ارج، جنرال و بوتان در کشورتاسیس شد اما با تغییر و تحول های اقتصادی ایجاد شده در کشور برخی از این شرکت ها روبه زوال رفته و برخی دیگر همچنان به سختی درحال فعالیت می باشند و سعی در افزایش سهم بازار در کشور را دارند، بازاری از لوازم خانگی خارجی که سهم قابل ملاحظه ای از آن نیز کالاهای خارجی قاچاق می باشند. تولید کنندگان در این صنعت با مشکلات متعدد از جمله تامین سرمایه اسناد برگشتی بانکی، قیمت تمام شده بالا مواجه هستند، کمبود نقدینگی و قیمت تمام شده بالا سبب شده شرکت های لوازم خانگی با حاشیه سود بسیار پایین فعالیت کنند. از بررسی حاشیه سودخالص شرکت های لوزام خانگی در نهمین جشنواره ملی بهره وری می توان به قیمت تمام شده بسیار بالا دراین صنعت پی برد و طی سال های 92تا 95 حاشیه سود شرکت ها بسیار کاهش یافته که می توان از دلایل آن رکود حاکم بر اقتصاد کشور باشد همچنین با بررسی درصدسهم هزینه مالی در فروش باید بیان نمود که مشکل کمبود نقدینگی در این صنعت جدی است و شرکت ها جهت تامین مالی خود به موسسات مالی رجوع نموده اند ودر دو سال انتهایی مورد بررسی در جشنواره ملی بهره وری سهمی که از فروش خود به موسسات مالی پرداخته اند بیشتر از سهمی است که صاحب کسب وکار از فروش محصولات خود(حاشیه سود خالص) برده است.
اندازه گیری شاخص بهره وری نیروی کار در جشنواره ملی بهره وری نشان می دهد که گروه محصولات لبنی سیمان، خودرو، کاشی و سرامیک ، و ارتباطات با کاهش بهره وری نیروی کار همراه بوده اند.
| درصد رشد تغییرات شاخص بهره وری دستمزد به نرخ ثابت از سال 90 تا 95 | ||||||
| گروه/سال | 90 | 91 | 92 | 93 | 94 | 95 |
| ارتباطات | 100 | 187 | 152 | 198 | 65 | 56 |
| بازرگانی | 100 | 192 | 207 | 210 | 333 | 236 |
| تولیدات پتروشیمی | 100 | 113 | 82 | 51 | 46 | 43 |
| معدن | 100 | 115 | 141 | 126 | 105 | 163 |
| خدمات فنی مهندسی | 100 | 79 | 78 | 65 | 79 | 81 |
| محصولات غذایی | 100 | 103 | 134 | 144 | 110 | 124 |
| سیمان | 100 | 113 | 134 | 136 | 98 | 46 |
| ماشین آلات و تجهیزات | 100 | 116 | 96 | 147 | 123 | 80 |
| خودرو سازی | 100 | 48 | 52 | 80 | 56 | 29 |
| محصولات شیمیایی | 100 | 109 | 92 | 64 | 63 | 47 |
| فلزات اساسی | 100 | 160 | 110 | 144 | 107 | 112 |
از دلایل این کاهش در صنعت محصولات لبنی می توان گفت صنایع لبنی امروز در تضادهایی که خود منشأ پیدایش آنها نبوده اند، گیر افتاده‌اند. دولتمردان برای عبور از شرایط رکود اقتصادی و رسیدن به رونق، انگیزه فعالیت سودآور در بخش دامداری را با نوید رشد قیمت شیر خام هیجان انگیز می‌کنند و از سوی دیگر، برای مهار کردن تورم، قیمت فرآورده‌های لبنی را کنترل می‌کنند، حاشیه سود صنعت لبنیات را به مرز نقطه سر به سر می‌رانند، انگیزه هرگونه سرمایه‌گذاری و رشد اشتغال در این صنعت را از بین می‌برند و به مصرف‌کننده نهایی وعده تعادل بین درآمد و هزینه زندگی خانواده را از مسیر کنترل تورم می‌دهند.که باعث افزایش قیمت تمام شده محصولات لبنی شده است و در مقابل با افزایش قیمت محصولات لبنی باعث کاهش این محصولات در سبد غذایی خانوارهای ایرانی میگردد.آن طور که از اندازه گیری شاخص ها بر می آید کاهش ارزرش ستانده گروه محصولات لبنی نیز در سال 95 و عدم کنترل هزینه ها (مصارف واسطه)در همان سال نسبت به کاهش در خروجی سازمان (فروش محصول)ناشی از همین علت می باشد. صادرات این محصولات در سال 94 و 95به دلیل بالا بودن قیمت تمام شده محصولات در کشور در مقایسه با سایر کشورها با کاهش مواجه بوده است. کشورهای عراق و افغانستان به عنوان بزرگترین واردکنندگان محصولات لبنی تولید ایران شناخته می شوند که این کشورها نیز به دلیل وضعیت ناامن داخلی و فقر اقتصادی تقاضای خود برای چنین محصولاتی را کاهش داده اند.
صنعت سیمان نیز بعد از افزایش تولید در سال های اخیر که توانست در سال 92 به عنوان چهارمین کشور تولید کننده سیمان دست یابد در سال 94 و 95با کاهش تولیدات و رکود در این صنعت مواجه شده است کاهش صادرات و کاهش نیاز داخلی ناشی از رکود در ساخت و ساز ها و پروژه های عمرانی از دلایل این کاهش می باشد که باعث کاهش تولیدات در شرکت های سیمانی شده که با افزایش هزینه های ثابت در مقابل درآمد حاصل از تولید باعث شده بسیاری از شرکت ها به مرز ورشکستگی نزدیک شوند. در مورد صنعت کاشی و سرامیک نیز دلایل ذکر شده در اتباط با صنعت سیمان صدق می کند و رکود در این صنعت نیز باعث کاهش ارزش افزوده تولیدی و شاخص بهره وری نسبت به سال 93 شده است.
